In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Van: Heymann, Hermann Aan: Heymans, Arthur Datum: 1943-05-11 (poststempel Assen, 1943-05-14) Plaats: Westerbork, kamp, barak 19 Onderwerp: de schrijver maakt gebruik van de schrijfdag. Alleen zijn nog gezond. Pakketten van (schoon) vader zijn in goede orde ontvangen. Oom Jacob en tante Klara zijn nog ziek.

Van: Heymann, Hermann Aan: Heymans, Arthur Datum: 1943-05-11 (poststempel Assen, 1943-05-14) Plaats: Westerbork, kamp, barak 19 Onderwerp: de schrijver maakt gebruik van de schrijfdag. Alleen zijn nog gezond. Pakketten van (schoon) vader zijn in goede orde ontvangen. Oom Jacob en tante Klara zijn nog ziek.

Briefkaart van H. Heymann aan A. Heymans vanuit kamp Westerbork

Verlofbriefje van Stern, Herta&nbsp; Plaats: Wieringermeer. Datum van afgifte: 1941-05-16&nbsp; Onderwerp: verlof van 16-18 mei 1941

Verlofbriefje van Stern, Herta&nbsp; Plaats: Wieringermeer. Datum van afgifte: 1941-05-16&nbsp; Onderwerp: verlof van 16-18 mei 1941

Bewijs van verlof voor Herta Stern werkzaam in het werkdorp Nieuwesluis

Hachsjara opleidingscentra

Joods Werkdorp Nieuwesluis

1941

Mei 1941

Van: Burgemeester van Leiden&nbsp; Aan: Vries, de, J.S.&nbsp; Plaats: Leiden&nbsp; Datum: 1941-11-27&nbsp; Onderwerp: vordering van het huis waar J.S. Vries woonachtig is, Zoeterwoudsche Singel nummer 64. Ze is daardoor gedwongen naar een kamer op 69 te verhuizen.

Van: Burgemeester van Leiden&nbsp; Aan: Vries, de, J.S.&nbsp; Plaats: Leiden&nbsp; Datum: 1941-11-27&nbsp; Onderwerp: vordering van het huis waar J.S. Vries woonachtig is, Zoeterwoudsche Singel nummer 64. Ze is daardoor gedwongen naar een kamer op 69 te verhuizen.

Brief van de Burgemeester van Leiden aan J.S. Cahen/Beurze) de Vries

Van: Heringa &amp; Wuthrich&nbsp; Aan: (Cahen)Beurze- de Vries, J.&nbsp; Plaats: Haarlem&nbsp; Datum: 1942-02-12&nbsp; Onderwerp: rekening voor werkzaamheden aan centrale verwarmingsinstallatie (betreft gevorderd huis).

Van: Heringa &amp; Wuthrich&nbsp; Aan: (Cahen)Beurze- de Vries, J.&nbsp; Plaats: Haarlem&nbsp; Datum: 1942-02-12&nbsp; Onderwerp: rekening voor werkzaamheden aan centrale verwarmingsinstallatie (betreft gevorderd huis).

Brief van Heringa&Wutrich aan J. (Cahen) Beurze-de Vries

Van: Burgemeester van Leiden&nbsp; Aan: Vries, de, J.S.&nbsp; Plaats: Leiden&nbsp; Datum: 1942-03-16&nbsp; Onderwerp: vergoeding in beslag genomen gebouw.

Van: Burgemeester van Leiden&nbsp; Aan: Vries, de, J.S.&nbsp; Plaats: Leiden&nbsp; Datum: 1942-03-16&nbsp; Onderwerp: vergoeding in beslag genomen gebouw.

Brief van de Burgermeester van Leiden aan J. (Cahen) Beurze-de Vries

Van: Oberleutnant Ortskommandantur Leiden&nbsp; Aan: Vries, de, J.S.&nbsp; Plaats: Leiden&nbsp; Datum: 1941-11-22&nbsp; Onderwerp: in beslagneming van het huis van Jeanette.

Van: Oberleutnant Ortskommandantur Leiden&nbsp; Aan: Vries, de, J.S.&nbsp; Plaats: Leiden&nbsp; Datum: 1941-11-22&nbsp; Onderwerp: in beslagneming van het huis van Jeanette.

Brief van de Oberleutnant Ortskommandantur Leiden aan J. (Cahen) Beurze-de Vries over inbeslagname van haar huis

Duits geld Biljet van 1000 mark No. 0579207N

Duits geld Biljet van 1000 mark No. 0579207N

Biljet van 1000 Duitse Mark

Woning van de commandant van kamp Westerbork als decor van een transport Kamp Westerbork, 1942-1943 Het is niet duidelijk of het om een binnenkomend- of een vertrekkend transport gaat. De foto is gemaakt vanaf het voorterrein van de Kommandantur dat zich buiten het kampterrein bevindt.

