In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Verklaring&nbsp; Afgegeven door Universiteit van Amsterdam&nbsp; Datum: 1932-01-19&nbsp; Betreft onderzoek naar bekwaamheden van Meneer Maximilian Goldenberg op het gebied van de Duitse en Nederlandse taal en waar als uitslag volgt dat hij kan worden aanbevolen als beëdigd tolk bij het gerecht. Dit document is waarschijnlijk gebruikt om in aanmerking voor de Barneveldlijst te komen. &nbsp;

Verklaring&nbsp; Afgegeven door Universiteit van Amsterdam&nbsp; Datum: 1932-01-19&nbsp; Betreft onderzoek naar bekwaamheden van Meneer Maximilian Goldenberg op het gebied van de Duitse en Nederlandse taal en waar als uitslag volgt dat hij kan worden aanbevolen als beëdigd tolk bij het gerecht. Dit document is waarschijnlijk gebruikt om in aanmerking voor de Barneveldlijst te komen. &nbsp;

Verklaring door Universiteit van Amsterdam over de bekwaamheid van Maximilian Goldenberg

Appèl. Getekend door: Kok. Leo Plaats: Apeldoornsche Bosch Datum: 1943-02&nbsp; Een groep mannen van de NB staan op appèl en worden toegesproken door de OD. De mannen worden vanuit kamp Westerbork ingezet bij het leeghalen van het Apeldoornsche Bosch.

Appèl. Getekend door: Kok. Leo Plaats: Apeldoornsche Bosch Datum: 1943-02&nbsp; Een groep mannen van de NB staan op appèl en worden toegesproken door de OD. De mannen worden vanuit kamp Westerbork ingezet bij het leeghalen van het Apeldoornsche Bosch.

Aquarel van een appèl in het Apeldoornsche Bosch getekend door Leo Kok

&nbsp;Felicitatie&nbsp;voor Susanna de Haan en Jacob Noach.&nbsp; Getekend door: Margules, H. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-07. De kaart is getekend naar aanleiding van hun huwelijk op 19-7-1944.

&nbsp;Felicitatie&nbsp;voor Susanna de Haan en Jacob Noach.&nbsp; Getekend door: Margules, H. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-07. De kaart is getekend naar aanleiding van hun huwelijk op 19-7-1944.

Felicitatietekening voor Susanna de Haan en Jacob Noach getekend door Hans Margules

Verklaring&nbsp; Afgegeven door Universiteit van Amsterdam&nbsp; Datum: 1932-01-19&nbsp; Betreft onderzoek naar bekwaamheden van Mevrouw Anita Goldenberg-Mendes Chumaceiro op het gebied van de Duitse en Nederlandse taal en waar als uitslag volgt dat zij kan worden aanbevolen als beëdigd tolk bij het gerecht. Dit document is waarschijnlijk gebruikt om in aanmerking voor de Barneveldlijst te komen.

Verklaring&nbsp; Afgegeven door Universiteit van Amsterdam&nbsp; Datum: 1932-01-19&nbsp; Betreft onderzoek naar bekwaamheden van Mevrouw Anita Goldenberg-Mendes Chumaceiro op het gebied van de Duitse en Nederlandse taal en waar als uitslag volgt dat zij kan worden aanbevolen als beëdigd tolk bij het gerecht. Dit document is waarschijnlijk gebruikt om in aanmerking voor de Barneveldlijst te komen.

Verklaring van de Universiteit van Amsterdam over de bekwaamheid van Anita Goldenberg als taalkundige

Gedicht op alfabet, ABC Van: Serlui, Reina&nbsp;(barak 46)&nbsp; Aan: Polak, S.&nbsp;(OD, barak 22)&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-08-09&nbsp;

Gedicht op alfabet, ABC Van: Serlui, Reina&nbsp;(barak 46)&nbsp; Aan: Polak, S.&nbsp;(OD, barak 22)&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-08-09&nbsp;

