In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Vanaf 1942 begonnen de nazi’s met de deportaties van voornamelijk Joden uit heel Europa naar vernietigingskampen in het Oosten. Dit had gevolgen voor kamp Westerbork. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste geïnterneerden het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.  

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De dekolonisatieoorlog in het voormalige Nederlands-Indië was in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Dit verhaal werd opgetekend door conservator Guido Abuys. Meer over de familie Enthoven is te vinden in het boek Kroniek van het geslacht Enthoven (Zutphen 1991).&nbsp;

Het is 23 mei 1945. Henriette Enthoven-van Lier schrijft vanuit Mont Pèlerin in Zwitserland een brief aan haar familie, waarin ze terugkijkt naar het transport van kamp Westerbork naar Theresienstadt en haar aankomst in dit getto.

"Ik werd met enige kennissen in een bananenwagen gestopt..."

Gerdien Verschoor was tussen 2019 en 2022 de directeur van Herinneringscentrum Kamp Westerbork. Dit verhaal publiceerde zij op haar <a href="https://gerdienverschoor.wordpress.com/2019/02/07/het-treinbord/#more-3294">eigen website</a>.

Het moet ergens in de jaren negentig geweest zijn: het was na de Wende en ik werkte bij de Nederlandse Ambassade in Warschau. Alles in Polen veranderde. Als attaché voor pers- en culturele zaken richtte ik me niet alleen op pers en cultuur, maar ook op de historische en maatschappelijke onderwerpen die in die periode actueel waren. Vele musea en historische instituten maakten een transitie door: nu Polen het communisme van zich had afgeschud, konden vele verhalen eindelijk op een andere manier verteld worden.

Het treinbord

Dit verhaal, geschreven door conservator Guido Abuys, werd in 2018 als column gepubliceerd op de website van het Herinneringscentrum Kamp Westerbork.&nbsp;

Een houten beeldje van een jongen van een jaar of twaalf, gekleed in een blouse, korte broek, hoge sokken en wandelschoenen. Op het voetstuk zijn de initialen E.B. ingekrast en is het jaar 1941 duidelijk zichtbaar. Het beeldje zou geschonken zijn aan Jacques Schol, directeur van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork.&nbsp;

Een jongen vereeuwigd in hout

In juni 2025 verscheen Sprekende stenen. Stolpersteine in Zwolle, een publicatie waarin de verhalen van Joodse inwoners van Zwolle worden belicht. Ook voor het gezin Caneel, dat voor hun deportatie aan de Vispoortenplas 10 woonde, zijn struikelstenen gelegd.&nbsp;

Carolina Caneel-Bamberg, haar man Salomon Caneel en hun zoontje Mozes “Max” Caneel werden begin oktober 1942 vanuit Zwolle naar kamp Westerbork gebracht. Het was in die dagen overvol in het kamp: door de ontruiming van de Joodse werkkampen en de razzia’s waarbij de familieleden van de Joodse dwangarbeiders werden opgehaald, kwamen er zo’n 12.000 personen naar het kamp. In een brief aan vriendin Janny Bosman schrijft Carolina over de chaotische situatie en de onwetendheid over hun verdere lot. Ook vraagt ze om een paar hoge schoenen of laarsjes in maat 26 voor zoontje Max en een stel dekens, want die zijn ze inmiddels kwijtgeraakt.&nbsp;

"Onze Max is een reuzelieve schat..."

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Op deze pagina vind je een overzicht van verhalen over kamp Westerbork. Zo kun je meer te weten komen over personen die in het kamp gevangen zaten of over objecten uit onze collecties. Ook bieden we themaverhalen aan en laten we zien welke locaties in Nederland, direct of indirect, een verbinding hebben met kamp Westerbork. 

Verhalen

Van: Sjouwerman, Louis Aan: de Groot, Hugo Datum: 1943-04-10 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: Sjouwerman bedankt voor het getuigschrift. Daarnaast geeft hij aan dat er in Westerbork een orkest actief is onder leiding van Heinz Neuberg. Sjouwerman vraagt of De Groot Neuberger raad/advies kan geven als deze Hilversum bezoekt.&nbsp;

Van: Sjouwerman, Louis Aan: de Groot, Hugo Datum: 1943-04-10 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: Sjouwerman bedankt voor het getuigschrift. Daarnaast geeft hij aan dat er in Westerbork een orkest actief is onder leiding van Heinz Neuberg. Sjouwerman vraagt of De Groot Neuberger raad/advies kan geven als deze Hilversum bezoekt.&nbsp;

Brief van Louis Sjouwerman aan Hugo de Groot vanuit kamp Westerbork

Muziek kamp Westerbork

Klassieke muziek kamp Westerbork

Kamporkest kamp Westerbork

Van: Groot, H, de Aan: Frenk, G. Datum: 1943-03-19 Plaats: Hilversum Onderwerp: brief en verklaring van Hugo de Groot, dirigent, dat Louis Sjouwerman gedurende 13 jaar als solo-fluitist verbonden was aan het VARA-orkest…

Van: Groot, H, de Aan: Frenk, G. Datum: 1943-03-19 Plaats: Hilversum Onderwerp: brief en verklaring van Hugo de Groot, dirigent, dat Louis Sjouwerman gedurende 13 jaar als solo-fluitist verbonden was aan het VARA-orkest…

Brief over Louis Sjouwerman die 13 jaar als fluitist was verbonden aan het VARA-orkest

Van: Frenk, G. Aan: Groot, Hugo, de Datum: 1943-03-15 Plaats: Amsterdam Onderwerp: de schrijver doet namens Louis Sjouwerman (en zijn gezin) een poging om deze oud-solofluitist bij de VARA op de Barneveldlijst te krijgen. Een getuigschrift is hiervoor nodig.

