In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Het treinbord

Markt 4, Beilen

Het verhaal van Menachem Asscher

Een jongen vereeuwigd in hout

Testverhaal

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Op deze pagina ontdek je uiteenlopende verhalen over Kamp Westerbork: persoonlijke portretten van betrokkenen, gemeenteverhalen die laten zien hoe lokale gemeenschappen verbonden zijn met het kamp, themaverhalen die context en verdieping bieden, en objectverhalen waarin voorwerpen het verleden tastbaar maken.

Verhalen

Lagerbefehl Westerbork, kamp 1943-06-05, No. 36&nbsp; Inhoud: Spertijd; strafmaatregel Anna Pagener; benoeming groepsleiders.

Lagerbefehl Westerbork, kamp 1943-06-05, No. 36&nbsp; Inhoud: Spertijd; strafmaatregel Anna Pagener; benoeming groepsleiders.

Lagerbefehl No. 36

Foto van Marcus Michel ‘In volle actie bij het C.B.’&nbsp;

Foto van Marcus Michel ‘In volle actie bij het C.B.’&nbsp;

Foto van Marcus Michel

Van: Afdeling ex-politieke gevangenen, Afdeling Amsterdam Plaats: Amsterdam Datum: 1947-08-10 Onderwerp: formulier waarin Eduard de (Cosel-) kampen waar hij geweest is heeft vermeld, tevens de periode; som geld dat hij in kamp Westerbork heeft afgegeven.

Van: Afdeling ex-politieke gevangenen, Afdeling Amsterdam Plaats: Amsterdam Datum: 1947-08-10 Onderwerp: formulier waarin Eduard de (Cosel-) kampen waar hij geweest is heeft vermeld, tevens de periode; som geld dat hij in kamp Westerbork heeft afgegeven.

Formulier met vermelding van de kampen waar Eduard de Raay is geweest

Van: Enthoven-van Lier; H.S.C.C. Aan: Enthoven-Croll, J. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-07-17 Onderwerp: ze ligt op haar buik in bed te schrijven, vandaag verlaat de post het ziekenhuis; ze is ondertussen al wat beter; zondag de 11de toen ze naar de kerkdienst ging begon ze niet lekker te worden; ze hoopt dat de familie niet geschrokken is van een eerdere briefkaart uit het ziekenhuis. Ze leeft nog; toen ze de dienst in de barak volgde was het druk, Elza Dentz bood haar toe haar bed aan om even te liggen; ‘s avonds voelde ze zich ellendig, buikloop en hoge koorts, er kwam een arts langs en ze wou zelf graag naar het ziekenhuis, maar het was te laat, de volgend dag werd ze opgehaald en met een brancard nar de ziekenbarakken gebracht; ze kwam in een grote brak terecht, vol met dames en kinderen, de eerste twee dagen kwam ze niet van haar plek, doorligproblemen, ze kreeg veel bezoek van kennissen en familie (Robbie); ze was de 6de al aan een brief begonnen, doch uit angst voor besmetting heeft ze gewacht met het versturen ervan; hulp van Liesbeth….en anderen…; op de 9de ontving ze nog een heerlijk pakket, met onder andere een thermometer, die ze zondag al kon gebruiken; ook een nachtpon kwam heel goed uit, haar andere twee had ze ’s nachts bevuild; voordat ze werd opgenomen voor haar buikloop, liep ze een oogontsteking op, van de oogarts kreeg ze oogdruppels, die hielpen en een recept voor een stofbril, die ze mogelijk in het kamp kan kopen; de 6de heeft ze nog een prachtig concert bijgewoond in de registratiezaal, nooit eerder heeft ze zo van muziekgenoten…