Gedicht geschreven in kamp Westerbork

Rapportenboekje Openbaar Lager- en Uitgebreid Lager Onderwijs te Wijhe Rapportenboekje van Hertha Aussen Schooljaren: 1932-1933 klas 1; 1933-1934 klas 2; 1934 klas 3; 1935 klas 4; 1936 klas 5; 1937 klas 6; 1938 ULO 1; 1939-1940 ULO 2

Rapportenboekje Openbaar Lager- en Uitgebreid Lager Onderwijs te Wijhe Rapportenboekje van Hertha Aussen Schooljaren: 1932-1933 klas 1; 1933-1934 klas 2; 1934 klas 3; 1935 klas 4; 1936 klas 5; 1937 klas 6; 1938 ULO 1; 1939-1940 ULO 2

van Herta Aussen van de Lagere School en de ULO te Wijhe

Foto van Meijer, Herman Izaäk&nbsp; geb. 1908-02-22 te Dordrecht en Meijer, Leo geb. 1935-07-25 te Zwijndrecht&nbsp; overl. 1944-10-06 te Auschwitz&nbsp;

Foto van Meijer, Herman Izaäk&nbsp; geb. 1908-02-22 te Dordrecht en Meijer, Leo geb. 1935-07-25 te Zwijndrecht&nbsp; overl. 1944-10-06 te Auschwitz&nbsp;

Herman en Leo Meijer

Portretfoto van Gemmeker, A.K.&nbsp; Betreft een politiefoto van de Gemeentepolitie Assen.&nbsp; Plaats: Assen Datum: 1945&nbsp;

Portretfoto van Gemmeker, A.K.&nbsp; Betreft een politiefoto van de Gemeentepolitie Assen.&nbsp; Plaats: Assen Datum: 1945&nbsp;

Foto van A.K. Gemmeker

Kommandantur-Befehl No. 4&nbsp; Nieuwe indeling der diensten&nbsp; Datum: 1943-01-25 Blz.: 4&nbsp; Tekst in Duits

Kommandantur-Befehl No. 4&nbsp; Nieuwe indeling der diensten&nbsp; Datum: 1943-01-25 Blz.: 4&nbsp; Tekst in Duits

Kommandantur-Befehl No. 4

Van: Cohen, Simon Aan: Mulder, de heer Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-01-01 (moet zijn 1943-01-01) Onderwerp: omstandigheden; veel verzoeken om allerlei spullen, levensmiddelen, geld e.d. op te sturen

Van: Cohen, Simon Aan: Mulder, de heer Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-01-01 (moet zijn 1943-01-01) Onderwerp: omstandigheden; veel verzoeken om allerlei spullen, levensmiddelen, geld e.d. op te sturen

Brief van Simon Cohen aan de heer Mulder vanuit kamp Westerbork

ABC en gedichten Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: Westerbork, ABC en gedichten rond thema's als de barak, de wasruimte…

ABC en gedichten Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: Westerbork, ABC en gedichten rond thema's als de barak, de wasruimte…

over allerlei aspecten van het kampleven in Westerbork

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Secretarie der gemeente Westerbork Plaats: Amsterdam Datum: 1945-08-12 Onderwerp: verzoek aan de gemeente Westerbork bevestiging van Werners verblijf in kamp Westerbork. Commandant Buijvoets van het Interneringskamp verwees Werner door naar de gemeente, met achtergrondinformatie over het verblijf van Werner in kamp Westerbork, zijn verzetsactiviteiten en eigen ontvluchting. &nbsp;

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Secretarie der gemeente Westerbork Plaats: Amsterdam Datum: 1945-08-12 Onderwerp: verzoek aan de gemeente Westerbork bevestiging van Werners verblijf in kamp Westerbork. Commandant Buijvoets van het Interneringskamp verwees Werner door naar de gemeente, met achtergrondinformatie over het verblijf van Werner in kamp Westerbork, zijn verzetsactiviteiten en eigen ontvluchting. &nbsp;

Brief van Werner Stertzenbach aan de gemeente Westerbork

Van: Gans, Regina Zij wordt toegestaan het kamp te verlaten, om in de gemeente Westerbork en Hooghalen werk te verrichten.&nbsp; Geldig tot 16 september 1943.&nbsp;