Woning van de commandant van kamp Westerbork als decor van een transport Kamp Westerbork, 1942-1943 Het is niet duidelijk of het om een binnenkomend- of een vertrekkend transport gaat. De foto is gemaakt vanaf het voorterrein van de Kommandantur dat zich buiten het kampterrein bevindt.

Een binnenkomend- of uitgaand transport gefotografeerd in kamp Westerbork

Betreffende buitengewone treinen vanuit Den Haag, 's-Hertogenbosch en Amsterdam naar kamp Westerbork op zaterdag 3 oktober 1942.&nbsp; Utrecht, 1 oktober 1942.&nbsp; Het gaat hier om transporten vanuit Joodse werkkampen en familieleden vanuit verschillende plaatsen. Deze binnenkomende transporten met duizenden personen hebben in kamp Westerbork tot een grote chaos geleid.&nbsp; &nbsp;

Betreffende buitengewone treinen vanuit Den Haag, 's-Hertogenbosch en Amsterdam naar kamp Westerbork op zaterdag 3 oktober 1942.&nbsp; Utrecht, 1 oktober 1942.&nbsp; Het gaat hier om transporten vanuit Joodse werkkampen en familieleden vanuit verschillende plaatsen. Deze binnenkomende transporten met duizenden personen hebben in kamp Westerbork tot een grote chaos geleid.&nbsp; &nbsp;

Dienstregeling van verschillende treinen naar kamp Westerbork op 3 oktober 1942

Van: Registratiebureau kamp Westerbork Aan: Vries, de, J.B.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1942-08-06&nbsp; Onderwerp: vrijstelling van transport (07-08-1942) wegens ziekte.

Van: Registratiebureau kamp Westerbork Aan: Vries, de, J.B.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1942-08-06&nbsp; Onderwerp: vrijstelling van transport (07-08-1942) wegens ziekte.

Vrijstelling van deportatie vanuit kamp Westerbork

Verklaring van J.U. Abrahams&nbsp; Hij verklaart dat de meubelen welke zich in het perceel Z.W. Singel 69 te Leiden bevinden, welke kamer was bewoond door een Jodin J. (Cahen) Beurze-de Vries zijn eigendom zijn.&nbsp; Datum: 1942-08-24&nbsp; Plaats: Leiden De deportatie naar kamp Westerbork van Jeannette vond op 4 augustus plaats.

Verklaring van J.U. Abrahams&nbsp; Hij verklaart dat de meubelen welke zich in het perceel Z.W. Singel 69 te Leiden bevinden, welke kamer was bewoond door een Jodin J. (Cahen) Beurze-de Vries zijn eigendom zijn.&nbsp; Datum: 1942-08-24&nbsp; Plaats: Leiden De deportatie naar kamp Westerbork van Jeannette vond op 4 augustus plaats.

Verklaring van J. U. Abrahams over zijn bezittingen in een pand te Leiden

Van: de gemeente Westerbork Aan: Henriette Erna Nieuwkerk-van den Bergh&nbsp; Plaats: Westerbork Datum: 1954-06-25 Onderwerp: duur verblijf in kamp Westerbork en deportatie naar Theresienstadt.

Van: de gemeente Westerbork Aan: Henriette Erna Nieuwkerk-van den Bergh&nbsp; Plaats: Westerbork Datum: 1954-06-25 Onderwerp: duur verblijf in kamp Westerbork en deportatie naar Theresienstadt.

Verklaring van de gemeente Westerbork over Henriette Erna Nieuwkerk-van den Bergh

Van: Widrich, Wim Aan: Kohen-Sousa, R. Plaats: Amsterdam Datum: 1944-04-13 Onderwerp: Wim schrijft over zijn aankomst in Holland. Hij heeft acht dagen verlof; Rachel moet snel schrijven wat ze nodig heeft, hij zal er voor zorgen. Hij kan in Frankrijk krijgen wat hij wil; voor haar zoontje heeft hij al verschillende dingen meegebracht; hij stuurt hoe dan ook deze week nog van alles naar Rachel…

Van: Widrich, Wim Aan: Kohen-Sousa, R. Plaats: Amsterdam Datum: 1944-04-13 Onderwerp: Wim schrijft over zijn aankomst in Holland. Hij heeft acht dagen verlof; Rachel moet snel schrijven wat ze nodig heeft, hij zal er voor zorgen. Hij kan in Frankrijk krijgen wat hij wil; voor haar zoontje heeft hij al verschillende dingen meegebracht; hij stuurt hoe dan ook deze week nog van alles naar Rachel…

Brief van W. Widrich aan Rachel Kohen-Sousa verblijvend in kamp Westerbork

Verslag van Aad van As over ontvluchtingen, verzet, dillema's en pogingen tot ontvluchting en de adoptie van Fritsje (Gert Willinger) door Dr. Spanier.

