In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Het treinbord

Markt 4, Beilen

Het verhaal van Menachem Asscher

Een jongen vereeuwigd in hout

Testverhaal

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

Grietje Härtz-Van der Hoeden was in 1938 getrouwd met Abraham Härtz uit Harderwijk, waar ze ook gingen wonen aan de Weisteeg 11. Abraham handelde net als zijn vader Hartog en zijn beiden broers in manufacturen. Op 22 januari 1940, een paar maanden voordat de oorlog zou uitbreken werd Jetje, het dochtertje van Abraham en Grietje geboren. Jetje was een "lekkere meid" met donkerblonde krullen. Abraham moest zich melden voor de "Arbeitseinsatz" en zat vanaf 25 september 1942 in Werkkamp "Het Wijde Gat" in Staphorst. Hij zat daar samen met zijn broer Lewie, zijn achterneef Aäron en zijn zwager Henri of Harrie van der Hoeden. Op 4 oktober 1942 zijn zij vanuit werkkamp het Wijde Gat naar kamp Westerbork vervoerd.&nbsp; Korte tijd later, op 11 oktober 1942 bleek dat de woning van Abraham en Grietje Härtz in de Weisteeg verlaten was. Grietje en haar dochtertje Jetje waren ondergedoken - op een boerderij in Ermelo.Daar zijn ze ontdekt en op 30 maart 1943 in kamp Westerbork geregistreerd. Vanuit Westerbork zijn zij op 25 mei 1943 naar Sobibor gedeporteerd en onmiddelijk na aankomst omgebracht. Grietje was toen 32 jaar oud en de kleine Jetje slechts 3 jaar oud.

Diverse losse bonnen en incomplete bonkaarten

Bonnen divers

Sonder-Ausweis ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: Arbeiten zu verrichten. Gültig bis: Niet ingevuld exemplaar !

Sonder-Ausweis ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: Arbeiten zu verrichten. Gültig bis: Niet ingevuld exemplaar !

Sonderausweis

Foto van Grietje Swaluw-Scheffer met haar echtgenoot Mozes Swaluw

Foto van Grietje Swaluw-Scheffer met haar echtgenoot Mozes Swaluw

Foto van Grietje Swaluw-Scheffer

Van: Feldman-Kan, Ruth&nbsp; Aan: Feldman, T. Plaats: Westerbork, kamp, barak 85 Datum: 1944-06-16 Onderwerp: er mogen geen kaarten meer worden ontvangen; maatregelen tegen patiënten; ze hoorde dat de gemengd-gehuwden er weer wat gunstiger voorstaan; moeder is in barak 84 en Marga N. ligt met en zenuwontsteking in het ziekenhuis, haar enen zijde was iets verlamd, maar het komt goed met warmte en rust; met Tannenbaum gaat het ook beter. Hij denkt volgende week uit het ziekenhuis ontslagen te worden… &nbsp;

Van: Feldman-Kan, Ruth&nbsp; Aan: Feldman, T. Plaats: Westerbork, kamp, barak 85 Datum: 1944-06-16 Onderwerp: er mogen geen kaarten meer worden ontvangen; maatregelen tegen patiënten; ze hoorde dat de gemengd-gehuwden er weer wat gunstiger voorstaan; moeder is in barak 84 en Marga N. ligt met en zenuwontsteking in het ziekenhuis, haar enen zijde was iets verlamd, maar het komt goed met warmte en rust; met Tannenbaum gaat het ook beter. Hij denkt volgende week uit het ziekenhuis ontslagen te worden… &nbsp;

Brief van Lotte Ruth Feldman-Kan aan haar echtgenoot vanuit kamp Westerbork

Bewijs van crematie Datum: 21-05-1943 Nr. 272 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van:&nbsp; Mansfeldt, Hartog geb. 23-06-57 overleden te Westerbork op 10-05-1943 op: 12-05-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie Datum: 21-05-1943 Nr. 272 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van:&nbsp; Mansfeldt, Hartog geb. 23-06-57 overleden te Westerbork op 10-05-1943 op: 12-05-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie in kamp Westerbork betreffende Hartog Mansfeldt

Briefpapier Plaats: Westerbork, kamp Datum:&nbsp;1943-1944&nbsp; Voorzijde en achterzijde briefpapier blanco.&nbsp;

Briefpapier Plaats: Westerbork, kamp Datum:&nbsp;1943-1944&nbsp; Voorzijde en achterzijde briefpapier blanco.&nbsp;

Foto van briefpapier uit kamp Westerbork

Kralenketting (snoer) met kleine en grote kralen. Van klei gemaakt. In Kamp Westerbork gemaakt door mevrouw Hanna Weijl (1914). Kleur van de kralen is groen en bruin.

