In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Het treinbord

Markt 4, Beilen

Het verhaal van Menachem Asscher

Een jongen vereeuwigd in hout

Testverhaal

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Op deze pagina ontdek je uiteenlopende verhalen over Kamp Westerbork: persoonlijke portretten van betrokkenen, gemeenteverhalen die laten zien hoe lokale gemeenschappen verbonden zijn met het kamp, themaverhalen die context en verdieping bieden, en objectverhalen waarin voorwerpen het verleden tastbaar maken.

Verhalen

Joodse werkkampen

Joods werkkamp Diever B

Van: Staatsbosbeheer&nbsp; Aan: Houtvester in de houtvesterij Assen&nbsp; Plaats: Utrecht&nbsp; Datum: 1951-10-01&nbsp; Onderwerp: crematorium te Westerbork, afbraak van het crematorium in eigen beheer (Staatsbosbeheer); herplaatsing elektrische meter.

Van: Staatsbosbeheer&nbsp; Aan: Houtvester in de houtvesterij Assen&nbsp; Plaats: Utrecht&nbsp; Datum: 1951-10-01&nbsp; Onderwerp: crematorium te Westerbork, afbraak van het crematorium in eigen beheer (Staatsbosbeheer); herplaatsing elektrische meter.

Brief van Staatsbosbeheer aan de houtvester in de Houtvesterij Assen

Van: Stranders, Louis Aan: Gosschalk, familie, Cor, Jo en kinderen Datum: 1943-01-22 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: de kinderen zijn uit het ziekenhuis, vervolgens breekt er roodvonk in hun barak uit (de barak is nu voor 10 dagen in quarantaine). De toestand in het kamp is gespannen. Het Apeldoornsche Bosch is leeggehaald. ‘s Nachts komen transporten met zieken uit Amsterdam. De schrijver heeft voor de derde keer een keelontsteking. De komende nacht gaat een transport met zieken naar Polen. Er gaan sterke geruchten dat er ook mensen naar het nieuwe kamp in Vught gaan. Vanaf heden gaat alles onder censuur. Deze brief zal illegaal het kamp uitgaan. Uit de ziekenbarak van de schrijver zullen de volgende dag 50 zieken op transport gaan (oude mensen, hulpbehoeftigen, blinden, zware hartpatiënten...) Onze enige zorg is hoe uit deze chaos te komen. Uit het Apeldoornsche Bosch zijn rechtstreeks ongeveer 1100 mensen op transport gesteld met 50 man personeel. Ze zijn in veewagens vervoerd. Ze zijn slechter behandeld dan beesten en zonder dekens op transport gegaan. ’s Avonds om tien uur is het begonnen en 's morgens om vijf uur was het klaar. Ieder nuchter mens kan begrijpen wat er met deze mensen gaat gebeuren… Wat onze kansen betreft gaat er loos alarm dat er 2000 mensen zullen blijven, waaronder de Alte kampbewoners (1000 personen)…het ziekenhuispersoneel staat waarschijnlijk niet ongunstig. Een gedeelte blijft hier en de rest gaat naar Vught. Definitief is nog niets…

Van: Stranders, Louis Aan: Gosschalk, familie, Cor, Jo en kinderen Datum: 1943-01-22 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: de kinderen zijn uit het ziekenhuis, vervolgens breekt er roodvonk in hun barak uit (de barak is nu voor 10 dagen in quarantaine). De toestand in het kamp is gespannen. Het Apeldoornsche Bosch is leeggehaald. ‘s Nachts komen transporten met zieken uit Amsterdam. De schrijver heeft voor de derde keer een keelontsteking. De komende nacht gaat een transport met zieken naar Polen. Er gaan sterke geruchten dat er ook mensen naar het nieuwe kamp in Vught gaan. Vanaf heden gaat alles onder censuur. Deze brief zal illegaal het kamp uitgaan. Uit de ziekenbarak van de schrijver zullen de volgende dag 50 zieken op transport gaan (oude mensen, hulpbehoeftigen, blinden, zware hartpatiënten...) Onze enige zorg is hoe uit deze chaos te komen. Uit het Apeldoornsche Bosch zijn rechtstreeks ongeveer 1100 mensen op transport gesteld met 50 man personeel. Ze zijn in veewagens vervoerd. Ze zijn slechter behandeld dan beesten en zonder dekens op transport gegaan. ’s Avonds om tien uur is het begonnen en 's morgens om vijf uur was het klaar. Ieder nuchter mens kan begrijpen wat er met deze mensen gaat gebeuren… Wat onze kansen betreft gaat er loos alarm dat er 2000 mensen zullen blijven, waaronder de Alte kampbewoners (1000 personen)…het ziekenhuispersoneel staat waarschijnlijk niet ongunstig. Een gedeelte blijft hier en de rest gaat naar Vught. Definitief is nog niets…