Van: Gans, Regina Zij wordt toegestaan het kamp te verlaten, om in de gemeente Westerbork en Hooghalen werk te verrichten.&nbsp; Geldig tot 16 september 1943.&nbsp;

Ausweiskarte van Regina Gans in kamp Westerbork

Felicitatie&nbsp;voor Susanna de Haan en Jacob Noach. Getekend door: Margules, H.&nbsp; Plaats: Kamp Westerbork Datum: 1944-07. De kaart is getekend naar aanleiding van hun huwelijk op 19-7-1944.

Felicitatie&nbsp;voor Susanna de Haan en Jacob Noach. Getekend door: Margules, H.&nbsp; Plaats: Kamp Westerbork Datum: 1944-07. De kaart is getekend naar aanleiding van hun huwelijk op 19-7-1944.

Felicitatietekening voor Susanna de Haan en Jacob Noch getekend door Hans Margules

De Westerborker Nieuws uit Kamp Westerbork 1945-04-21 No. 5&nbsp; Inhoud: Het Wilhelmus; culturele zaken, lezingen en voordrachten door R. Levison, W. Lenz en J. Wolf, lokatie barak 22 oude eetzaal van de ‘S’.; godsdienstoefening, voor hervormde Joden door de heer J.H. Wuestenink uit Hooghalen; vroegmis voor katholieke Joden; verkiezing hoofd Afdeling I (administratie en werkverdeling), D. Barmes en L. Haagman, stembureau wordt gevormd door H. Ottenstein, S. de Vries en de heer S. Polak; radio grote zaal; medische dienst, polikliniek, spreekuur S. van Zuiden, barak 81; inleveren was; badhuis, openingstijden; sport, handbal en voetbal, aanmelden bij J. Barend; oorlogsoverzicht; monument te Hooghalen, bijdrage kampbevolking voor de oprichting ervan.

De Westerborker Nieuws uit Kamp Westerbork 1945-04-21 No. 5&nbsp; Inhoud: Het Wilhelmus; culturele zaken, lezingen en voordrachten door R. Levison, W. Lenz en J. Wolf, lokatie barak 22 oude eetzaal van de ‘S’.; godsdienstoefening, voor hervormde Joden door de heer J.H. Wuestenink uit Hooghalen; vroegmis voor katholieke Joden; verkiezing hoofd Afdeling I (administratie en werkverdeling), D. Barmes en L. Haagman, stembureau wordt gevormd door H. Ottenstein, S. de Vries en de heer S. Polak; radio grote zaal; medische dienst, polikliniek, spreekuur S. van Zuiden, barak 81; inleveren was; badhuis, openingstijden; sport, handbal en voetbal, aanmelden bij J. Barend; oorlogsoverzicht; monument te Hooghalen, bijdrage kampbevolking voor de oprichting ervan.

De Westerborker nummer 5 van 21 april 1945

Bekendmaking Aan: Cohen, Jules Plaats: Westerbork, kamp Herroeping van zijn transport naar Theresiënstadt op 4 april 1944.

Bekendmaking Aan: Cohen, Jules Plaats: Westerbork, kamp Herroeping van zijn transport naar Theresiënstadt op 4 april 1944.

Vrijstelling van transport voor Jules Cohen

Plaatsen in kamp Westerbork

Barak 5

Verklaring&nbsp; Afgegeven door de burgemeester van Amsterdam&nbsp; Datum: 1935-08-26&nbsp; Verklaring dat Goldenberg, Maximilian geboren te Wenen, Nederlander is.

Verklaring&nbsp; Afgegeven door de burgemeester van Amsterdam&nbsp; Datum: 1935-08-26&nbsp; Verklaring dat Goldenberg, Maximilian geboren te Wenen, Nederlander is.

