In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Het treinbord

Markt 4, Beilen

Het verhaal van Menachem Asscher

Een jongen vereeuwigd in hout

Testverhaal

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Op deze pagina ontdek je uiteenlopende verhalen over Kamp Westerbork: persoonlijke portretten van betrokkenen, gemeenteverhalen die laten zien hoe lokale gemeenschappen verbonden zijn met het kamp, themaverhalen die context en verdieping bieden, en objectverhalen waarin voorwerpen het verleden tastbaar maken.

Verhalen

Van: Heilbut, Rob Aan: Besanger, L., Mej. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-10-26 Onderwerp: bedankje voor pakket; transporten; muziek; omstandigheden

Van: Heilbut, Rob Aan: Besanger, L., Mej. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-10-26 Onderwerp: bedankje voor pakket; transporten; muziek; omstandigheden

Briefkaart van Rob Heilbut aan mej. L. Besanger vanuit kamp Westerbork

Dienstregeling van de tramlijnen in Den Haag Plaats: Den Haag Datum: 1942

Dienstregeling van de tramlijnen in Den Haag Plaats: Den Haag Datum: 1942

Dienstregeling van de tramlijnen in Den Haag

Ausweiskarte Van: Snoek, Hermine Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-11-28 Met opmerking: Protestantin, vorlaufig zuruckgestellt

Ausweiskarte Van: Snoek, Hermine Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-11-28 Met opmerking: Protestantin, vorlaufig zuruckgestellt

Ausweiskarte van Hermine Snoek

Bewijs van crematie&nbsp; Datum: 25-05-1943 Nr. 309 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van:&nbsp; Velleman, José geb. 28-04-42 overleden te Westerbork op 20-05-1943 op: 21-05-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie&nbsp; Datum: 25-05-1943 Nr. 309 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van:&nbsp; Velleman, José geb. 28-04-42 overleden te Westerbork op 20-05-1943 op: 21-05-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie in kamp Westerbork betreffende José Velleman

Van: Polak-van Gelder, Vera Aan: Gelder, van, L., Fam. Plaats: Birkenau, kamp, blok 19 Datum: 1942-11/12 Onderwerp: omstandigheden, weersomstandigheden (zeer koud), groeten In Duits geschreven, met stempel Z + bijbehorende enveloppe (6738-33).

Van: Polak-van Gelder, Vera Aan: Gelder, van, L., Fam. Plaats: Birkenau, kamp, blok 19 Datum: 1942-11/12 Onderwerp: omstandigheden, weersomstandigheden (zeer koud), groeten In Duits geschreven, met stempel Z + bijbehorende enveloppe (6738-33).

Brief van Vera Polak-van Gelder aan de familie van Gelder vanuit Auschwitz-Birkenau

Van: Simons, D. Aan: Medema, Mej. Plaats: Amsterdam Datum: Onderwerp: bericht dat ze zijn opgepakt.

Van: Simons, D. Aan: Medema, Mej. Plaats: Amsterdam Datum: Onderwerp: bericht dat ze zijn opgepakt.

Briefkaart van David Simons aan Mej. Medema vanuit Amsterdam

Van: Eerstaanwezend ingenieur der Genie Groningen&nbsp; Aan: Houtvester Assen&nbsp; Plaats: Groningen&nbsp; Datum: 1950-09-01&nbsp; Onderwerp: De aanleg van schietbanen zal doorgang doen vinden ondanks het feit dat Indische Nederlanders in Schattenberg zijn ondergebracht.&nbsp;

Van: Eerstaanwezend ingenieur der Genie Groningen&nbsp; Aan: Houtvester Assen&nbsp; Plaats: Groningen&nbsp; Datum: 1950-09-01&nbsp; Onderwerp: De aanleg van schietbanen zal doorgang doen vinden ondanks het feit dat Indische Nederlanders in Schattenberg zijn ondergebracht.&nbsp;

Brief van de ingenieur der Genie Groningen aan Houtvester Assen

Van: Jellema, H.&nbsp; Aan: Staatsbosbeheer&nbsp; Plaats: Staphorst&nbsp; Datum: 1951-10-13&nbsp; Onderwerp: offerte inzake verkoop op afbraak van het crematorium te Westerbork.

Van: Jellema, H.&nbsp; Aan: Staatsbosbeheer&nbsp; Plaats: Staphorst&nbsp; Datum: 1951-10-13&nbsp; Onderwerp: offerte inzake verkoop op afbraak van het crematorium te Westerbork.

