In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Bewijs van crematie&nbsp; Datum: 26-05-1943 Nr. 319 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van:&nbsp; De Vries, Naphtalie geb. 26-01-39 overleden te Westerbork op 26-05-1943 op: 26-05-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie&nbsp; Datum: 26-05-1943 Nr. 319 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van:&nbsp; De Vries, Naphtalie geb. 26-01-39 overleden te Westerbork op 26-05-1943 op: 26-05-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie in kamp Westerbork betreffende Naphtalie de Vries

Van: Luiken, H.A.A.&nbsp; Aan: Beste kerel (Philips, A.) Plaats: Amsterdam&nbsp; Datum: 1940-08-01&nbsp; Onderwerp: afzender heeft een foto van geadresseerde in de Katholieke Illustratie zien staan.&nbsp; Is blij om te zien dat het goed met hem gaat.

Van: Luiken, H.A.A.&nbsp; Aan: Beste kerel (Philips, A.) Plaats: Amsterdam&nbsp; Datum: 1940-08-01&nbsp; Onderwerp: afzender heeft een foto van geadresseerde in de Katholieke Illustratie zien staan.&nbsp; Is blij om te zien dat het goed met hem gaat.

Brief van H.H.A. Luiken aan A. Philips vanuit Amsterdam

Afrastering van het kamp Westerbork&nbsp; Kamp Westerbork, 1942-1944&nbsp; Naast de afrastering is een deel van de gracht te zien met aan het einde een wachttoren. De foto is vanuit een wachttoren gemaakt.

Afrastering van het kamp Westerbork&nbsp; Kamp Westerbork, 1942-1944&nbsp; Naast de afrastering is een deel van de gracht te zien met aan het einde een wachttoren. De foto is vanuit een wachttoren gemaakt.

De kampbegrenzing aan de Zuidoostkant van kamp Westerbork vanuit een wachttoren gezien

Uittreksel uit het persoonsbewijs Van: Snoek, Hermine Afgegeven: 1944-03-16 Plaats: Westerbork, kamp

Uittreksel uit het persoonsbewijs Van: Snoek, Hermine Afgegeven: 1944-03-16 Plaats: Westerbork, kamp

Uittreksel uit het persoonsbewijs van Hermine Snoek

Van: De Joodse Raad voor Amsterdam, bureau Den Haag Aan: wie het betreft Plaats: Amsterdam/Den Haag Datum: 08-1942&nbsp; Onderwerp: allerlei zaken van vrijstellingen tot tewerkstelling.

Van: De Joodse Raad voor Amsterdam, bureau Den Haag Aan: wie het betreft Plaats: Amsterdam/Den Haag Datum: 08-1942&nbsp; Onderwerp: allerlei zaken van vrijstellingen tot tewerkstelling.

Bulletin nummer 1 van de Joodse Raad voor Amsterdam, Bureau Den Haag

Van: van Es-van der Rhoer, Martha Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-09-05 Onderwerp: Ausweiskarte, Stammliste, Schreibstube&nbsp;

Van: van Es-van der Rhoer, Martha Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-09-05 Onderwerp: Ausweiskarte, Stammliste, Schreibstube&nbsp;

Ausweiskarte van Martha van Es-van der Rhoer in kamp Westerbork

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-06-28 Onderwerp: er gaan geruchten dat kamp Westerbork onder leiding van Duitse officieren zal komen te staan; &nbsp;het kamp is vergroot en de bouwleiding was in Duitse handen, twee SS-officieren hebben zich geïnstalleerd. Er wordt gesproken van een SS-compagnie en prikkeldraad. Er zijn al barakken met bedden-driehoog ingericht. Elke barak met 420 slaapplaatsen, twee grote slaapzalen van ongeveer 36 bij 9 meter; er zijn geruchten dat per in juli 1000 mensen naar het kamp gebracht zullen worden; aanstaande bezoek aan Amsterdam; reisvergunning is misschien mogelijk, een kennis is net getrouwd en zijn aanstaande vrouw mocht overkomen; contact houden met de Boonstra's.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-06-28 Onderwerp: er gaan geruchten dat kamp Westerbork onder leiding van Duitse officieren zal komen te staan; &nbsp;het kamp is vergroot en de bouwleiding was in Duitse handen, twee SS-officieren hebben zich geïnstalleerd. Er wordt gesproken van een SS-compagnie en prikkeldraad. Er zijn al barakken met bedden-driehoog ingericht. Elke barak met 420 slaapplaatsen, twee grote slaapzalen van ongeveer 36 bij 9 meter; er zijn geruchten dat per in juli 1000 mensen naar het kamp gebracht zullen worden; aanstaande bezoek aan Amsterdam; reisvergunning is misschien mogelijk, een kennis is net getrouwd en zijn aanstaande vrouw mocht overkomen; contact houden met de Boonstra's.