Brief van Louis Stranders aan de familie Gosschalk vanuit kamp Westerbork

Van: Wollheim Ju en Bully Aan: Bob, Betty en Gankele Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-06-30 Onderwerp: brieven en pakketten ontvangen, ook de rugzakken; gewoon adresseren naar Bully, barak 57 of ondergetekende, barak 68; Judith is werkzaam al ziekenverzorgster in een barak; Günter is werkzaam als verpleger; het wemelt van de bekenden en kennissen in het kamp en in de barak; de overall van Bully (Günter) is bij de wasvrouw…

Van: Wollheim Ju en Bully Aan: Bob, Betty en Gankele Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-06-30 Onderwerp: brieven en pakketten ontvangen, ook de rugzakken; gewoon adresseren naar Bully, barak 57 of ondergetekende, barak 68; Judith is werkzaam al ziekenverzorgster in een barak; Günter is werkzaam als verpleger; het wemelt van de bekenden en kennissen in het kamp en in de barak; de overall van Bully (Günter) is bij de wasvrouw…

Brief van Ju en Bully aan Bob, Betty en Gankele vanuit kamp Westerbork

Personeelslid van het Apeldoornsche Bosch.

Personeelslid van het Apeldoornsche Bosch.

Personeelslid van het Apeldoornsche Bosch

Van: Pinkhof, Jiska Aan: Hoogland, Nel Plaats: Amsterdam Datum:&nbsp;1941-12 Onderwerp: Jiska is een beetje ziek; ze heeft een leuke jas gekregen met een capuchon; over haar poëziealbum en nieuwe plaatjes; &nbsp;over haar meester en school; over twee boeken op haar verjaardag gekregen…

Van: Pinkhof, Jiska Aan: Hoogland, Nel Plaats: Amsterdam Datum:&nbsp;1941-12 Onderwerp: Jiska is een beetje ziek; ze heeft een leuke jas gekregen met een capuchon; over haar poëziealbum en nieuwe plaatjes; &nbsp;over haar meester en school; over twee boeken op haar verjaardag gekregen…

Brief van Jiska Pinkhof aan Nel Hoogland vanuit Amsterdam

Van: Pinkhof, Jiska Aan: Hoogland, Nel Plaats: Amsterdam Datum: 1942-06 Onderwerp: Jiska houdt een moestuintje bij; over het badhuis vlakbij de woning; over school na de vakantie; tijdens de vakantie gaat ze misschien eerst naar een vakantieschool…

Van: Pinkhof, Jiska Aan: Hoogland, Nel Plaats: Amsterdam Datum: 1942-06 Onderwerp: Jiska houdt een moestuintje bij; over het badhuis vlakbij de woning; over school na de vakantie; tijdens de vakantie gaat ze misschien eerst naar een vakantieschool…

Van: Cohen, Jules Aan: wie het betreft Plaats: 't Wijde Gat, Joods werkkamp Datum: 1942 Onderwerp: vertrek vanuit Groningen naar 't Wijde Gat; verblijf; werken (ontginningen); omstandigheden; omstanders; geen elektriciteit; wantsen; bezoek; reisvergunning vader, op uitkijk naar zijn trein; hulpactie vanuit Groningen; aardappeloogst; vier dagen verlof op 2 oktober 1942…