Van: Frenk, G. Aan: Groot, Hugo, de Datum: 1943-03-15 Plaats: Amsterdam Onderwerp: de schrijver doet namens Louis Sjouwerman (en zijn gezin) een poging om deze oud-solofluitist bij de VARA op de Barneveldlijst te krijgen. Een getuigschrift is hiervoor nodig.

Brief van G. Frenk aan Hugo de Groot

Situatie Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:3000&nbsp; Datum: 1955 (ongeveer)

Situatie Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:3000&nbsp; Datum: 1955 (ongeveer)

Plattegrond van het woonoord Schattenberg rond 1955

Van: Sleutelberg-Bamberger, Judikje en Sleutelberg Meijer Aan: van Dam-Sleutelberg, Golina en haar gezin&nbsp; Plaats: Farmsum Datum: 1942-07 Onderwerp: brief ontvangen; met blijdschap alles gelezen, behalve…; buiten schuld verkeerde boterbonnen gekregen; op het nippertje met Lena…; stuurt bonnen voor aardappels (6 kg); voor het laatst melk van B. durven niet langer vanwege de straf; groeten in de tuin gepoot….

Van: Sleutelberg-Bamberger, Judikje en Sleutelberg Meijer Aan: van Dam-Sleutelberg, Golina en haar gezin&nbsp; Plaats: Farmsum Datum: 1942-07 Onderwerp: brief ontvangen; met blijdschap alles gelezen, behalve…; buiten schuld verkeerde boterbonnen gekregen; op het nippertje met Lena…; stuurt bonnen voor aardappels (6 kg); voor het laatst melk van B. durven niet langer vanwege de straf; groeten in de tuin gepoot….

Brief van Judikje Sleutelberg-Bamberger en Meijer Sleutelberg aan Golina van Dam-Sleutelberg

Van: van de Vrijbank, slagers Toxopeus en Bos Aan: Westerbork, Interneringskamp Plaats: Assen&nbsp; Datum: 1947-02-20 Onderwerp: factuur voor de levering van bouillon aan het kamp voor de som van 8,50 gulden.

Van: van de Vrijbank, slagers Toxopeus en Bos Aan: Westerbork, Interneringskamp Plaats: Assen&nbsp; Datum: 1947-02-20 Onderwerp: factuur voor de levering van bouillon aan het kamp voor de som van 8,50 gulden.

Rekening voor de levering van bouillon aan Interneringskamp Westerbork

Van: Chef levensmiddelenmagazijn&nbsp; Aan: Slachthuis Assen Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1947-02-06 Onderwerp: levering van 30 liter bouillon aan het kamp; voor het vrij-personeel.

Van: Chef levensmiddelenmagazijn&nbsp; Aan: Slachthuis Assen Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1947-02-06 Onderwerp: levering van 30 liter bouillon aan het kamp; voor het vrij-personeel.

Bon voor het leveren van 30 liter bouillon aan het Interneringskamp Westerbork

Van: Groot, Hugo, de Aan: Sjouwerman, Louis Datum: 1943-04-14 Plaats: Hilversum Onderwerp: de schrijver wist niet dat Sjouwerman in Westerbork post kon ontvangen. Hij is blij dat het goed gaat met Sjouwerman. De Groot had al iets gehoord van de oprichting van een orkest in Westerbork. De Groot heeft alleen lichte muziek voor Neuberg in de aanbieding, terwijl een orkest met een samenstelling van 24 man ook klassiek repertoire kan spelen….

Van: Groot, Hugo, de Aan: Sjouwerman, Louis Datum: 1943-04-14 Plaats: Hilversum Onderwerp: de schrijver wist niet dat Sjouwerman in Westerbork post kon ontvangen. Hij is blij dat het goed gaat met Sjouwerman. De Groot had al iets gehoord van de oprichting van een orkest in Westerbork. De Groot heeft alleen lichte muziek voor Neuberg in de aanbieding, terwijl een orkest met een samenstelling van 24 man ook klassiek repertoire kan spelen….

Brief van Hugo de Groot aan Louis Sjouwerman

Treinstations

Station Zuidbroek

Van: het Nederlandse Beheersinstituut Aan: van Dam, Joseph Plaats: Amsterdam Datum: 1949-11-17&nbsp; Onderwerp: opheffing bewindvoering over Abraham van Dam en zijn vrouw Betje van Dam-van Kollem.

Van: het Nederlandse Beheersinstituut Aan: van Dam, Joseph Plaats: Amsterdam Datum: 1949-11-17&nbsp; Onderwerp: opheffing bewindvoering over Abraham van Dam en zijn vrouw Betje van Dam-van Kollem.

Brief van het Nederlandse Beheersinstituut aan Joseph van Dam in verband met opheffing bewindvoering

Van: gemeente Valkenburg Aan: Lendfers, M.J.H. Plaats: Valkenburg Datum: 1979-12-14 Onderwerp: gegevens over de familie Eisenberg.

Van: gemeente Valkenburg Aan: Lendfers, M.J.H. Plaats: Valkenburg Datum: 1979-12-14 Onderwerp: gegevens over de familie Eisenberg.