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Aan: Lierens, A. Van:&nbsp;Lierens, H. Plaats: Amsterdam Datum: 1943 Onderwerp: verzenden van een pakket aan Abraham Lierens

Aan: Lierens, A. Van:&nbsp;Lierens, H. Plaats: Amsterdam Datum: 1943 Onderwerp: verzenden van een pakket aan Abraham Lierens

Bewijs van verzending van een pakket aan Abraham Lierens in kamp Westerbork

Verzoek Van: Kwieser, Henri Aan: Jong-Cohen, de, E. Plaats: Westerbork, kamp (barak 41M) Datum: 1944-02-02 Onderwerp: verzoek om een jurk voor zijn vrouw. Op de buitenkant van het pakket vermelden "Bagage. Gepäck'.''

Verzoek Van: Kwieser, Henri Aan: Jong-Cohen, de, E. Plaats: Westerbork, kamp (barak 41M) Datum: 1944-02-02 Onderwerp: verzoek om een jurk voor zijn vrouw. Op de buitenkant van het pakket vermelden "Bagage. Gepäck'.''

Verzoek van Henri Kwieser aan E. de Jong-Cohen vanuit kamp Westerbork

Aan: Kortoef, Willem Datum: 1942-12-08 Plaats: Amsterdam Naar: Westerbork, kamp Onderwerp: verzenden van een pakket.

Aan: Kortoef, Willem Datum: 1942-12-08 Plaats: Amsterdam Naar: Westerbork, kamp Onderwerp: verzenden van een pakket.

Bewijs van verzending van een pakket aan Willem Kortoef in kamp Westerbork

Van: Zomerplaag, Morris Aan: lieve Ali Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943 (najaar) Onderwerp: brief clandestien verstuurd; geen geld meer sturen

Van: Zomerplaag, Morris Aan: lieve Ali Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943 (najaar) Onderwerp: brief clandestien verstuurd; geen geld meer sturen

Brief van Morris Zomerplaag aan Ali vanuit kamp Westerbork

Foto van Kaatje Muller-de Vries

Wasdag in kamp Schattenberg Plaats: Repatriëringskamp Westerbork (Schattenberg) Mevrouw S.L. de Vries-Polak die de was ophangt.

Wasdag in kamp Schattenberg Plaats: Repatriëringskamp Westerbork (Schattenberg) Mevrouw S.L. de Vries-Polak die de was ophangt.

Foto van een wasdag in kamp Schattenberg

Foto van Salomon Nijkerk

'Rustende' vrouwen.&nbsp; Getekend door: Metz-Baumgarten, Herta.&nbsp; Plaats: Theresienstadt Datum: 1944-1945.&nbsp; Vrouwen aan het pauzeren tijdens het werk in de ‘Mica-industrie’ (Glimmer)

'Rustende' vrouwen.&nbsp; Getekend door: Metz-Baumgarten, Herta.&nbsp; Plaats: Theresienstadt Datum: 1944-1945.&nbsp; Vrouwen aan het pauzeren tijdens het werk in de ‘Mica-industrie’ (Glimmer)

Tekening van Herta Metz-Baumgarten in Theresienstadt

(protestantse) kerkbarak van het Interneringskamp.&nbsp; Plaats: Interneringskamp Westerbork Datum: 1945.&nbsp; De zijde van de barak dat was ingericht als een Protestante kerk.&nbsp; In de katheder een microfoon ingebouwd, zodat de dienst in de barakken te volgen was.

