In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Het treinbord

Markt 4, Beilen

Het verhaal van Menachem Asscher

Een jongen vereeuwigd in hout

Testverhaal

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Op deze pagina ontdek je uiteenlopende verhalen over Kamp Westerbork: persoonlijke portretten van betrokkenen, gemeenteverhalen die laten zien hoe lokale gemeenschappen verbonden zijn met het kamp, themaverhalen die context en verdieping bieden, en objectverhalen waarin voorwerpen het verleden tastbaar maken.

Verhalen

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: zicht op een deel van het kamp langs de weg naar het Oranjekanaal. Te zien zijn het smalspoor, een zestal dienstwoningen (twee onder een kap) en de woning van de kampcommandant.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: zicht op een deel van het kamp langs de weg naar het Oranjekanaal. Te zien zijn het smalspoor, een zestal dienstwoningen (twee onder een kap) en de woning van de kampcommandant.

Foto van een still uit de Westerborkfilm

Van: Eerstaanwezend Ingenieur der Genie Aan: Houtvester Assen Plaats: Groningen Datum: 1950-04-28 Onderwerp: beplanting (verwijderen) in verband met de aanleg en het gebruik van schiet- mortier en handgranaatbanen.

Van: Eerstaanwezend Ingenieur der Genie Aan: Houtvester Assen Plaats: Groningen Datum: 1950-04-28 Onderwerp: beplanting (verwijderen) in verband met de aanleg en het gebruik van schiet- mortier en handgranaatbanen.

Brief van de Ir. van de Genie in Groningen aan Houtvester assen

&nbsp;Voor het badhuis.&nbsp; Getekend door: Metz-Baumgarten, Herta. Plaats: Theresienstadt Datum: 1945.&nbsp; 'Muselmänner' in Theresienstadt.&nbsp; Transporten uit Auschwitz.

&nbsp;Voor het badhuis.&nbsp; Getekend door: Metz-Baumgarten, Herta. Plaats: Theresienstadt Datum: 1945.&nbsp; 'Muselmänner' in Theresienstadt.&nbsp; Transporten uit Auschwitz.

Tekening van Herta Metz-Baumgarten in Theresienstadt

Bewijs van crematie Datum: 13-05-1943 Nr. 237 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Swaab, Yvonne geb. 22-11-41 overleden te Westerbork op 27-04-1943 op: 30-04-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie Datum: 13-05-1943 Nr. 237 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Swaab, Yvonne geb. 22-11-41 overleden te Westerbork op 27-04-1943 op: 30-04-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie in kamp Westerbork betreffende Yvonne Swaab

Van: Houtvester Assen Aan: Directeur Staatsbosbeheer Plaats: Assen Datum: 1940-01-24 Onderwerp: telefoonkosten

Van: Houtvester Assen Aan: Directeur Staatsbosbeheer Plaats: Assen Datum: 1940-01-24 Onderwerp: telefoonkosten

Brief van Houtvester Assen aan de directeur van Staatsbosbeheer

Ausweiskarte Betreft een vergunning voor de heer Montezinos die bij de registratie werkzaam is en vrij kan passeren. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-11-16

Ausweiskarte Betreft een vergunning voor de heer Montezinos die bij de registratie werkzaam is en vrij kan passeren. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-11-16

Ausweiskarte van Maurits Montezinos

Bekendmaking&nbsp; Datum: 1943-07-29&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: Voedselverstrekking; Eten door schoolkinderen; Voedselverstrekking aan de Hachsjara en buitendienstgroep.

Bekendmaking&nbsp; Datum: 1943-07-29&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: Voedselverstrekking; Eten door schoolkinderen; Voedselverstrekking aan de Hachsjara en buitendienstgroep.

Bekendmaking over voedselverstrekking voor verschillende groepen in en buiten het kamp

Collage van foto's en tekeningen, onderdeel van het album ‘Spielzeugfabrik’ Verbeeld wordt een treintje bestaande uit een stoomlocomotief en verscheidene smalspoorlorries. Op de voorgrond speelgoed(beestjes). De machinist van de locomotief is waarschijnlijk Kurt Walter. De makers van het album zijn: Karl Jordan, Werner Rudolf Breslauer en Leo Kok.

