In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Manuscript geschreven door Fritz Tauber Zie voor deel 2 Do 639 Inv.nr. 7545 Rondom Westerbork Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-11 Frits Tauber, een Joodse vluchteling uit Wenen, kwam in 1938 in Nederland terecht met een arbeidsvergunning. Hij en zijn vrouw worden op 18 november 1942 via Nijmegen naar Westerbork gebracht; Zijn bedrijf was bezig met het regelen van een vrijstelling (Wehrmachtstempel), maar de stempel kwam niet op tijd. Gedetailleerde beschrijving van de arrestatie, het verzamelpunt en het reisverloop, hoop en wanhoop; trein werd gekoppeld aan de trein naar Leeuwarden; route: Nijmegen-Arnhem en Zwolle, op elk station stapte weer een nieuwe groep Joden in de trein; aankomst in Hooghalen, vervoer van bagage met paard en wagen van boeren uit de omgeving; ongeveer veertig mensen gaan met de boeren mee, de tweehonderd achtergebleven personen gaan onder politiebegeleiding lopend naar het kamp; gedeeltelijk langs het spoor in aanleg; aankomst in kamp Westerbork; registratiezaal; schrijfmachines, tafels en personeel met armbanden van de Joodse Raad; inname van documenten en waardevolle spullen door medewerkers van Lippmann en Rosenthal; fouillering; &nbsp;aankomst gevangenen uit Amersfoort; inspectie kampcommandant Gemmeker tijdens de medische keuring; indeling barakken; toestand en omstandigheden in barak 66; nacht in een barak; wasruimte, wc en latrines; modder; van mens tot beest binnen 24 uur; drinkwatervoorziening in het kamp; bericht naar werkgever Fritz Tauber via de Joodse Raad in het kamp; over wel en niet ontkomen aan deportatie naar het Oosten; familiebarakken, oude kern van het kamp, staat van de barakken, naambordjes; &nbsp;spoorlijn, dubbel in het kamp, er wordt nog aan gewerkt; hoe het kamp eruit ziet; herkennen van personen die al langer in het kamp zitten; reinigingsdienst, papier prikken met een stok; afval; ziekenhuis als veilige haven; smokkelen van voedsel, handelen met boeren in de omgeving, ruilhandel; pakketjes; organisatie van het kamp; werkploegen; gamellen sjouwen; vrijlating en vervoer naar Assen met hulp van een leverancier voor de Centrale Keuken; de voerman verteld over de chaos in het kamp begin oktober 1942 en over een vertrekkend transport, waarbij bagage achterbleef, een aanbod om iemand uit het kamp te smokkelen; terug in Nijmegen, het huis is nog verzegeld; de reactie van een agent op zijn betrokkenheid bij de deportatie van Joden naar kamp Westerbork; diefstal uit de woning door de agent die de Taubers had opgepakt; naar Amsterdam voor een Sperre stempel; anti-Joodse ervaringen in de trein; bezoek aan de Zentralstelle, voor Joden achteringang; De Taubers moeten in Amsterdam blijven; ontslagbewijs afgenomen; de enige uitweg is te gaan onderduiken; huisvesting in Amsterdam, Joden met vele achtergronden; over het functioneren van gedecentraliseerde Joodse Raad voor Amsterdam; Joodse eigendommen bestaan niet volgens de wet, geen onderzoek naar diefstal; gevolgen anti-Joodse maatregelen (onteigeningen); razzia door de Grüne Polizei; roof Joodse bezittingen; Bewariërs; wonen in Amsterdam, werken in Nijmegen, vermoeiend; angst om opgepakt te worden; bepakt en bezakte mensen op een perron in Utrecht op weg naar kamp Westerbork; transporten met militair materieel…; voorbereidingen onderduik met hulp van een collega. &nbsp;