(protestantse) kerkbarak van het Interneringskamp.&nbsp; Plaats: Interneringskamp Westerbork Datum: 1945.&nbsp; De zijde van de barak dat was ingericht als een Protestante kerk.&nbsp; In de katheder een microfoon ingebouwd, zodat de dienst in de barakken te volgen was.

Foto van de kerkbarak voor protestante gedetineerden in Interneringskamp Westerbork

Van: Langstadt, W. Aan: Frank, M. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-02 Onderwerp: bedankt voor een pakketje en levensmiddelen…

Van: Langstadt, W. Aan: Frank, M. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-02 Onderwerp: bedankt voor een pakketje en levensmiddelen…

Briefkaart van Wilhelm Langstadt aan Frau M. Frank vanuit kamp Westerbork

Van: Heijmann, M. Aan: Lacrooy, B. Geboren: 1894-12-04 Datum: 1943-07-24 Plaats: Westerbork, kamp, barak 22 (OD) Onderwerp: pakket zeer dankbaar ontvangen

Van: Heijmann, M. Aan: Lacrooy, B. Geboren: 1894-12-04 Datum: 1943-07-24 Plaats: Westerbork, kamp, barak 22 (OD) Onderwerp: pakket zeer dankbaar ontvangen

Briefkaart van M. Heijmann aan B. Lacrooy vanuit kamp Westerbork

Van: Turksma-Benninga, Rozette&nbsp; Aan: familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943 Onderwerp: gezondheid; werkzaamheden (reiniging, heide trekken en aardappelschillen); informeren naar bekenden buiten het kamp; dagelijks leven.

Van: Turksma-Benninga, Rozette&nbsp; Aan: familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943 Onderwerp: gezondheid; werkzaamheden (reiniging, heide trekken en aardappelschillen); informeren naar bekenden buiten het kamp; dagelijks leven.

Brief van Rozette Turksma-Benninga aan familie vanuit kamp Westerbork

Van: Stranders-Hartog, Rosette, de Aan: Gosschalk, J. Datum: 1942-12-22 (poststempel) Plaats: Westerbork, kamp, barak 36 Onderwerp: vier pakketten ontvangen. Dank.

Van: Stranders-Hartog, Rosette, de Aan: Gosschalk, J. Datum: 1942-12-22 (poststempel) Plaats: Westerbork, kamp, barak 36 Onderwerp: vier pakketten ontvangen. Dank.

Briefkaart van Rosette Stranders-de Hartog aan J. Gosschalk vanuit kamp Westerbork

Van: Afdeling In- en Verkoop ( P. Bömer) Aan: Slachthuis Assen Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946-10-06 Onderwerp: 40 liter bouillon aan het kamp is reeds geleverd, de Afdeling stuurt nog een ontvangst bon naar het Slachthuis Assen.

Van: Afdeling In- en Verkoop ( P. Bömer) Aan: Slachthuis Assen Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946-10-06 Onderwerp: 40 liter bouillon aan het kamp is reeds geleverd, de Afdeling stuurt nog een ontvangst bon naar het Slachthuis Assen.