Brief van de gemeente Valkenburg aan de heer M.J.H. Lendfers

Van: Wolf, Rosa Aan: Been, D. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-06 Onderwerp: angina; besmet door een patiënt, naar quarantaine overgebracht; schrijft de brief vanuit haar bed; verhalen dat iedereen weg moest gaan, heel Westerbork leeg; vele transporten uit Amsterdam weer doorgestuurd; werkenden in het kamp zijn voorlopig aan deportatie ontkomen; berichten dat zij voorlopig kunnen blijven; familie Engers ook in Westerbork aangekomen (barak 60), allen aan het werk; de familie adviseert Rosa om naar een ziekbarak te gaan. Rosa blijft liever in haar hoekje liggen, dan in de drukke ziekenhuisbarak (bijenkorf); Henny en Herman zijn met het laatste transport doorgegaan, Rosa heeft ze nog even kunnen spreken; een vrije dag voor het ziekenhuispersoneel ingevoerd; kennis uit Rotterdam, Fie van Gelderen (Rosalie van Gelderen-Stibbe?), werkzaam in de apotheek van het kamp. Ze woont in een huisje en heeft een kookplaat. Ze hebben samen een beetje gekookt met wat ze verzameld hadden; op bed denkt ze te veel na over de dingen, het is betergewoon aan het werk te gaan; koffer ontvangen, echter kwam er een bevel dat er geen koffers op transport mogen worden meegenomen. De koffer zal dus moeten achterblijven; nu nog vol levensmiddelen aan het voeteinde van haar bed; verzoek om verschillende dingen toe te sturen; stemming is optimistisch…

Van: Wolf, Rosa Aan: Been, D. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-06 Onderwerp: angina; besmet door een patiënt, naar quarantaine overgebracht; schrijft de brief vanuit haar bed; verhalen dat iedereen weg moest gaan, heel Westerbork leeg; vele transporten uit Amsterdam weer doorgestuurd; werkenden in het kamp zijn voorlopig aan deportatie ontkomen; berichten dat zij voorlopig kunnen blijven; familie Engers ook in Westerbork aangekomen (barak 60), allen aan het werk; de familie adviseert Rosa om naar een ziekbarak te gaan. Rosa blijft liever in haar hoekje liggen, dan in de drukke ziekenhuisbarak (bijenkorf); Henny en Herman zijn met het laatste transport doorgegaan, Rosa heeft ze nog even kunnen spreken; een vrije dag voor het ziekenhuispersoneel ingevoerd; kennis uit Rotterdam, Fie van Gelderen (Rosalie van Gelderen-Stibbe?), werkzaam in de apotheek van het kamp. Ze woont in een huisje en heeft een kookplaat. Ze hebben samen een beetje gekookt met wat ze verzameld hadden; op bed denkt ze te veel na over de dingen, het is betergewoon aan het werk te gaan; koffer ontvangen, echter kwam er een bevel dat er geen koffers op transport mogen worden meegenomen. De koffer zal dus moeten achterblijven; nu nog vol levensmiddelen aan het voeteinde van haar bed; verzoek om verschillende dingen toe te sturen; stemming is optimistisch…

Brief van Rosa Wolf aan D. Been vanuit kamp Westerbork

Van: Het Nederlandse Beheersinstituut Aan: Bonn, Samson Plaats: Amsterdam Datum: 1946-03-28 Onderwerp: opheffing bewindvoerder te zijn over Levie Bonn en Hanna Bonn-Diamant.

Van: Het Nederlandse Beheersinstituut Aan: Bonn, Samson Plaats: Amsterdam Datum: 1946-03-28 Onderwerp: opheffing bewindvoerder te zijn over Levie Bonn en Hanna Bonn-Diamant.

Brief van Het Nederlandse Beheersinstituut aan Samson Bonn betreffende opheffing bewindvoering

Van: de Joodse Raad Aan: gemengd-gehuwden Plaats: Datum: 1943 Onderwerp: instructies voor gemengd-gehuwden in verband met bewijsstukken.

Van: de Joodse Raad Aan: gemengd-gehuwden Plaats: Datum: 1943 Onderwerp: instructies voor gemengd-gehuwden in verband met bewijsstukken.

Instructies betreffende het verzamelen van bewijsstukken voor gemengd-gehuwden

Van: Hammelburg, Salomon Aan: Hammelburg, Simon Plaats: Westerbork, kamp, barak 83 Datum: 1943-02-09 Onderwerp: over de omstandigheden in het kamp; pakket ontvangen; opsturen van een bord en postpapier…

Van: Hammelburg, Salomon Aan: Hammelburg, Simon Plaats: Westerbork, kamp, barak 83 Datum: 1943-02-09 Onderwerp: over de omstandigheden in het kamp; pakket ontvangen; opsturen van een bord en postpapier…

Briefkaart van Salomon Hammelburg aan Simon Hammelburg vanuit kamp Westerbork

Van: Acohen-de la Bella, Esther Aan: Leny, Ru en Tom Plaats: Westerbork, kamp, barak 62. Datum: 1943-11-28 Onderwerp: de schrijfster is erg verkouden; van de Portugezenlijst nog niets gehoord, erg teleurstellend; pinnetjes voor haar haar. Ze heeft ze tien maanden in haar haar gehad, maar is er nu eentje kwijt…

Van: Acohen-de la Bella, Esther Aan: Leny, Ru en Tom Plaats: Westerbork, kamp, barak 62. Datum: 1943-11-28 Onderwerp: de schrijfster is erg verkouden; van de Portugezenlijst nog niets gehoord, erg teleurstellend; pinnetjes voor haar haar. Ze heeft ze tien maanden in haar haar gehad, maar is er nu eentje kwijt…

brief van Esther Acohen-de la Bella aan het gezin van haar zoon vanuit kamp Westerborkj