Collage van foto's en tekeningen, onderdeel van het album ‘Spielzeugfabrik’ Verbeeld wordt een treintje bestaande uit een stoomlocomotief en verscheidene smalspoorlorries. Op de voorgrond speelgoed(beestjes). De machinist van de locomotief is waarschijnlijk Kurt Walter. De makers van het album zijn: Karl Jordan, Werner Rudolf Breslauer en Leo Kok.

Foto van de binnenkant van het album 'Spielzeugfabrik'

Van: Emigratiebüro kamp Westerbork&nbsp; Aan: Dr. Jager, H.W. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10-12 Onderwerp: verzoek om kokers met Ephedron tabletten te sturen naar de heer J. van Geuns in barak 82 van het kampziekenhuis.

Van: Emigratiebüro kamp Westerbork&nbsp; Aan: Dr. Jager, H.W. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10-12 Onderwerp: verzoek om kokers met Ephedron tabletten te sturen naar de heer J. van Geuns in barak 82 van het kampziekenhuis.

Briefkaart van het Emigratiebüro kamp Westerbork aan Dr. H.W. Jager

Breslauer, Werner Rudolf Gert Laske, ook wel 'vlo' genoemd, is bezig om het koren bijeen te harken.&nbsp; Kamp Westerbork, 1943-1944.&nbsp;

Breslauer, Werner Rudolf Gert Laske, ook wel 'vlo' genoemd, is bezig om het koren bijeen te harken.&nbsp; Kamp Westerbork, 1943-1944.&nbsp;

Gert Laske harkt het koren bijeen bij kamp Westerbork

Kinderlegitimatiebewijs van het Nederlandsche Roode Kruis voor kamp Westerbork, op naam van Judith Hetty Hedeman, 7 jan. 1944.

Kinderlegitimatiebewijs van Judith Hetty Hedeman

Van: Caneel, Joop Aan: tante Martha Plaats: Vught, kamp Datum: 1943-07-02 Onderwerp: bericht naar Westerbork gaan; Sperre; Pakketten; Voedselvoorziening

Van: Caneel, Joop Aan: tante Martha Plaats: Vught, kamp Datum: 1943-07-02 Onderwerp: bericht naar Westerbork gaan; Sperre; Pakketten; Voedselvoorziening

Brief van Joop Caneel aan Martha Smilde vanuit kamp Vught

Van: Schrijver-van Son, S. Datum: 1943-09-29 (verstrekking) Plaats: Westerbork, kamp Bijz.: met Bemerkungen Barneveld, Vorlaufig zurueckgestellt

Van: Schrijver-van Son, S. Datum: 1943-09-29 (verstrekking) Plaats: Westerbork, kamp Bijz.: met Bemerkungen Barneveld, Vorlaufig zurueckgestellt

Ausweiskarte van S. Schrijver-van Son in kamp Westerbork

Breslauer, Werner Rudolf Kippen.&nbsp; Kamp Westerbork, 1943-1944

Breslauer, Werner Rudolf Kippen.&nbsp; Kamp Westerbork, 1943-1944

Kippen van de kampboerderij bij kamp Westerbork

Breslauer, W. R. Moestuin.&nbsp; Kamp Westerbork, 1943.&nbsp; Overzicht van de moestuin.&nbsp;

Breslauer, W. R. Moestuin.&nbsp; Kamp Westerbork, 1943.&nbsp; Overzicht van de moestuin.&nbsp;

De moestuin van het kamp

Van: Tabaksblatt, S.&nbsp; Onderwerp: inentingskaart Plaats: Theresienstadt Datum: 1944-1945

Van: Tabaksblatt, S.&nbsp; Onderwerp: inentingskaart Plaats: Theresienstadt Datum: 1944-1945

Bewijs van inenting van S. Tabaksblatt in Theresienstadt

Lagerbefehl Westerbork, kamp 1944-04-01, No. 72 Inhoud: Invoering van de zomertijd; bepalingen voor de Paaschdagen.

Lagerbefehl Westerbork, kamp 1944-04-01, No. 72 Inhoud: Invoering van de zomertijd; bepalingen voor de Paaschdagen.

Lagerbefehl No. 72

Van: Aan: Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946-1947 Onderwerp: handgeschreven notitie over materiaal. De helft van het materiaal is bruikbaar, 8 nieuwe spanten zijn nodig. Mogelijk gaat het hier om de bouw van een nieuw kerkgebouw bestaande uit de samenvoeging van twee Franse barakken.