Manuscript geschreven door Fritz Tauber Zie voor deel 2 Do 639 Inv.nr. 7545 Rondom Westerbork Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-11 Frits Tauber, een Joodse vluchteling uit Wenen, kwam in 1938 in Nederland terecht met een arbeidsvergunning. Hij en zijn vrouw worden op 18 november 1942 via Nijmegen naar Westerbork gebracht; Zijn bedrijf was bezig met het regelen van een vrijstelling (Wehrmachtstempel), maar de stempel kwam niet op tijd. Gedetailleerde beschrijving van de arrestatie, het verzamelpunt en het reisverloop, hoop en wanhoop; trein werd gekoppeld aan de trein naar Leeuwarden; route: Nijmegen-Arnhem en Zwolle, op elk station stapte weer een nieuwe groep Joden in de trein; aankomst in Hooghalen, vervoer van bagage met paard en wagen van boeren uit de omgeving; ongeveer veertig mensen gaan met de boeren mee, de tweehonderd achtergebleven personen gaan onder politiebegeleiding lopend naar het kamp; gedeeltelijk langs het spoor in aanleg; aankomst in kamp Westerbork; registratiezaal; schrijfmachines, tafels en personeel met armbanden van de Joodse Raad; inname van documenten en waardevolle spullen door medewerkers van Lippmann en Rosenthal; fouillering; &nbsp;aankomst gevangenen uit Amersfoort; inspectie kampcommandant Gemmeker tijdens de medische keuring; indeling barakken; toestand en omstandigheden in barak 66; nacht in een barak; wasruimte, wc en latrines; modder; van mens tot beest binnen 24 uur; drinkwatervoorziening in het kamp; bericht naar werkgever Fritz Tauber via de Joodse Raad in het kamp; over wel en niet ontkomen aan deportatie naar het Oosten; familiebarakken, oude kern van het kamp, staat van de barakken, naambordjes; &nbsp;spoorlijn, dubbel in het kamp, er wordt nog aan gewerkt; hoe het kamp eruit ziet; herkennen van personen die al langer in het kamp zitten; reinigingsdienst, papier prikken met een stok; afval; ziekenhuis als veilige haven; smokkelen van voedsel, handelen met boeren in de omgeving, ruilhandel; pakketjes; organisatie van het kamp; werkploegen; gamellen sjouwen; vrijlating en vervoer naar Assen met hulp van een leverancier voor de Centrale Keuken; de voerman verteld over de chaos in het kamp begin oktober 1942 en over een vertrekkend transport, waarbij bagage achterbleef, een aanbod om iemand uit het kamp te smokkelen; terug in Nijmegen, het huis is nog verzegeld; de reactie van een agent op zijn betrokkenheid bij de deportatie van Joden naar kamp Westerbork; diefstal uit de woning door de agent die de Taubers had opgepakt; naar Amsterdam voor een Sperre stempel; anti-Joodse ervaringen in de trein; bezoek aan de Zentralstelle, voor Joden achteringang; De Taubers moeten in Amsterdam blijven; ontslagbewijs afgenomen; de enige uitweg is te gaan onderduiken; huisvesting in Amsterdam, Joden met vele achtergronden; over het functioneren van gedecentraliseerde Joodse Raad voor Amsterdam; Joodse eigendommen bestaan niet volgens de wet, geen onderzoek naar diefstal; gevolgen anti-Joodse maatregelen (onteigeningen); razzia door de Grüne Polizei; roof Joodse bezittingen; Bewariërs; wonen in Amsterdam, werken in Nijmegen, vermoeiend; angst om opgepakt te worden; bepakt en bezakte mensen op een perron in Utrecht op weg naar kamp Westerbork; transporten met militair materieel…; voorbereidingen onderduik met hulp van een collega. &nbsp;