Van: Cohen, Jules Aan: wie het betreft Plaats: 't Wijde Gat, Joods werkkamp Datum: 1942 Onderwerp: vertrek vanuit Groningen naar 't Wijde Gat; verblijf; werken (ontginningen); omstandigheden; omstanders; geen elektriciteit; wantsen; bezoek; reisvergunning vader, op uitkijk naar zijn trein; hulpactie vanuit Groningen; aardappeloogst; vier dagen verlof op 2 oktober 1942…

Verslag van Jules Cohen over zijn vertrek naar en verblijf in het Joods werkkamp 't Wijde Gat

Van: Pinkhof, Jiska Aan: Hoogland, Nel Plaats: Amsterdam Datum: 1942 Onderwerp: Jiska heeft lang niet geschreven; ze is op school, ze heeft een strenge meester en ze heeft al twee keer in de hoek gestaan; er zitten 50 kinderen in de klas…

Van: Pinkhof, Jiska Aan: Hoogland, Nel Plaats: Amsterdam Datum: 1942 Onderwerp: Jiska heeft lang niet geschreven; ze is op school, ze heeft een strenge meester en ze heeft al twee keer in de hoek gestaan; er zitten 50 kinderen in de klas…

Van: de advocaat Aan. Teixeira de Mattos, A. Plaats: Rotterdam Datum: 1964-04 Onderwerp: afwijzing Wiedergutmachungs compensatie. In hoger beroep gaan is mogelijk. Het heeft alleen zin als de gewenste vragen kunnen worden beantwoord.&nbsp;

Van: de advocaat Aan. Teixeira de Mattos, A. Plaats: Rotterdam Datum: 1964-04 Onderwerp: afwijzing Wiedergutmachungs compensatie. In hoger beroep gaan is mogelijk. Het heeft alleen zin als de gewenste vragen kunnen worden beantwoord.&nbsp;

Brief van de advocaat van A. Teixeira de Mattos na aanleiding van de afwijzing van de compensatie

Van: Pinkhof, Jiska Aan: Hoogland, Nel Plaats: Amsterdam Datum: 1941-12 Onderwerp: kerstvakantie; voor haar verjaardag en Sinterklaas heeft Jiska van alles en nog wat gekregen; haar schoolrapportschrijvers; de gymnastiekleraar geeft lage cijfers…

Van: Pinkhof, Jiska Aan: Hoogland, Nel Plaats: Amsterdam Datum: 1941-12 Onderwerp: kerstvakantie; voor haar verjaardag en Sinterklaas heeft Jiska van alles en nog wat gekregen; haar schoolrapportschrijvers; de gymnastiekleraar geeft lage cijfers…

Van: Haagman, Bep en Clara Aan: De Vrijer, familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942 Onderwerp: graag en thermosfles meebrengen, die van Clara is gebroken. Er wordt nu één geleend, maar die moet retour; een bekende Michel is uit Maastricht het kamp binnengekomen, hij was erg van streek, hij had niet bij zich en zal vrijdag worden doorgestuurd; hij is nu bij hun in de barak en ze drinken samen een kopje koffie. Ze houden de moed erin en hebben Michel een beetje opgevrolijkt. Ze zullen hem meegeven wat ze kunnen missen…

Van: Haagman, Bep en Clara Aan: De Vrijer, familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942 Onderwerp: graag en thermosfles meebrengen, die van Clara is gebroken. Er wordt nu één geleend, maar die moet retour; een bekende Michel is uit Maastricht het kamp binnengekomen, hij was erg van streek, hij had niet bij zich en zal vrijdag worden doorgestuurd; hij is nu bij hun in de barak en ze drinken samen een kopje koffie. Ze houden de moed erin en hebben Michel een beetje opgevrolijkt. Ze zullen hem meegeven wat ze kunnen missen…

Brief van Bep, Clara en Lion Haagman aan de familie De Vrijer