Van: Acohen-de la Bella, Maurits en Esther Aan: Polet, mevrouw Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-08-22 Onderwerp: dat Tom niet meer in de brieven wordt genoemd, maakt Maurits en Esther verdrietig en angstig. Ze hebben gehoord dat er in Amsterdam kinderverlamming heerst; Ru moet niet zoveel brood sturen…; &nbsp;er geschrokken toen Maurits zijn zuster in het kamp zag. Haar scheiding van na 1940 werd niet geldig verklaard, waardoor zij geen Portugese-afstammings sper heeft gekregen; zaterdag sperziebonen met aardappelen gehad en 's avonds nog een bord pap. Normaal wordt dat nooit verstrekt; Maurits heeft een windjack gekregen voor de vroege werkweek, die de volgende week in zal gaan…

Van: Acohen-de la Bella, Maurits en Esther Aan: Polet, mevrouw Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-08-22 Onderwerp: dat Tom niet meer in de brieven wordt genoemd, maakt Maurits en Esther verdrietig en angstig. Ze hebben gehoord dat er in Amsterdam kinderverlamming heerst; Ru moet niet zoveel brood sturen…; &nbsp;er geschrokken toen Maurits zijn zuster in het kamp zag. Haar scheiding van na 1940 werd niet geldig verklaard, waardoor zij geen Portugese-afstammings sper heeft gekregen; zaterdag sperziebonen met aardappelen gehad en 's avonds nog een bord pap. Normaal wordt dat nooit verstrekt; Maurits heeft een windjack gekregen voor de vroege werkweek, die de volgende week in zal gaan…

Briefkaart van Maurits Acohen aan mevrouw Polet

Van: Walg-Cohen, Dien&nbsp; Aan: Heymans, A. Plaats: Westerbork, kamp, barak 60 Datum: 1943-11 Onderwerp: blij met ontvangen pakket; met Loutje gaat het goed, hij is nog steeds onder behandeling. Hij gaat naar school en is vorige week met het scheppingsverhaal thuisgekomen; de kinderen zijn in het kamp een goede afleiding; haar man Lou maakt het goed en werkt heel hard, hij moet soms tweemaal een bad nemen om schoon te worden…

Van: Walg-Cohen, Dien&nbsp; Aan: Heymans, A. Plaats: Westerbork, kamp, barak 60 Datum: 1943-11 Onderwerp: blij met ontvangen pakket; met Loutje gaat het goed, hij is nog steeds onder behandeling. Hij gaat naar school en is vorige week met het scheppingsverhaal thuisgekomen; de kinderen zijn in het kamp een goede afleiding; haar man Lou maakt het goed en werkt heel hard, hij moet soms tweemaal een bad nemen om schoon te worden…

Briefkaart van Dien Walg-Cohen aan A. Heymans vanuit kamp Westerbork

Van: Lichthart, T.&nbsp; Aan: Hoofd der Bedrijven Kamp Westerbork Plaats: Soest Datum: 1946-04-19 Onderwerp: bevestiging van onderhoud over de vervaardiging van smeedwerken; afspraken; wat nodig is voor de productie; levering materialen; beschikbaar stellen van productieruimte (halve barak).

Van: Lichthart, T.&nbsp; Aan: Hoofd der Bedrijven Kamp Westerbork Plaats: Soest Datum: 1946-04-19 Onderwerp: bevestiging van onderhoud over de vervaardiging van smeedwerken; afspraken; wat nodig is voor de productie; levering materialen; beschikbaar stellen van productieruimte (halve barak).

Brief van T. Lichthart aan G.K. Huisman over de productie van smeedwerken in Interneringskamp Westerbork

Van: Wolf, Rosa Aan: Been, D Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-01-25 Onderwerp: misschien naar Vught; &nbsp;ziekte en verzorging door medegevangenen; nachtdienst; buikloop (kampziekte); het is erg druk in het ziekenhuis; 6 minuten onder de douche geweest; wanneer zal ik moeder en Co weer terugzien (transport 11 januari 1943); er zijn kampgevangenen al drie maanden in het kamp, die nooit een pakketje hebben ontvangen; geen bezoek meer mogen ontvangen; dochter van een medegevangene in de barak is jarig, er wordt een feestje gevierd (spelletjes doen); bed naast Rosa is leeg, is nu een bagage bed; zend graag een schaakspel om op het bed met kaarslicht te kunnen spelen; Rosa werkt in de Mazelenbarak van het ziekenhuis…&nbsp;

Van: Wolf, Rosa Aan: Been, D Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-01-25 Onderwerp: misschien naar Vught; &nbsp;ziekte en verzorging door medegevangenen; nachtdienst; buikloop (kampziekte); het is erg druk in het ziekenhuis; 6 minuten onder de douche geweest; wanneer zal ik moeder en Co weer terugzien (transport 11 januari 1943); er zijn kampgevangenen al drie maanden in het kamp, die nooit een pakketje hebben ontvangen; geen bezoek meer mogen ontvangen; dochter van een medegevangene in de barak is jarig, er wordt een feestje gevierd (spelletjes doen); bed naast Rosa is leeg, is nu een bagage bed; zend graag een schaakspel om op het bed met kaarslicht te kunnen spelen; Rosa werkt in de Mazelenbarak van het ziekenhuis…&nbsp;

Van: Langstadt, Ruth Aan: Frank, M. Plaats: Westerbork, kamp, barak 50 Datum: 1943-11-11 Onderwerp: bedankt voor de pakjes; bewijs van ontvangst zeker ontvangen; met Ruth gaat het goed en ze is gezond; van haar ouders heeft ze niets gehoord. ze heeft weer geld naar hun toegestuurd in de hoop dat er een handtekening van haar vader op de rode kaart als bevestiging van ontvangst retour komt; ze is werkzaam in haar oude vak als naaister…