Van: Aan: Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946-1947 Onderwerp: handgeschreven notitie over materiaal. De helft van het materiaal is bruikbaar, 8 nieuwe spanten zijn nodig. Mogelijk gaat het hier om de bouw van een nieuw kerkgebouw bestaande uit de samenvoeging van twee Franse barakken.

Notitie over bruikbaar barak-materiaal

Mededeling&nbsp; Datum: 1943-11-27&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: Weinreb uitwisseling

Mededeling&nbsp; Datum: 1943-11-27&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: Weinreb uitwisseling

Mededeling over Weinreb uitwisseling

Programma Total Verrückt (Gruppe)Buhne Plaats: Westerbork, kamp Datum: Juni 1944

Programma Total Verrückt (Gruppe)Buhne Plaats: Westerbork, kamp Datum: Juni 1944

Programma van het cabaret Total Verrückt in kamp Westerbork

Van: Dijkstra, E Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-05-12 Onderwerp: schietpartij n.a.v. verbod het kamp binnen te gaan. Degenen die naar binnen wilden (enige Joden) (Post Oost), schoten met een stengun over de landen heen.

Van: Dijkstra, E Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-05-12 Onderwerp: schietpartij n.a.v. verbod het kamp binnen te gaan. Degenen die naar binnen wilden (enige Joden) (Post Oost), schoten met een stengun over de landen heen.

Rapport van E. Dijkstra aan J.G. Buijvoets

Aan: Lierens, A. Van:&nbsp;Lierens, H. Plaats: Amsterdam Datum: 1943 Onderwerp: verzenden van een pakket aan Abraham Lierens

Aan: Lierens, A. Van:&nbsp;Lierens, H. Plaats: Amsterdam Datum: 1943 Onderwerp: verzenden van een pakket aan Abraham Lierens

Bewijs van verzending van een pakket aan Abraham Lierens in kamp Westerbork

Bewijs van crematie Datum: 21-05-1943 Nr. 278 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Frank, Dina geb. 17-12-68 overleden te Westerbork op 11-05-1943 op: 12-05-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie Datum: 21-05-1943 Nr. 278 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Frank, Dina geb. 17-12-68 overleden te Westerbork op 11-05-1943 op: 12-05-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie in kamp Westerbork betreffende Dina Frank

Van: Briefkaart: Coevorden, Jacob Aan: van Genne, Dirk Plaats: Westerbork, kamp, barak 84 Datum: 1942-10 Onderwerp: de schrijver moet hard werken en het eten is weinig. Een verzoek om boter en melkpoeder; geld sturen per post…(Jacob was een Joodse bakker uit Hoogeveen. Dirk ging wel eens op de fiets langs kamp Westerbork om spullen af te geven.) Jacob schreef: 'Sonja (Schoontje) noemt nog vaak ome Dirk….

Van: Briefkaart: Coevorden, Jacob Aan: van Genne, Dirk Plaats: Westerbork, kamp, barak 84 Datum: 1942-10 Onderwerp: de schrijver moet hard werken en het eten is weinig. Een verzoek om boter en melkpoeder; geld sturen per post…(Jacob was een Joodse bakker uit Hoogeveen. Dirk ging wel eens op de fiets langs kamp Westerbork om spullen af te geven.) Jacob schreef: 'Sonja (Schoontje) noemt nog vaak ome Dirk….

Briefkaart van Jacob van Coevorden aan Dirk van Genne en zijn gezin vanuit kamp Westerbork

Foto genomen voor de kampboerderij van Marianne Huisman, dochter van Gepko Huisman. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944

Foto genomen voor de kampboerderij van Marianne Huisman, dochter van Gepko Huisman. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944

Foto van Marianne Huisman op een paard bij de kampboerderij

Personen overleden en gecremeerd Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943 Onderwerp: personen overleden in juli en augustus 1943 in kamp Westerbork met datum van crematie. Meyer Leisen is in het Academisch Ziekenhuis te Groningen overleden als kampgevangene.

Personen overleden en gecremeerd Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943 Onderwerp: personen overleden in juli en augustus 1943 in kamp Westerbork met datum van crematie. Meyer Leisen is in het Academisch Ziekenhuis te Groningen overleden als kampgevangene.

Lijst met namen van personen overleden in juli en augustus 1943 in kamp Westerbork

Personen