Kralenketting (snoer) met kleine en grote kralen. Van klei gemaakt. In Kamp Westerbork gemaakt door mevrouw Hanna Weijl (1914). Kleur van de kralen is groen en bruin.

Kralenketting gemaakt in kamp Westerbork

Van: Dekker, G. Aan: Kockx, Th. Plaats: Gasselternijveen Datum: 1945-06-16 Onderwerp: weekoverzicht over werkzaamheden over de week van 11 t/m 16 juni 1945.

Van: Dekker, G. Aan: Kockx, Th. Plaats: Gasselternijveen Datum: 1945-06-16 Onderwerp: weekoverzicht over werkzaamheden over de week van 11 t/m 16 juni 1945.

Rapport van G. Dekker over werkzaamhden van gedetineerden in Gasselternijveen

Breslauer, Werner Rudolf Een vrouw aan het aardappelrooien.&nbsp; Kamp Westerbork, 1943.

Breslauer, Werner Rudolf Een vrouw aan het aardappelrooien.&nbsp; Kamp Westerbork, 1943.

Aardappelrooien op het land bij kamp Westerbork

Van: Ideler, A., Chef Bedrijfsadministratie Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946-11-22 Onderwerp: Voorcalculatie kledingververij. Kostenberaming van het opzetten van de kledingververij in barak 20.

Van: Ideler, A., Chef Bedrijfsadministratie Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946-11-22 Onderwerp: Voorcalculatie kledingververij. Kostenberaming van het opzetten van de kledingververij in barak 20.

Rapport van A. Ideler aan J.G. Buijvoets over het opzetten van een kledingververij in het kamp

Onderwerp: inhoud Westerborkfilm, opzet, scenario en hoofdrolspelers (cabaret Bunter Abend).&nbsp; Datum: 1944-03 tot met 1944-05

Onderwerp: inhoud Westerborkfilm, opzet, scenario en hoofdrolspelers (cabaret Bunter Abend).&nbsp; Datum: 1944-03 tot met 1944-05

Document met de beschrijving van de inhoud van de Westerborkfilm en hoofdrolspelers

Van: Geismar, Josef&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1940-04-12&nbsp; Verklaring betreffende toestemming voor het verlaten van het centraal Vluchtelingenkamp voor een week.

Van: Geismar, Josef&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1940-04-12&nbsp; Verklaring betreffende toestemming voor het verlaten van het centraal Vluchtelingenkamp voor een week.

Toestemming voor het verlaten van het kamp

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Op deze pagina ontdek je uiteenlopende verhalen over Kamp Westerbork: persoonlijke portretten van betrokkenen, gemeenteverhalen die laten zien hoe lokale gemeenschappen verbonden zijn met het kamp, themaverhalen die context en verdieping bieden, en objectverhalen waarin voorwerpen het verleden tastbaar maken.

Verhalen

Van: Pol. Angestellte&nbsp; Aan: Zöpf, H.&nbsp; Plaats: Den Haag&nbsp; Datum: 1942-10-15&nbsp; Onderwerp: gegevens over vrijstelling van Arbeitseinsatz (deportatie naar kamp Westerbork) en het dragen van een Jodenster.

Van: Pol. Angestellte&nbsp; Aan: Zöpf, H.&nbsp; Plaats: Den Haag&nbsp; Datum: 1942-10-15&nbsp; Onderwerp: gegevens over vrijstelling van Arbeitseinsatz (deportatie naar kamp Westerbork) en het dragen van een Jodenster.

Brief van de Pol. Angestellte aan H. Zöpf

Van:&nbsp; Aan: Mie (Ras-Batavier)&nbsp; Plaats: Amsterdam&nbsp; Datum: 1943 Onderwerp: vraag om verschillende zaken te regelen ivm transport naar Westerbork.