Van: Enthoven-van Lier; H.S.C.C. Aan: Enthoven-Croll, J. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-07-17 Onderwerp: ze ligt op haar buik in bed te schrijven, vandaag verlaat de post het ziekenhuis; ze is ondertussen al wat beter; zondag de 11de toen ze naar de kerkdienst ging begon ze niet lekker te worden; ze hoopt dat de familie niet geschrokken is van een eerdere briefkaart uit het ziekenhuis. Ze leeft nog; toen ze de dienst in de barak volgde was het druk, Elza Dentz bood haar toe haar bed aan om even te liggen; ‘s avonds voelde ze zich ellendig, buikloop en hoge koorts, er kwam een arts langs en ze wou zelf graag naar het ziekenhuis, maar het was te laat, de volgend dag werd ze opgehaald en met een brancard nar de ziekenbarakken gebracht; ze kwam in een grote brak terecht, vol met dames en kinderen, de eerste twee dagen kwam ze niet van haar plek, doorligproblemen, ze kreeg veel bezoek van kennissen en familie (Robbie); ze was de 6de al aan een brief begonnen, doch uit angst voor besmetting heeft ze gewacht met het versturen ervan; hulp van Liesbeth….en anderen…; op de 9de ontving ze nog een heerlijk pakket, met onder andere een thermometer, die ze zondag al kon gebruiken; ook een nachtpon kwam heel goed uit, haar andere twee had ze ’s nachts bevuild; voordat ze werd opgenomen voor haar buikloop, liep ze een oogontsteking op, van de oogarts kreeg ze oogdruppels, die hielpen en een recept voor een stofbril, die ze mogelijk in het kamp kan kopen; de 6de heeft ze nog een prachtig concert bijgewoond in de registratiezaal, nooit eerder heeft ze zo van muziekgenoten…

Brief van Henriette Enthoven-van Lier aan haar kinderen en kleinkinderen vanuit het ziekenhuis in kamp Westerbork

Van: Enthoven-van Lier; H.S.C.C. Aan: kinderen en kleinkinderen Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-09-19 Onderwerp: haar oudste kleindochter wordt 14 jaar, al twee jaar kan ze niet bij haar verjaardag zijn; langzamerhand komen er meer brieven binnen; het contact is voor Henriette heel belangrijk. Ze wil van alles weten; haar toekomst zal zijn zoals God het bestemd heeft, ze wil dat haar kinderen er ook zo over denken; een brief is 3.5 week onderweg geweest; 23 september: ze heeft van 8.30 tot 10 uur allerlei boodschappen gedaan; 5 pakketten tegelijk binnengekomen, een opsomming van de inhoud…

Van: Enthoven-van Lier; H.S.C.C. Aan: kinderen en kleinkinderen Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-09-19 Onderwerp: haar oudste kleindochter wordt 14 jaar, al twee jaar kan ze niet bij haar verjaardag zijn; langzamerhand komen er meer brieven binnen; het contact is voor Henriette heel belangrijk. Ze wil van alles weten; haar toekomst zal zijn zoals God het bestemd heeft, ze wil dat haar kinderen er ook zo over denken; een brief is 3.5 week onderweg geweest; 23 september: ze heeft van 8.30 tot 10 uur allerlei boodschappen gedaan; 5 pakketten tegelijk binnengekomen, een opsomming van de inhoud…

Brief van Henriette Enthoven-van Lier aan liefste kinderen en kleinkinderen vanuit kamp Westerbork

Van: Consulaat-Generaal der Nederlanden Aan: de Raay, Eduard Plaats: Parijs Datum: 1945-08-17 Onderwerp: vergunning om door Frankrijk en België te mogen reizen.

Van: Consulaat-Generaal der Nederlanden Aan: de Raay, Eduard Plaats: Parijs Datum: 1945-08-17 Onderwerp: vergunning om door Frankrijk en België te mogen reizen.

Certificaat voor Eduard de Raay van het Nederlandse Consulaat om door Frankrijk en België te mogen reizen

Van: Schule des Kampes Westerbork Aan: Winter, I. Plaats: Westerbork, Centraal Vluchtelingenkamp Datum: 1942-04-02 Onderwerp: schoolrapport Inge Winter, ondertekend door haar leerkracht Herbert Barber en haar vader Ernst Winter en voorzien van een stempel van directeur J. Schol.

Van: Schule des Kampes Westerbork Aan: Winter, I. Plaats: Westerbork, Centraal Vluchtelingenkamp Datum: 1942-04-02 Onderwerp: schoolrapport Inge Winter, ondertekend door haar leerkracht Herbert Barber en haar vader Ernst Winter en voorzien van een stempel van directeur J. Schol.

Rapport van Inge Winter in Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Zijaanzicht van de voormalige Centrale Keuken Plaats: woonoord Schattenberg Datum: 1965-1970 In woonoord Schattenberg diende deze barak naast die van Centrale Keuken onder andere als winkelcentrum en kerk.

Zijaanzicht van de voormalige Centrale Keuken Plaats: woonoord Schattenberg Datum: 1965-1970 In woonoord Schattenberg diende deze barak naast die van Centrale Keuken onder andere als winkelcentrum en kerk.

Foto van de centrale weg en de voormalige Centrale Keuken in woonoord Schattenberg