Bon voor het leveren van 40 liter bouillon aan het Interneringskamp Westerbork

Van: Haagman, Lion Aan: De Vrijer, familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-12 Onderwerp: gisteravond zijn verjaardag gevierd, het liefst had hij een potje willen huilen; Lion is in zijn barak, een der heren speelt op zijn (mond)harmonica; vervolgens wordt er geroepen ‘eten halen''; Bep ligt te slapen in haar barak, na een nachtdienst gehad te hebben; het is zondag, dat geeft voor Lion de mogelijkheid om een brief te schrijven; ook Clara is aan het werk; in de barak wordt sentimenteel gespeeld en gezongen door meerdere mannen; stemming van Lion zit in een negatieve spiraal; van Praag zit zichzelf in een zakspiegeltje te bewonderen; Lions nummer wordt opgeroepen om voor de tweede keer eten op te komen halen (prima snert), hij is te lui en geeft zijn eetkaart aan van Cauveren af; de mondharmonica speelt iets vrolijks; buiten regens het, dat betekend tot je knieën lopen in de bagger; over het eetgedrag van een medebewoner; Lion gaat kijken of hij op de lijst voor de pakketten staat, geen pakketje; de man met de dubbele basstem gaat zijn pannetje schoonmaken op de tafel, hij is te lui om naar het washok te lopen; Presser maakt zijn pakketje open en heeft 10 man of zich heen, ook Lion kijkt; Lion stopt met schrijven en gaat Bep wakker maken; Bep heeft zin in rozijnen en heeft drie kammetjes nodig en een wit schort; Lion is bij Clara, ze zullen iets klaar proberen te maken voor het diner; Bep zit naast hem en is haar handen met crème aan het insmeren; De Baan (spoorlijn) is af. Deze week gaan ze allen naar Amsterdam, misschien kan Lion erbij blijven, dat scheelt dat minstens een half jaar afwachten; ‘Dick als je een vergunning hebt om te komen, schrijf het ons dan direct…’

Van: Haagman, Lion Aan: De Vrijer, familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-12 Onderwerp: gisteravond zijn verjaardag gevierd, het liefst had hij een potje willen huilen; Lion is in zijn barak, een der heren speelt op zijn (mond)harmonica; vervolgens wordt er geroepen ‘eten halen''; Bep ligt te slapen in haar barak, na een nachtdienst gehad te hebben; het is zondag, dat geeft voor Lion de mogelijkheid om een brief te schrijven; ook Clara is aan het werk; in de barak wordt sentimenteel gespeeld en gezongen door meerdere mannen; stemming van Lion zit in een negatieve spiraal; van Praag zit zichzelf in een zakspiegeltje te bewonderen; Lions nummer wordt opgeroepen om voor de tweede keer eten op te komen halen (prima snert), hij is te lui en geeft zijn eetkaart aan van Cauveren af; de mondharmonica speelt iets vrolijks; buiten regens het, dat betekend tot je knieën lopen in de bagger; over het eetgedrag van een medebewoner; Lion gaat kijken of hij op de lijst voor de pakketten staat, geen pakketje; de man met de dubbele basstem gaat zijn pannetje schoonmaken op de tafel, hij is te lui om naar het washok te lopen; Presser maakt zijn pakketje open en heeft 10 man of zich heen, ook Lion kijkt; Lion stopt met schrijven en gaat Bep wakker maken; Bep heeft zin in rozijnen en heeft drie kammetjes nodig en een wit schort; Lion is bij Clara, ze zullen iets klaar proberen te maken voor het diner; Bep zit naast hem en is haar handen met crème aan het insmeren; De Baan (spoorlijn) is af. Deze week gaan ze allen naar Amsterdam, misschien kan Lion erbij blijven, dat scheelt dat minstens een half jaar afwachten; ‘Dick als je een vergunning hebt om te komen, schrijf het ons dan direct…’

Brief van Lion Haagman aan de familie De Vrijer vanuit kamp Westerbork

Van: Dentz, H. S. Aan: Levit, M (broer Dresden-Levit) Plaats: Amsterdam Datum: 1943-05-13 Onderwerp: betreffende het onderzoek van de afstamming van Judicje Levit; er zijn veel problemen; het adres opsporen van de verwekker van het kind; door het tweede huwelijk van Mozes zijn zuster is de voogdij over Judicje vervallen; er moet een rechtspersoon zijn die voor het kind optreedt; verzoek of Mozes en zijn vrouw dat zouden willen doen…

Van: Dentz, H. S. Aan: Levit, M (broer Dresden-Levit) Plaats: Amsterdam Datum: 1943-05-13 Onderwerp: betreffende het onderzoek van de afstamming van Judicje Levit; er zijn veel problemen; het adres opsporen van de verwekker van het kind; door het tweede huwelijk van Mozes zijn zuster is de voogdij over Judicje vervallen; er moet een rechtspersoon zijn die voor het kind optreedt; verzoek of Mozes en zijn vrouw dat zouden willen doen…

Brief van H.S. Dentz aan M. Levit vanuit Amsterdam

Personen