Van:&nbsp; Aan: Mie (Ras-Batavier)&nbsp; Plaats: Amsterdam&nbsp; Datum: 1943 Onderwerp: vraag om verschillende zaken te regelen ivm transport naar Westerbork.

Brief aan Mie Ras-Batavier vanuit Amsterdam

Persoonsbewijs Van: Granaat, Simon Afgegeven te: Amsterdam Datum: 1941-08-22 No. 556693

Persoonsbewijs Van: Granaat, Simon Afgegeven te: Amsterdam Datum: 1941-08-22 No. 556693

Persoonsbewijs van Simon Granaat

Van: Fuldauer, Henri Aan: Fuldauer, familie Plaats: Westerbork, kamp, barak 72 Datum: 1943-07-02 Onderwerp: jammer dat Bruintje zich niet flinker heeft gehouden, nu ben ik hier alleen en had zij er ook nog kunnen zijn; hoort nog niets van zijn papieren; …'hoe staat het met de levensmiddelen? Zijn die nogal te krijgen?'…

Van: Fuldauer, Henri Aan: Fuldauer, familie Plaats: Westerbork, kamp, barak 72 Datum: 1943-07-02 Onderwerp: jammer dat Bruintje zich niet flinker heeft gehouden, nu ben ik hier alleen en had zij er ook nog kunnen zijn; hoort nog niets van zijn papieren; …'hoe staat het met de levensmiddelen? Zijn die nogal te krijgen?'…

Briefkaart van Henri Fuldauer aan de familie Fuldauer vanuit kamp Westerbork

Van: Alfred en Els Aan: Cor en Piet Plaats: Amsterdam Datum: 1943-06-09 Onderwerp: brief van Liesje, met vader gaat het niet goed; in de barak van Liesje een paar lieve nichten die haar bijstaan; pakketpost; drinkbeker voor vader komt maar niet aan…: Siegfried heeft uitstel van transport…

Van: Alfred en Els Aan: Cor en Piet Plaats: Amsterdam Datum: 1943-06-09 Onderwerp: brief van Liesje, met vader gaat het niet goed; in de barak van Liesje een paar lieve nichten die haar bijstaan; pakketpost; drinkbeker voor vader komt maar niet aan…: Siegfried heeft uitstel van transport…

Brief van Alfred en Els aan Corrie en Piet vanuit Amsterdam

Breslauer, Werner Rudolf Korenmijten voor de kampboerderij bij kamp Westerbork Kamp Westerbork, 1943-1944

Breslauer, Werner Rudolf Korenmijten voor de kampboerderij bij kamp Westerbork Kamp Westerbork, 1943-1944

Korenmijten voor de kampboerderij bij kamp Westerbork

Van: Lies Aan: lieve allemaal (Els en Alfred)&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-11-04 Onderwerp: bedank voor de pakketten; Siegfried schreef al wat een feest het steeds voor ons is; …; heb je nog iets van de urn gehoord?; het zou Lies haar voorkeur hebben als het zou worden bijgezet op Zorgvlied; tegen haar broer Siegfried zegt ze steeds haar man; …

Van: Lies Aan: lieve allemaal (Els en Alfred)&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-11-04 Onderwerp: bedank voor de pakketten; Siegfried schreef al wat een feest het steeds voor ons is; …; heb je nog iets van de urn gehoord?; het zou Lies haar voorkeur hebben als het zou worden bijgezet op Zorgvlied; tegen haar broer Siegfried zegt ze steeds haar man; …

Brief van Lies aan lieve allemaal vanuit kamp Westerbork

Van: de Joodse Raad, Centraal Voorlichtingsbureau Aan: Levit, M (broer Dresden-Levit) Plaats: Amsterdam Datum: 1943-05-02 Onderwerp: van de familie in Westerbork vernomen dat zij akkoord gaat, dat M. Levit naar financiële draagkracht handelt.

Van: de Joodse Raad, Centraal Voorlichtingsbureau Aan: Levit, M (broer Dresden-Levit) Plaats: Amsterdam Datum: 1943-05-02 Onderwerp: van de familie in Westerbork vernomen dat zij akkoord gaat, dat M. Levit naar financiële draagkracht handelt.

Brief van de Joodse Raad, Centraal Voorlichtingsbureau aan de heer Levit vanuit Amsterdam

Personen