Verslag van Aad van As over ontvluchtingen, verzet, dillema's en pogingen tot ontvluchting en de adoptie van Fritsje (Gert Willinger) door Dr. Spanier.

Verslag van Aad van As over ontvluchtingen, verzet, dillema's en pogingen tot ontvluchting

Van: Joodsche Raad voor Amsterdam&nbsp; Aan: Coelingh-Barnstijn, A.&nbsp; Plaats: Rotterdam&nbsp; Datum: 1943-04-09&nbsp; Onderwerp: maken van afspraak om brief van moeder (30 maart) verstuurd uit kamp Westerbork op te halen op het kantoor van de Joodse Raad. Haar moeder is dan al doorgestuurd naar Sobibor.

Van: Joodsche Raad voor Amsterdam&nbsp; Aan: Coelingh-Barnstijn, A.&nbsp; Plaats: Rotterdam&nbsp; Datum: 1943-04-09&nbsp; Onderwerp: maken van afspraak om brief van moeder (30 maart) verstuurd uit kamp Westerbork op te halen op het kantoor van de Joodse Raad. Haar moeder is dan al doorgestuurd naar Sobibor.

Brief van de Joodsche Raad voor Amsterdam (Afdeling Rotterdam) aan A. Coelingh-Barnstijn

Van: Joodsche Raad voor Amsterdam&nbsp; Aan: A. Coelingh-Barnstijn Plaats: Amsterdam&nbsp; Datum: 1943-07-25&nbsp; Onderwerp: mogelijkheid tot het verzenden van brieven aan tewerkgestelden in Duitsland.

Van: Joodsche Raad voor Amsterdam&nbsp; Aan: A. Coelingh-Barnstijn Plaats: Amsterdam&nbsp; Datum: 1943-07-25&nbsp; Onderwerp: mogelijkheid tot het verzenden van brieven aan tewerkgestelden in Duitsland.

Brief van de Joodsche Raad voor Amsterdam aan A. Coelingh-Barnstijn

Bon, goed voor een plaatsbewijs in de laagste klasse van de bus. Afgegeven door militair gezag afd. Repatriëring.&nbsp; Van: Swart, F.&nbsp; Datum: 1945-05-22

Bon, goed voor een plaatsbewijs in de laagste klasse van de bus. Afgegeven door militair gezag afd. Repatriëring.&nbsp; Van: Swart, F.&nbsp; Datum: 1945-05-22

Bon als plaatsbewijs voor een bus voor Frouwina Swart

Van: Kroonenberg, Meijer en J. Kroonenberg Blazer&nbsp; Aan: Blazer, J.&nbsp; Plaats: Theresienstadt&nbsp; Datum: 1944-07-30&nbsp; Onderwerp: bevestiging ontvangst pakket.

Van: Kroonenberg, Meijer en J. Kroonenberg Blazer&nbsp; Aan: Blazer, J.&nbsp; Plaats: Theresienstadt&nbsp; Datum: 1944-07-30&nbsp; Onderwerp: bevestiging ontvangst pakket.

Briefkaart van Meijer en Johanna Kroonenberg-Blazer vanuit Theresienstadt

Van: Moontje en Ab (Hakker-Frank) en Stelleke en Sal Metzelaar Aan:&nbsp;de jarige, Reina Plaats: Amsterdam Datum:&nbsp;1942 Onderwerp: aan de jarige; tegenwoordig vieren zij feestdagen in stilte; ze zijn blij dat ze nog in de gelegenheid zijn deze feestdagen in Nederland te vieren; Ab zou graag die kant op willen komen, dat mag echter officieel niet; als hij komt dan is het 's avonds;&nbsp; Sal schrijft: het gaat wel; stilte voor de storm…&nbsp;

Van: Moontje en Ab (Hakker-Frank) en Stelleke en Sal Metzelaar Aan:&nbsp;de jarige, Reina Plaats: Amsterdam Datum:&nbsp;1942 Onderwerp: aan de jarige; tegenwoordig vieren zij feestdagen in stilte; ze zijn blij dat ze nog in de gelegenheid zijn deze feestdagen in Nederland te vieren; Ab zou graag die kant op willen komen, dat mag echter officieel niet; als hij komt dan is het 's avonds;&nbsp; Sal schrijft: het gaat wel; stilte voor de storm…&nbsp;