Van: Langstadt, Ruth Aan: Frank, M. Plaats: Westerbork, kamp, barak 50 Datum: 1943-11-11 Onderwerp: bedankt voor de pakjes; bewijs van ontvangst zeker ontvangen; met Ruth gaat het goed en ze is gezond; van haar ouders heeft ze niets gehoord. ze heeft weer geld naar hun toegestuurd in de hoop dat er een handtekening van haar vader op de rode kaart als bevestiging van ontvangst retour komt; ze is werkzaam in haar oude vak als naaister…

Briefkaart van Ruth Langstadt aan M. Frank vanuit kamp Westerbork

Van: Acohen, Maurits Aan: Acohen-Polet, Leny Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-07-11 Onderwerp: pakketpost ontvangen; sperre-stempel (Z) ontvangen, ze mogen nu eenmaal in de twee weken naar de wasserette; de schrijver zijn werk is verlengd van vier naar acht uur; vijf uur op en zes uur aan het werk…; hij vraagt zijn zoon te informeren hoe het zit met Coutinho die getrouwd is met Elisabeth Sarphati en op 9 juli het kamp mocht verlaten; de schrijver kan al aardig op klompen lopen, die hij aandoet als het modderig is; moeder heeft haar slangenschoenen laten maken, het kost niets; Maurits moet nu zelf de was doen en loopt met gaten in zijn sokken. Zijn vrouw kan vanwege haar breuk de sokken niet stoppen; dames van de de ‘V’ (Fürsorge) helpen hem nu hiermee; Dr. de la Parra heeft een plaats gekregen bij de Quarantaine-afdeling. Maurits is vanaf nu onder behandeling van Dr. Lek; moeder ligt te rusten op haar bed, terwijl Maurits schrijft. Ze gaan nog frisse lucht happen; tot nu toe aan niets een gebrek gehad, mede dankzij de pakketjes; koken in de barak op het c(k)omfoort. &nbsp;

Van: Acohen, Maurits Aan: Acohen-Polet, Leny Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-07-11 Onderwerp: pakketpost ontvangen; sperre-stempel (Z) ontvangen, ze mogen nu eenmaal in de twee weken naar de wasserette; de schrijver zijn werk is verlengd van vier naar acht uur; vijf uur op en zes uur aan het werk…; hij vraagt zijn zoon te informeren hoe het zit met Coutinho die getrouwd is met Elisabeth Sarphati en op 9 juli het kamp mocht verlaten; de schrijver kan al aardig op klompen lopen, die hij aandoet als het modderig is; moeder heeft haar slangenschoenen laten maken, het kost niets; Maurits moet nu zelf de was doen en loopt met gaten in zijn sokken. Zijn vrouw kan vanwege haar breuk de sokken niet stoppen; dames van de de ‘V’ (Fürsorge) helpen hem nu hiermee; Dr. de la Parra heeft een plaats gekregen bij de Quarantaine-afdeling. Maurits is vanaf nu onder behandeling van Dr. Lek; moeder ligt te rusten op haar bed, terwijl Maurits schrijft. Ze gaan nog frisse lucht happen; tot nu toe aan niets een gebrek gehad, mede dankzij de pakketjes; koken in de barak op het c(k)omfoort. &nbsp;

Brief van Mauris Acohen aan zijn schoondochter en zoon vanuit kamp Westerbork

Van: Feldman-Kan, Lotte Ruth Aan: Feldman, Tibor Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-08-20 Onderwerp: brief niet meegegeven aan mevrouw Lemberger…; komt net terug van Schlesinger. Hij weet haar niets te vertellen over een eventueel verhoor; pakketpost; over het kwijtraken van haar ‘S’; er wordt gemompeld over een S-transport; bezoekvergunning voor haar man?; over pakketppost, strenger en…; kennis gemaakt met Siegfried Sommerfeld, de chauffeur van de commandant. Hij wilde haar me in de auto nemen naar Amsterdam,… een karikatuur van een mannetje…toch kan hij heel wat doen..; benaderen van Zöpf; met de vries Robles gesproken over gemengd-gehuwden, transporten en het afkomen van de ‘S’…

Van: Feldman-Kan, Lotte Ruth Aan: Feldman, Tibor Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-08-20 Onderwerp: brief niet meegegeven aan mevrouw Lemberger…; komt net terug van Schlesinger. Hij weet haar niets te vertellen over een eventueel verhoor; pakketpost; over het kwijtraken van haar ‘S’; er wordt gemompeld over een S-transport; bezoekvergunning voor haar man?; over pakketppost, strenger en…; kennis gemaakt met Siegfried Sommerfeld, de chauffeur van de commandant. Hij wilde haar me in de auto nemen naar Amsterdam,… een karikatuur van een mannetje…toch kan hij heel wat doen..; benaderen van Zöpf; met de vries Robles gesproken over gemengd-gehuwden, transporten en het afkomen van de ‘S’…

Brief van Lotte Ruth Feldman-Kan aan haar echtgenoot vanuit kamp Westerbork

Bewijs van opneming Van: Hedeman, Judith Hetty Afgegeven: 1945-08-28 Betreft een bewijs van inschrijving in het Bevolkingsregister der Gemeente 's-Gravenhage

Bewijs van opneming Van: Hedeman, Judith Hetty Afgegeven: 1945-08-28 Betreft een bewijs van inschrijving in het Bevolkingsregister der Gemeente 's-Gravenhage

Bewijs van inschrijving van Judith Hetty Hedeman

Van: Polak-van Gelder, Vera Aan: Gelder, van, A., Fam. Plaats: Westerbork, kamp (poststempel Beilen) Datum: 1942-11-02 Onderwerp: Omstandigheden, transport, drie honderd vrijstellingen zijn vervallen verklaard. Sal had drie dagen griep en koorts. Tijdens de transportnacht was de koorts verdwenen. Pogingen gedaan om aan transport te ontkomen via de Joodse Raad en commandant Schol. Het mocht niet baten. Ze moesten onherroepelijk op transport.

