In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Op deze pagina ontdek je uiteenlopende verhalen over Kamp Westerbork: persoonlijke portretten van betrokkenen, gemeenteverhalen die laten zien hoe lokale gemeenschappen verbonden zijn met het kamp, themaverhalen die context en verdieping bieden, en objectverhalen waarin voorwerpen het verleden tastbaar maken.

Verhalen

Informatie uit andere archieven

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1943-06-14 Onderwerp: 2de Pinksterdag, een gewone werkdag in kamp Westerbork, Werner leest de brieven van Stella nog eens door, de meeste vernietigd hij, een enkele waar belangrijke dingen instaan bewaard hij; In Westerbork wordt naast de grootste misère en ellende toch nog een leven geleefd, dat in sommige opzichten Amsterdam voorbij is. Jacob (Hijman) en zijn vrouw ontmoet. Zij is blij hier te zijn; In Westerbork zijn de concerten weer begonnen in de Grote Zaal; sterilisatie gemengd-gehuwden, morgen moeten zij kiezen voor het een of het ander (deportatie); geruchten dat er enkele weken geen trein meer zou vertrekken, toch kwam er vanmorgen een goederentrein. De trein vertrok spoedig weer, het was een vergissing; de naar Amersfoort vertrokken (buitenlanders) zijn weer teruggekomen; er wordt gezegd dat de gevangenen in Vught en Barneveld ook naar kamp Westerbork zullen worden overgebracht; er worden nieuwe barrakken gebouw, Westerbork zal ook een werkkamp worden; over de relatie tussen Werner en Stella; wat Werner over Vught hoorde is juist, alle kinderen zijn uit Vught vertrokken, velen zijn doorgestuurd, een gedeelte ligt in het ziekenhuis van kamp Westerbork; Werner hoopt dat Stella niet als strafgeval in kamp Westerbork zou terecht komen. in dat geval zou hij niets kunnen doen; Rosa Eva Pool, een goede kennis van Werner schijnt de familie Pach al lang te kennen; met mevrouw Mahler gaat het behoorlijk, Werner ziet haar niet meer zo vaak als vroeger, van haar man is nog niets gehoord.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1943-06-14 Onderwerp: 2de Pinksterdag, een gewone werkdag in kamp Westerbork, Werner leest de brieven van Stella nog eens door, de meeste vernietigd hij, een enkele waar belangrijke dingen instaan bewaard hij; In Westerbork wordt naast de grootste misère en ellende toch nog een leven geleefd, dat in sommige opzichten Amsterdam voorbij is. Jacob (Hijman) en zijn vrouw ontmoet. Zij is blij hier te zijn; In Westerbork zijn de concerten weer begonnen in de Grote Zaal; sterilisatie gemengd-gehuwden, morgen moeten zij kiezen voor het een of het ander (deportatie); geruchten dat er enkele weken geen trein meer zou vertrekken, toch kwam er vanmorgen een goederentrein. De trein vertrok spoedig weer, het was een vergissing; de naar Amersfoort vertrokken (buitenlanders) zijn weer teruggekomen; er wordt gezegd dat de gevangenen in Vught en Barneveld ook naar kamp Westerbork zullen worden overgebracht; er worden nieuwe barrakken gebouw, Westerbork zal ook een werkkamp worden; over de relatie tussen Werner en Stella; wat Werner over Vught hoorde is juist, alle kinderen zijn uit Vught vertrokken, velen zijn doorgestuurd, een gedeelte ligt in het ziekenhuis van kamp Westerbork; Werner hoopt dat Stella niet als strafgeval in kamp Westerbork zou terecht komen. in dat geval zou hij niets kunnen doen; Rosa Eva Pool, een goede kennis van Werner schijnt de familie Pach al lang te kennen; met mevrouw Mahler gaat het behoorlijk, Werner ziet haar niet meer zo vaak als vroeger, van haar man is nog niets gehoord.

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit kamp Westerbork

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1943-07-06 Onderwerp: het pakje voor de broeders Hekster kwam te laat. Ze waren een week ervoor al vertrokken; Werner kon niets doen voor Stella's collega Greet Markens. Hij heeft haar niet meer gezien. De inhoud van het pakketje is bij mensen in ziekenhuis terecht gekomen; Werner heeft ook een leerling van Stella Margot ontmoet. Ze heeft zich aan hem voorgesteld. Vandaag is zij op transport gesteld; Samuel Pach werkt op de timmerwerkplaats, mogelijk krijgt hij een groen stempel. Zijn vrouw Chel werkt in de naaikamer en moest heideplaggen sjouwen. Ze hebben een concert bezocht. Werner kan ze niet elke avond zien, gezien zijn uitgebreide kring van bekenden; nog geregeld mensen uit Vught. Er wordt gezegd dat Vught als Jodenkamp wordt opgeheven; gemengd-gehuwden worden ontslagen, met- en zonder sterilisatie, afgelopen weken vertrokken er grote transporten van 2- tot 3000 mensen; de toekomst is onzeker;&nbsp;

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1943-07-06 Onderwerp: het pakje voor de broeders Hekster kwam te laat. Ze waren een week ervoor al vertrokken; Werner kon niets doen voor Stella's collega Greet Markens. Hij heeft haar niet meer gezien. De inhoud van het pakketje is bij mensen in ziekenhuis terecht gekomen; Werner heeft ook een leerling van Stella Margot ontmoet. Ze heeft zich aan hem voorgesteld. Vandaag is zij op transport gesteld; Samuel Pach werkt op de timmerwerkplaats, mogelijk krijgt hij een groen stempel. Zijn vrouw Chel werkt in de naaikamer en moest heideplaggen sjouwen. Ze hebben een concert bezocht. Werner kan ze niet elke avond zien, gezien zijn uitgebreide kring van bekenden; nog geregeld mensen uit Vught. Er wordt gezegd dat Vught als Jodenkamp wordt opgeheven; gemengd-gehuwden worden ontslagen, met- en zonder sterilisatie, afgelopen weken vertrokken er grote transporten van 2- tot 3000 mensen; de toekomst is onzeker;&nbsp;