Brief van Moontje en Ab aan de jarige vanuit Amsterdam

Van: Langstadt, Ruth Aan: Frank, M. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-12-12 Onderwerp: een uitgebreide brief; aan gemengd-gehuwden mogen zij schrijven en uiteraard aan Joden; ze mogen nog maar een keer in de zes weken een pakje ontvangen en alleen met een zegel van he kamp en op het pakket worden geplakt…; op 10 december heeft zij de zegel naar de familie Frank gestuurd. Ze hoopt dat het in hun bezit komt; toto de 15de kan ze nog een pakje ontvangen; een pakje in de zes weken is niet veel, haar ouders zullen in Theresienstadt ook niet voldoende hebben en de mensen in Polen helemaal niets; ze heeft post van haar ouders ontvangen, ze maken het naar omstandigheden goed; moeder werkt in het Jugendheim, wat haar vader voor werk doet weet zij niet, hij schrijft hier niet over; ze is blij dat de Franks ook pakjes naar haar ouders sturen; zelf kan ze helaas niets sturen. Wel kan ze elke maand een kleine som geld opsturen, al zal ze daar spoedig mee op moeten houden; het wordt tijd dat er een einde aan de toestand komt; ze verbaasd zich erover dat een mens dit alles vol kan houden; er gaat niets boven vrijheid; zij en haar ouders zijn hun vrijheid al meer dan een jaar kwijt; in de zomer kon ze nog elke dag naar buiten, wat een genot was (werk), maar dat is voorbij…

Van: Langstadt, Ruth Aan: Frank, M. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-12-12 Onderwerp: een uitgebreide brief; aan gemengd-gehuwden mogen zij schrijven en uiteraard aan Joden; ze mogen nog maar een keer in de zes weken een pakje ontvangen en alleen met een zegel van he kamp en op het pakket worden geplakt…; op 10 december heeft zij de zegel naar de familie Frank gestuurd. Ze hoopt dat het in hun bezit komt; toto de 15de kan ze nog een pakje ontvangen; een pakje in de zes weken is niet veel, haar ouders zullen in Theresienstadt ook niet voldoende hebben en de mensen in Polen helemaal niets; ze heeft post van haar ouders ontvangen, ze maken het naar omstandigheden goed; moeder werkt in het Jugendheim, wat haar vader voor werk doet weet zij niet, hij schrijft hier niet over; ze is blij dat de Franks ook pakjes naar haar ouders sturen; zelf kan ze helaas niets sturen. Wel kan ze elke maand een kleine som geld opsturen, al zal ze daar spoedig mee op moeten houden; het wordt tijd dat er een einde aan de toestand komt; ze verbaasd zich erover dat een mens dit alles vol kan houden; er gaat niets boven vrijheid; zij en haar ouders zijn hun vrijheid al meer dan een jaar kwijt; in de zomer kon ze nog elke dag naar buiten, wat een genot was (werk), maar dat is voorbij…

Brief van Ruth Langstadt aan M. Frank vanuit kamp Westerbork

Van: Haagman, Bep, Clara en Lion Aan: de Vrijer, C. (Dick) Plaats: Loods 24, Rotterdam Datum: 1942-07-30 Onderwerp: ze zitten in de Loods (24); ze gaan waarschijnlijk om 1 of 2 uur in de nacht weg; Bep knapt wat op; vele bekenden gezien; vele zijn ook teruggeroepen voor uitstel; misschien valt er voor hun ook wat te bereiken; een optimistische groet van Bep…

Van: Haagman, Bep, Clara en Lion Aan: de Vrijer, C. (Dick) Plaats: Loods 24, Rotterdam Datum: 1942-07-30 Onderwerp: ze zitten in de Loods (24); ze gaan waarschijnlijk om 1 of 2 uur in de nacht weg; Bep knapt wat op; vele bekenden gezien; vele zijn ook teruggeroepen voor uitstel; misschien valt er voor hun ook wat te bereiken; een optimistische groet van Bep…

Briefkaart van Bep, Clara en Lion Haagman aan C. de Vrijer vanuit Loods 24 in Rotterdam

Foto van onderhoudspersoneel in woonoord Schattenberg staande voor een verwaarloosde barak. Plaats: Schattenberg, woonoord Datum: 1960-1965

Foto van onderhoudspersoneel in woonoord Schattenberg staande voor een verwaarloosde barak. Plaats: Schattenberg, woonoord Datum: 1960-1965