Manuscript van Fritz Tauber over kamp Westerbork en zijn vrijlating deel 1

Van: onbekend Aan: aan de Joden, Christenen en alle beschaafde mensen Plaats: onbekend Datum: 1942-10 Onderwerp: het Joodse werkkamp De Linde; met 50 plaatsgenoten begin september naar Hoogeveen vertrokken (hij noemt geen namen); voorbij Meppel schrijft hij zijn eerste briefkaart aan zijn vrouw; over de gang van zaken en voorlichting van het Gewestelijke Arbeidsbureau; in een fuik terecht gekomen; vanaf het station in Hoogeveen, na een toespraak, te voet naar De Linde; aankomst in het werkkamp; groepje van 8 wisten bij elkaar te blijven, kregen kamer nummer 10; kampleven; 2 oktober, mededelingen en een bevestiging van &nbsp;het vermoeden dat Westerbork de volgende locatie zou zijn; ontvluchten zou neerschieten betekenen; bij de ingang was marechaussee en in de omgeving van het kamp Grüne Polizei; volgende ochtend het hele kamp in rep en roer, toespraak commandant met een bevestiging van kamp Westerbork; telegram dat vrouwen en kinderen van onder andere de mannen in de Linde zijn gearresteerd en op weg zijn naar kamp Westerbork; mogelijk dat de vrouw en kinderen van de schrijver op de vrijdagavond niet thuis waren en de dans konden ontspringen; te voet naar Meppel, waar vele dwangarbeiders uit werkkampen waren terechtgekomen; met rijtuigen verder, ontvluchten was kansloos, overal stond Grüne Polizei met de wapens in aanslag; te voet vanaf Hooghalen naar kamp Westerbork; er werd gewerkt aan de spoorwegaftakking naar het kamp; over kamp Westerbork, de begrenzing; barak 82, deuren dicht; geen bagage, geen eten; midden in de nacht medische controle; organisatie in handen van Duitse Joden, Duitse taal; &nbsp;registratie en inname van het persoonsbewijs; terug naar de barak, die dicht bleef, er waren te weinig bedden; in de loop van de dag mochten ze naar buiten; vrouwen, mannen en kinderen ontmoeten elkaar; de vrouw van de schrijver was er niet. Ze was als enige niet opgepakt; pas maandag aan het einde van de middag het eerste eten; over het kamp; op jacht naar voedsel; over zelfmoorden in barak 83; brieven uit het kamp smokkelen; transport van vrijdag 9 oktober, mannen en vrouwen; alleen de schrijver en de vrijgezellen bleven achter; maandag 12 oktober weer een transport, van de groep Arnhemmers blijft alleen de schrijver over en en man wiens vrouw in het kampziekenhuis ligt; buitendienst, schoonmaken van de latrines en het dichtgooien van gaten op de wegen; door het drinkwater dysenterie opgelopen; &nbsp;pakket leeggeroofd; vond een briefje dat zijn vrouw en kinderen goed werden verzorgd (in onderduik); voor de schrijver het moment om te proberen uit het kamp te vluchten; verhuizen naar barak 68, een transportbarak; de barak werd afgezet; voor het transport werd alles van waarde door Lippmann en Rosenthal in beslag genomen, de schrijver had een trucje bedacht; De schrijver wist met een smoes uitstel van transport te krijgen; zijn &nbsp;leugen werd achterhaald en hij moest alsnog op transport; over zijn ontvluchting uit een kamp met een vrachtwagen, tijdens lossen en laden op 21 oktober 1942.

Van: onbekend Aan: aan de Joden, Christenen en alle beschaafde mensen Plaats: onbekend Datum: 1942-10 Onderwerp: het Joodse werkkamp De Linde; met 50 plaatsgenoten begin september naar Hoogeveen vertrokken (hij noemt geen namen); voorbij Meppel schrijft hij zijn eerste briefkaart aan zijn vrouw; over de gang van zaken en voorlichting van het Gewestelijke Arbeidsbureau; in een fuik terecht gekomen; vanaf het station in Hoogeveen, na een toespraak, te voet naar De Linde; aankomst in het werkkamp; groepje van 8 wisten bij elkaar te blijven, kregen kamer nummer 10; kampleven; 2 oktober, mededelingen en een bevestiging van &nbsp;het vermoeden dat Westerbork de volgende locatie zou zijn; ontvluchten zou neerschieten betekenen; bij de ingang was marechaussee en in de omgeving van het kamp Grüne Polizei; volgende ochtend het hele kamp in rep en roer, toespraak commandant met een bevestiging van kamp Westerbork; telegram dat vrouwen en kinderen van onder andere de mannen in de Linde zijn gearresteerd en op weg zijn naar kamp Westerbork; mogelijk dat de vrouw en kinderen van de schrijver op de vrijdagavond niet thuis waren en de dans konden ontspringen; te voet naar Meppel, waar vele dwangarbeiders uit werkkampen waren terechtgekomen; met rijtuigen verder, ontvluchten was kansloos, overal stond Grüne Polizei met de wapens in aanslag; te voet vanaf Hooghalen naar kamp Westerbork; er werd gewerkt aan de spoorwegaftakking naar het kamp; over kamp Westerbork, de begrenzing; barak 82, deuren dicht; geen bagage, geen eten; midden in de nacht medische controle; organisatie in handen van Duitse Joden, Duitse taal; &nbsp;registratie en inname van het persoonsbewijs; terug naar de barak, die dicht bleef, er waren te weinig bedden; in de loop van de dag mochten ze naar buiten; vrouwen, mannen en kinderen ontmoeten elkaar; de vrouw van de schrijver was er niet. Ze was als enige niet opgepakt; pas maandag aan het einde van de middag het eerste eten; over het kamp; op jacht naar voedsel; over zelfmoorden in barak 83; brieven uit het kamp smokkelen; transport van vrijdag 9 oktober, mannen en vrouwen; alleen de schrijver en de vrijgezellen bleven achter; maandag 12 oktober weer een transport, van de groep Arnhemmers blijft alleen de schrijver over en en man wiens vrouw in het kampziekenhuis ligt; buitendienst, schoonmaken van de latrines en het dichtgooien van gaten op de wegen; door het drinkwater dysenterie opgelopen; &nbsp;pakket leeggeroofd; vond een briefje dat zijn vrouw en kinderen goed werden verzorgd (in onderduik); voor de schrijver het moment om te proberen uit het kamp te vluchten; verhuizen naar barak 68, een transportbarak; de barak werd afgezet; voor het transport werd alles van waarde door Lippmann en Rosenthal in beslag genomen, de schrijver had een trucje bedacht; De schrijver wist met een smoes uitstel van transport te krijgen; zijn &nbsp;leugen werd achterhaald en hij moest alsnog op transport; over zijn ontvluchting uit een kamp met een vrachtwagen, tijdens lossen en laden op 21 oktober 1942.