Van: Polak-van Gelder, Vera Aan: Gelder, van, A., Fam. Plaats: Westerbork, kamp (poststempel Beilen) Datum: 1942-11-02 Onderwerp: Omstandigheden, transport, drie honderd vrijstellingen zijn vervallen verklaard. Sal had drie dagen griep en koorts. Tijdens de transportnacht was de koorts verdwenen. Pogingen gedaan om aan transport te ontkomen via de Joodse Raad en commandant Schol. Het mocht niet baten. Ze moesten onherroepelijk op transport.

Briefkaart van Vera Polak-van Gelder en Sal Polak aan de familie van Gelder vanuit kamp Westerbork

Van: Wolf, Rosa Aan: Been, D. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-03/04-24/16 Onderwerp: ze mag haar pakketjes niet meer bevestigen, alleen mensen met een stempel; Puttkammer schijnt niet veel waard meer te zijn; er zijn mensen van de lijst doorgezonden; uitzicht op de hei wordt onderbroken door het prikkeldraad en de gedachten aan talloze kampervaringen; in de kantine crème en uitjes gekocht; over een verliefd oud echtpaar aan tafel; bloeduitstorting aan de knie vanwege en val; werkt weer in het ziekenhuis, de patiënten wisselen; pakketjes monteren op; in het ziekenhuis op de babyzaal heeft Jo Spier wandtekeningen gemaakt. 16-04: van barak veranderd, barak 55; alle kennissen kwijt; ze kan bijna niet in haar bed komen, zo vol is het, er is minder ruimte dan in de barak 73; kans op een stempel, in het ziekenhuis staat haar naam op een lijst, nog een week wachten op zekerheid; dienst tot 9 uur 's avonds, weinig vrije tijd; ellende in het ziekenhuis maakt haar down; veel kennissen uit Rotterdam aangekomen; heeft overplaatsing naar de ziekenhuisbarak gevraagd…

Van: Wolf, Rosa Aan: Been, D. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-03/04-24/16 Onderwerp: ze mag haar pakketjes niet meer bevestigen, alleen mensen met een stempel; Puttkammer schijnt niet veel waard meer te zijn; er zijn mensen van de lijst doorgezonden; uitzicht op de hei wordt onderbroken door het prikkeldraad en de gedachten aan talloze kampervaringen; in de kantine crème en uitjes gekocht; over een verliefd oud echtpaar aan tafel; bloeduitstorting aan de knie vanwege en val; werkt weer in het ziekenhuis, de patiënten wisselen; pakketjes monteren op; in het ziekenhuis op de babyzaal heeft Jo Spier wandtekeningen gemaakt. 16-04: van barak veranderd, barak 55; alle kennissen kwijt; ze kan bijna niet in haar bed komen, zo vol is het, er is minder ruimte dan in de barak 73; kans op een stempel, in het ziekenhuis staat haar naam op een lijst, nog een week wachten op zekerheid; dienst tot 9 uur 's avonds, weinig vrije tijd; ellende in het ziekenhuis maakt haar down; veel kennissen uit Rotterdam aangekomen; heeft overplaatsing naar de ziekenhuisbarak gevraagd…

Briefkaarten/brieven van Rosa Wolf aan D. Been vanuit kamp Westerbork

Van: Roos-Gosschalk, H. Aan: Annie en gezin Plaats: Deventer Datum: 1942-02-07 Onderwerp: de (verjaardag) brief is wat te laat, nu pas de gelegenheid; (voedsel) schaarste in de stad; is Ep nog in Holland?; kolen schaarste, hout gekocht en een speciaal kacheltje in de huiskamer geplaatst; waterleidingen bevroren, water komt uit de kelder; Henriette mag geen huishoudelijke hulp meer hebben; haar man mag nog wel reizen, maar het is moeilijk. Hij mag geen gebruik maken van de wachtkamer; kinderen als drie weken niet naar school vanwege de kolen schaarste. Henriette heeft wel veel aan hun als hulp….

Van: Roos-Gosschalk, H. Aan: Annie en gezin Plaats: Deventer Datum: 1942-02-07 Onderwerp: de (verjaardag) brief is wat te laat, nu pas de gelegenheid; (voedsel) schaarste in de stad; is Ep nog in Holland?; kolen schaarste, hout gekocht en een speciaal kacheltje in de huiskamer geplaatst; waterleidingen bevroren, water komt uit de kelder; Henriette mag geen huishoudelijke hulp meer hebben; haar man mag nog wel reizen, maar het is moeilijk. Hij mag geen gebruik maken van de wachtkamer; kinderen als drie weken niet naar school vanwege de kolen schaarste. Henriette heeft wel veel aan hun als hulp….

Brief van Henriette Roos-Gosschalk aan Annie, Ep en Janny vanuit Deventer

Betreft de komst en uitbreiding bevolking kamp Schattenberg Datum: 1950 Onderwerp: over de aankomst van de eerste groep Indische Nederlanders in kamp Schattenberg.&nbsp;

Betreft de komst en uitbreiding bevolking kamp Schattenberg Datum: 1950 Onderwerp: over de aankomst van de eerste groep Indische Nederlanders in kamp Schattenberg.&nbsp;

Krantenknipsel over de komst van Indische Nederlanders naar kamp Schattenberg en Pieterberg

Van: Geneeskundige inspectie voor Groningen, Friesland en Drenthe&nbsp; Aan:&nbsp; Plaats: Groningen&nbsp; Datum: 1940-10-23&nbsp; Onderwerp: opdracht om per ommegaande de namen van artsen die Joods zijn door te geven.