Verklaring van de gemeente Amsterdam dat Maximilian Goldenberg Nederlander is

Beschrijving van de oorlogstijd door de ogen van een meisje geboren in 1936. Haar ouders hadden contacten met Joden en Joodse onderduikers in huis (Kiel-Windeweer).&nbsp;

Beschrijving van de oorlogstijd door de ogen van een meisje geboren in 1936. Haar ouders hadden contacten met Joden en Joodse onderduikers in huis (Kiel-Windeweer).&nbsp;

Memoires van een niet-Joodse meisje

Indische jongens (vier) staande bij en zittende op een auto. De jongen links achter is Han Bloemhard, 2de van rechts Chris Petrus en rechts is Henny Roggeveen. Achter de auto is de garage zichtbaar.&nbsp; Plaats: Repatriëringskamp Westerbork (Schattenberg) Datum: 1950

Indische jongens (vier) staande bij en zittende op een auto. De jongen links achter is Han Bloemhard, 2de van rechts Chris Petrus en rechts is Henny Roggeveen. Achter de auto is de garage zichtbaar.&nbsp; Plaats: Repatriëringskamp Westerbork (Schattenberg) Datum: 1950

Foto

Armband Witte stoffen armband; In zwarte letters 'Taubstumm - Doofstom' Gedragen door Estella de Jong-Cohen. Zij kwam als doofstomme in mei 1943 in kamp Westerbork terecht. Haar man bleef in Amsterdam achter. Hij deed er alles aan om aan de hand van verklaringen en papieren zijn vrouw als gedoopte uit het kamp te krijgen. Alles moest voor Estella de Jong-Cohen (1914) worden opgeschreven. Kamp bevelen, mededelingen en andere berichten getuigen hiervan. Zelf liep ze met een armband door het kamp (drie stippen) en waarschijnlijk met een band waarop zowel in het Duits als het Nederlands staat dat ze doofstom was. Documenten tonen aan dat Estella bij de Reinigungsdienst van het ziekenhuis was ingedeeld.&nbsp; Eind juli 1943 werd Estelle vrijgelaten. Ze kon daardoor de brieven door haar man geschreven en alles wat ze ontvangen had aan materiaal van labels tot pakpapier mee terug naar huis nemen. &nbsp;

Armband Witte stoffen armband; In zwarte letters 'Taubstumm - Doofstom' Gedragen door Estella de Jong-Cohen. Zij kwam als doofstomme in mei 1943 in kamp Westerbork terecht. Haar man bleef in Amsterdam achter. Hij deed er alles aan om aan de hand van verklaringen en papieren zijn vrouw als gedoopte uit het kamp te krijgen. Alles moest voor Estella de Jong-Cohen (1914) worden opgeschreven. Kamp bevelen, mededelingen en andere berichten getuigen hiervan. Zelf liep ze met een armband door het kamp (drie stippen) en waarschijnlijk met een band waarop zowel in het Duits als het Nederlands staat dat ze doofstom was. Documenten tonen aan dat Estella bij de Reinigungsdienst van het ziekenhuis was ingedeeld.&nbsp; Eind juli 1943 werd Estelle vrijgelaten. Ze kon daardoor de brieven door haar man geschreven en alles wat ze ontvangen had aan materiaal van labels tot pakpapier mee terug naar huis nemen. &nbsp;

Een armband gedragen door Estella de Jong-Cohen

Eten halen.&nbsp; Getekend door: Metz-Baumgarten, Herta Plaats: Theresienstadt Datum: 1944-1945.

Eten halen.&nbsp; Getekend door: Metz-Baumgarten, Herta Plaats: Theresienstadt Datum: 1944-1945.

Tekening van Herta Metz-Baumgarten in Theresienstadt

Lagerbefehl No. 11 Datum: 1943-03-04 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: benoemingen tot plaatsvervangende Dienst- en Groepsleider

Lagerbefehl No. 11 Datum: 1943-03-04 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: benoemingen tot plaatsvervangende Dienst- en Groepsleider

Lagerbefehl No. 11

Dienstreglement voor Dienstbereich 8 (Werkstatten II)

Felicitatietekening voor Susanna de Haan en Jacob Noch getekend door Hans Margules

Personen