Verslag van het leven in het Joodse werkkamp De Linde en kamp Westerbork

Plaatsen in kamp Westerbork

Kappersafdeling kamp Westerbork

Geschreven door: verschillende voormalige kampgevangenen kort na de bevrijding van het kamp. Onderwerp: Westerbork, kamp van oprichting vluchtelingenkamp t/m bevrijding.

Geschreven door: verschillende voormalige kampgevangenen kort na de bevrijding van het kamp. Onderwerp: Westerbork, kamp van oprichting vluchtelingenkamp t/m bevrijding.

Manuscript over de oprichting van kamp Westerbork tot en met de bevrijding

Van:&nbsp;Viool, Josua Aan: Engel (dochter) en kinderen&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum:&nbsp;1942-10 Onderwerp: transport en beschrijving situatie, goede stemming in het kamp; behoefte aan pakketten. Brieven moeten vanuit het kamp illegaal worden verstuurd. Hij kan even niet aan zijn andere dochter Eva schrijven.

Van:&nbsp;Viool, Josua Aan: Engel (dochter) en kinderen&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum:&nbsp;1942-10 Onderwerp: transport en beschrijving situatie, goede stemming in het kamp; behoefte aan pakketten. Brieven moeten vanuit het kamp illegaal worden verstuurd. Hij kan even niet aan zijn andere dochter Eva schrijven.

Brief van Josua Viool aan zijn dochter Engel(tje) en kinderen vanuit kamp Westerbork

Kampgeld Theresienstadt 1 kroon

Van: Bep en Clara Aan: De Vrijer, C, familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-07 Onderwerp: in kamp Westerbork aangekomen, om 5.30 uur; Clara schrijft dat haar moeder zich goed houdt; ze slapen in een zaal met 30 vrouwen; ze mogen de barakken niet uit; het is er uitgeleefd; ze hoopt het niet slechter te krijgen; maandag gaan ze misschien verder; Lion ziet ze morgenavond, die is ergens anders…; het eten is niet wat ze gewend zijn en zeker geen vrijdagavond….; ze gaan niet dood van de honger…&nbsp;

Van: Bep en Clara Aan: De Vrijer, C, familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-07 Onderwerp: in kamp Westerbork aangekomen, om 5.30 uur; Clara schrijft dat haar moeder zich goed houdt; ze slapen in een zaal met 30 vrouwen; ze mogen de barakken niet uit; het is er uitgeleefd; ze hoopt het niet slechter te krijgen; maandag gaan ze misschien verder; Lion ziet ze morgenavond, die is ergens anders…; het eten is niet wat ze gewend zijn en zeker geen vrijdagavond….; ze gaan niet dood van de honger…&nbsp;

Brief van Bep en Clara Haagman aan familie de Vrijer vanuit kamp Westerbork

Personen