Van: Geneeskundige inspectie voor Groningen, Friesland en Drenthe&nbsp; Aan:&nbsp; Plaats: Groningen&nbsp; Datum: 1940-10-23&nbsp; Onderwerp: opdracht om per ommegaande de namen van artsen die Joods zijn door te geven.

Brief van de Geneeskundige inspectie voor Groningen, Friesland en Drenthe over Joodse artsen

Wachtrapport van 29-4-1943 - 30-04-1943, Westerbork.&nbsp; Plaats: kamp Westerbork Datum: 1943-04-30 Gedicht geschreven door Bob Cahen tijdens een nachtdienst in één van de ziekenhuisbarakken. Cahen was broeder in het kampziekenhuis.&nbsp; Zie ook 2810-11

Wachtrapport van 29-4-1943 - 30-04-1943, Westerbork.&nbsp; Plaats: kamp Westerbork Datum: 1943-04-30 Gedicht geschreven door Bob Cahen tijdens een nachtdienst in één van de ziekenhuisbarakken. Cahen was broeder in het kampziekenhuis.&nbsp; Zie ook 2810-11

Wachtdienst in het ziekenhuis van kamp Westerbork

Lagerbefehl No. 10&nbsp; Datum: 1943-02-25&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: Spertijd voor (bezitters van een 'Z'' stempel en de rest van de kampgevangenen) Plaatsvervangend dienstleider DB1; Inleveren van vergunningen; Inlichtingen van het woningbureau.

Lagerbefehl No. 10&nbsp; Datum: 1943-02-25&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: Spertijd voor (bezitters van een 'Z'' stempel en de rest van de kampgevangenen) Plaatsvervangend dienstleider DB1; Inleveren van vergunningen; Inlichtingen van het woningbureau.

Lagerbefehl No. 10

Van: Rosa van der Hal-Prins Plaats: Bergen-Belsen Datum: 1944&nbsp; Strafappel&nbsp; Over urenlang appel in wind, regen en kou.

Van: Rosa van der Hal-Prins Plaats: Bergen-Belsen Datum: 1944&nbsp; Strafappel&nbsp; Over urenlang appel in wind, regen en kou.

Gedicht van Rosa van der Hal-Prins

De Westerborker nummer nummer 17 Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1945-05-07 Onderwerp: personen worden verzocht zich te melden; Inlichtingenbureau; Zionistische bijeenkomst; feestavond; leeszaal; Engelse les; Russische les; oorlogsoverzicht.

De Westerborker nummer nummer 17 Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1945-05-07 Onderwerp: personen worden verzocht zich te melden; Inlichtingenbureau; Zionistische bijeenkomst; feestavond; leeszaal; Engelse les; Russische les; oorlogsoverzicht.

Kampkrant 'De Westerborker' no. 17 van 7 mei 1945

Verslag: geschreven op 1 augustus 1945. Betreft de arrestatie van een voormalige wethouder onder een NSB-burgemeester en het doorsturen van hem naar Interneringskamp Westerbork. Er was geen aanklacht. Personen konden op basis van 'vermoeden' worden opgepakt. De schrijver doet bij verschillende personen pogingen om de reden van arrestatie van zijn vader te achterhalen. Uiteindelijk lukt het hem zijn vader vrij te krijgen.&nbsp; Op 1 augustus staat hij bij de ingang van kamp Westerbork: '(...) Het was ongeveer 3 uur toen ik Pa en W. &nbsp;'t eerst bij de uitgang zag. Pa voorop en W. met de zak en het koffertje er achteraan, onder geleide van de wacht. Nooit vergeet ik wat ik toen zag en hoe ik schrok toen ik Pa zag lopen met een stok en zoo mager. de tranen kregen vrije loop van alle kanten. En toen moest Pa met de wacht naar de kampcommandant en W. werd weer naar binnen gestuurd. (...) '

Verslag: geschreven op 1 augustus 1945. Betreft de arrestatie van een voormalige wethouder onder een NSB-burgemeester en het doorsturen van hem naar Interneringskamp Westerbork. Er was geen aanklacht. Personen konden op basis van 'vermoeden' worden opgepakt. De schrijver doet bij verschillende personen pogingen om de reden van arrestatie van zijn vader te achterhalen. Uiteindelijk lukt het hem zijn vader vrij te krijgen.&nbsp; Op 1 augustus staat hij bij de ingang van kamp Westerbork: '(...) Het was ongeveer 3 uur toen ik Pa en W. &nbsp;'t eerst bij de uitgang zag. Pa voorop en W. met de zak en het koffertje er achteraan, onder geleide van de wacht. Nooit vergeet ik wat ik toen zag en hoe ik schrok toen ik Pa zag lopen met een stok en zoo mager. de tranen kregen vrije loop van alle kanten. En toen moest Pa met de wacht naar de kampcommandant en W. werd weer naar binnen gestuurd. (...) '

Verslag over een van collaboratie verdacht persoon en zijn uiteindelijke ontslag uit Interneringskamp Westerbork

Wasbak met kranen in een grote woonbarak. Foto van een tekening&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-01

Wasbak met kranen in een grote woonbarak. Foto van een tekening&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-01

Wasbak in kamp Westerbork in een grote woonbarak

Van: Gemmeker, Lagerkommandant Aan: Coster, Levy Plaats: Westerbork, doorgangskamp Datum: 1945-04-03 Onderwerp: vrijlating in verband met gemengd gehuwd en arbeidsongeschikt zijnde.&nbsp;

Van: Gemmeker, Lagerkommandant Aan: Coster, Levy Plaats: Westerbork, doorgangskamp Datum: 1945-04-03 Onderwerp: vrijlating in verband met gemengd gehuwd en arbeidsongeschikt zijnde.&nbsp;

Bewijs van vrijlating voor Levy Coster uit kamp Westerbork

Het personeel van het kamp.&nbsp; Plaats: Interneringskamp Westerbork Datum: 1945&nbsp; Apotheker. Dhr. van Blaaderen in zijn apotheek.