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-08-04 (dinsdag) Onderwerp: bezoek van Stella aan kamp Westerbork. Bezoekvergunning voor de zondag, nu nog een reisvergunning. Ze wil meehelpen in Westerbork, nu ze vakantie heeft. Misschien via de Joodse Raad of commandant Schol. Misschien kan Stella ooit in Westerbork blijven. Een transport uit Rotterdam is afgelopen vrijdag binnengekomen met onder andere kennissen van Werner. Twee vrouwen die hij goed kent heeft hij proberen te helpen, al kan hij weinig doen. Gisteren (maandag) zijn zij vertrokken. Vandaag kwam een transport binnen uit regio Nijmegen en Limburg, onder hen veel katholieken, zelfs nonnen en paters; geen nieuws uit Auschwitz: redevoering Schmidt; Werner heeft mensen uit het Joodse werkkamp Mantinge gesproken die Stella's vader kenden; personen met de familienaam Pach zijn in kamp Westerbork terecht gekomen; over Stella als hulp in kamp Westerbork, misschien kan ze informeren bij mensen van de Joodse Raad die in het kamp werkzaam zijn en die misschien in de weekends terug naar Amsterdam gaan.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-08-04 (dinsdag) Onderwerp: bezoek van Stella aan kamp Westerbork. Bezoekvergunning voor de zondag, nu nog een reisvergunning. Ze wil meehelpen in Westerbork, nu ze vakantie heeft. Misschien via de Joodse Raad of commandant Schol. Misschien kan Stella ooit in Westerbork blijven. Een transport uit Rotterdam is afgelopen vrijdag binnengekomen met onder andere kennissen van Werner. Twee vrouwen die hij goed kent heeft hij proberen te helpen, al kan hij weinig doen. Gisteren (maandag) zijn zij vertrokken. Vandaag kwam een transport binnen uit regio Nijmegen en Limburg, onder hen veel katholieken, zelfs nonnen en paters; geen nieuws uit Auschwitz: redevoering Schmidt; Werner heeft mensen uit het Joodse werkkamp Mantinge gesproken die Stella's vader kenden; personen met de familienaam Pach zijn in kamp Westerbork terecht gekomen; over Stella als hulp in kamp Westerbork, misschien kan ze informeren bij mensen van de Joodse Raad die in het kamp werkzaam zijn en die misschien in de weekends terug naar Amsterdam gaan.

Van: Marcus, Abraham Aan: beste vrienden Plaats: De Fledders, Joods werkkamp Datum: 1942-07-21 Onderwerp: ze zitten onder de rook van de stad (Groningen); tot nu toe op ziekterapport geweest; morgen voor het eerst aan het werk (land ontginnen); Max doet het van af het begin al en hij heeft nog geen blaren opgelopen; hij is blij dat zijn zoon bij hem is en naast hem slaapt; alles delen ze broederlijk; het eten is weinig; om de dag aardappelen met spitskool en aardappelen met sla; een jongen als Max heeft altijd honger; binnensmokkelen van roggebrood; kap is omheind en ze worden streng bewaakt als ze naar het werk gaan; pakketjes met levensmiddelen en snoepgoed worden in beslag genomen; ze hebben hem zaterdag een hele zak met tomaten afgenomen, Abraham kwam daardoor er niet achter wie hem het had toegestuurd; Sjaak Frank, de fruitkoopman heeft met zijn voet tussen twee kiepkarren gezeten; helemaal verbrijzeld, hij is met spoed naar het ziekenhuis in Groningen gegaan; tekening en plattegrond van Max om een pakje met levensmiddelen naar binnen te smokkelen; een vriend van Max is ook in het kamp. Ze zijn onafscheidelijk….

Van: Marcus, Abraham Aan: beste vrienden Plaats: De Fledders, Joods werkkamp Datum: 1942-07-21 Onderwerp: ze zitten onder de rook van de stad (Groningen); tot nu toe op ziekterapport geweest; morgen voor het eerst aan het werk (land ontginnen); Max doet het van af het begin al en hij heeft nog geen blaren opgelopen; hij is blij dat zijn zoon bij hem is en naast hem slaapt; alles delen ze broederlijk; het eten is weinig; om de dag aardappelen met spitskool en aardappelen met sla; een jongen als Max heeft altijd honger; binnensmokkelen van roggebrood; kap is omheind en ze worden streng bewaakt als ze naar het werk gaan; pakketjes met levensmiddelen en snoepgoed worden in beslag genomen; ze hebben hem zaterdag een hele zak met tomaten afgenomen, Abraham kwam daardoor er niet achter wie hem het had toegestuurd; Sjaak Frank, de fruitkoopman heeft met zijn voet tussen twee kiepkarren gezeten; helemaal verbrijzeld, hij is met spoed naar het ziekenhuis in Groningen gegaan; tekening en plattegrond van Max om een pakje met levensmiddelen naar binnen te smokkelen; een vriend van Max is ook in het kamp. Ze zijn onafscheidelijk….

Brief van Abraham Marcus aan zijn beste vrienden vanuit het Joodse werkkamp De Fledders

Personen