Het personeel van het kamp.&nbsp; Plaats: Interneringskamp Westerbork Datum: 1945&nbsp; Apotheker. Dhr. van Blaaderen in zijn apotheek.

Foto van apotheker de heer van Blaaderen in zijn apotheek in Interneringskamp Westerbork

Allied Expeditiionary Force D.P. Index Card Van: Hedeman, Judith Hetty Reg.nr. F 01165010

Allied Expeditiionary Force D.P. Index Card Van: Hedeman, Judith Hetty Reg.nr. F 01165010

D.P. Index Card van Judith Hetty Hedeman

Geschreven door Adèle L. Pinkhof. Dagboek van een kleuterleidster (Trenshuis, Fröbelschool); over het lesgeven, over kinderen in haar klas en collega's, wat er rond de school in Amsterdam plaatsvindt en wat er door de hoofdjes van de kinderen gaat; namen van kinderen en collega's; twee sprookjes over Kamp Westerbork geschreven voor haar jongere zus Clara; schets van het dagelijkse leven in het kamp.

Geschreven door Adèle L. Pinkhof. Dagboek van een kleuterleidster (Trenshuis, Fröbelschool); over het lesgeven, over kinderen in haar klas en collega's, wat er rond de school in Amsterdam plaatsvindt en wat er door de hoofdjes van de kinderen gaat; namen van kinderen en collega's; twee sprookjes over Kamp Westerbork geschreven voor haar jongere zus Clara; schets van het dagelijkse leven in het kamp.

Dagboek en sprookje geschreven door Adèle L. Pinkhof

Ausweiskarte Van: Vles-Polak, Rosina Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10-03 Met Z stempel, werkzaam voor DB I, Gemeindebüro

Ausweiskarte Van: Vles-Polak, Rosina Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10-03 Met Z stempel, werkzaam voor DB I, Gemeindebüro

Ausweiskarte van Rosina Vles-Polak

Van: Snoek, Hermine Aan: Elffers, M.C., Mevr. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-12 Onderwerp: schrijfdag; gezondheid; uitwisseling (Austausch) Op Lager Westerbork briefpapier Er gaan in die tijd geruchten dat kamp Westerbork een uitwisselings-kamp wordt.

Van: Snoek, Hermine Aan: Elffers, M.C., Mevr. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-12 Onderwerp: schrijfdag; gezondheid; uitwisseling (Austausch) Op Lager Westerbork briefpapier Er gaan in die tijd geruchten dat kamp Westerbork een uitwisselings-kamp wordt.

Brief van Hermine Snoek aan M.C. Elffers vanuit kamp Westerbork

Van: Zomerplaag, Morris Aan: lieve Ali en familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-08-23 Onderwerp: omstandigheden thuis; kinderen wachten op bericht van commandant inzake ontslag; ziekenhuis; overlijden Moritz Weinberg.

Van: Zomerplaag, Morris Aan: lieve Ali en familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-08-23 Onderwerp: omstandigheden thuis; kinderen wachten op bericht van commandant inzake ontslag; ziekenhuis; overlijden Moritz Weinberg.

Brief van Morris Zomerplaag aan Ali vanuit kamp Westerbork

Van: Broekema, Benjamin, Heiman Aan: Harrenstein, familie Plaats: Westerbork, Centraal Vluchtelingenkamp Datum: 1942-07-12 Onderwerp: in een soort barakkenstadje; van alles aanwezig; militaire leest; appel een paar keer per dag; indeling in (werk) groepen; schouwburg als synagoge ingericht; synagogedienst bijgewoond; vandaag een concert met Joodse musici; Joodse culturele commissie gevormd; vak als toneelschrijver weer oppakken; eten is rantsoenformaat, maar goed; slaapt drie hoog, tussen de balken; de stemming is goed; er zijn veel optimisten; alle leeftijden zijn in het kamp aanwezig van jongens van 15 tot mannen van 55; er wordt mondharmonica gespeeld, gekaart, gedamd; hoe een mens onder deze omstandigheden nog zo kan zijn…; SS-leiding; Nederlandse reservekapitein, directe leiding en marechaussee, waaronder plaatsgenoten R. Zuidema en Algra; de sirenes gaan voor het appel…

Van: Broekema, Benjamin, Heiman Aan: Harrenstein, familie Plaats: Westerbork, Centraal Vluchtelingenkamp Datum: 1942-07-12 Onderwerp: in een soort barakkenstadje; van alles aanwezig; militaire leest; appel een paar keer per dag; indeling in (werk) groepen; schouwburg als synagoge ingericht; synagogedienst bijgewoond; vandaag een concert met Joodse musici; Joodse culturele commissie gevormd; vak als toneelschrijver weer oppakken; eten is rantsoenformaat, maar goed; slaapt drie hoog, tussen de balken; de stemming is goed; er zijn veel optimisten; alle leeftijden zijn in het kamp aanwezig van jongens van 15 tot mannen van 55; er wordt mondharmonica gespeeld, gekaart, gedamd; hoe een mens onder deze omstandigheden nog zo kan zijn…; SS-leiding; Nederlandse reservekapitein, directe leiding en marechaussee, waaronder plaatsgenoten R. Zuidema en Algra; de sirenes gaan voor het appel…

Brief van B.H. Broekema aan de familie Harrenstein vanuit Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Personen