Brief van H. Jellema aan Staatsbosbeheer

Groepsfoto van kampgevangenen&nbsp; Kamp Westerbork, 1942-1943.&nbsp; Staande links Heinrich Goldstaub.

Groepsfoto van kampgevangenen&nbsp; Kamp Westerbork, 1942-1943.&nbsp; Staande links Heinrich Goldstaub.

Een groep kampgevangenen

Lagerbefehl No. 40&nbsp; Datum: 1943-07-14&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: Verzorging der jeugd (Kindergarten en school)

Lagerbefehl No. 40&nbsp; Datum: 1943-07-14&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: Verzorging der jeugd (Kindergarten en school)

Lagerbefehl No. 40

Lagerbefehl Westerbork, kamp 1943-05-24, No. 35&nbsp; Inhoud: Uitgaand transport van 25 mei 1943, afwikkeling van de bagage; betrokkenheid van de Fliegende Kolonne (FK) en de Ordedienst (OD).

Lagerbefehl Westerbork, kamp 1943-05-24, No. 35&nbsp; Inhoud: Uitgaand transport van 25 mei 1943, afwikkeling van de bagage; betrokkenheid van de Fliegende Kolonne (FK) en de Ordedienst (OD).

Lagerbefehl No. 35

Naziconcentratiekampen

Kamp Altenhammer

De Westerborker Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1945-04-18 Onderwerp: reorganisatie van de kampleiding, hoofden van de verschillende afdelingen; herdenkingsbijeenkomst; bridge toernooi; tolken; Engelse lectuur; oorlogs-overzicht; kledingmagazijn en radio-uitzending.

De Westerborker Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1945-04-18 Onderwerp: reorganisatie van de kampleiding, hoofden van de verschillende afdelingen; herdenkingsbijeenkomst; bridge toernooi; tolken; Engelse lectuur; oorlogs-overzicht; kledingmagazijn en radio-uitzending.

De Westerborker nummer 2 van 18 april 1945

Van: Els en Alfred Aan: Cor en Piet Plaats: Amsterdam Datum: 1943-06-24 Onderwerp: brief van Liesje; pakjes zijn doorgestuurd; Els heeft twee huishoudingen te verzorgen, nu de bediende van Siegfried ook naar Westerbork is doorgestuurd…

Van: Els en Alfred Aan: Cor en Piet Plaats: Amsterdam Datum: 1943-06-24 Onderwerp: brief van Liesje; pakjes zijn doorgestuurd; Els heeft twee huishoudingen te verzorgen, nu de bediende van Siegfried ook naar Westerbork is doorgestuurd…

Brief van Alfred en Els aan Corrie, Piet en Aatje vanuit Amsterdam

Betreft: Kamp Schattenberg situatie nieuw&nbsp; Schaal: 1:1000&nbsp; Datum: 1958-09-06&nbsp; Opmerkingen: Om de woon- en leefomstandigheden te verbeteren is er gedacht aan nieuwbouw en een nieuwe inrichting van het woonoord Schattenberg, waarbij een deel van het oorspronkelijke kamp Westerbork intact zou blijven. Uiteindelijk is de keuze gemaakt het kamp bijna volledig te slopen en de bewoners onder te brengen in speciale Molukse wijken in onder andere Appingedam, Assen en Bovensmilde . &nbsp;

Betreft: Kamp Schattenberg situatie nieuw&nbsp; Schaal: 1:1000&nbsp; Datum: 1958-09-06&nbsp; Opmerkingen: Om de woon- en leefomstandigheden te verbeteren is er gedacht aan nieuwbouw en een nieuwe inrichting van het woonoord Schattenberg, waarbij een deel van het oorspronkelijke kamp Westerbork intact zou blijven. Uiteindelijk is de keuze gemaakt het kamp bijna volledig te slopen en de bewoners onder te brengen in speciale Molukse wijken in onder andere Appingedam, Assen en Bovensmilde. &nbsp;

Plattegrond van een nieuwe opzet van het woonoord Schattenberg

Gedeelte uit een interview met: Siesel (Wahrhaftig), Lotti over haar arrestatie, komst in kamp Westerbork en de manier waarop zijn met een aantal medekampgevangenen wist te ontsnappen tijdens het uitgaande transport van 3 maart 1944. Dit met hulp van mensen in- en buiten het kamp. Tijdens haar poging maakte ze gebruik van een armband van de Fliegende Kolonne/Joodse Raad of OD en een valse Ausweis om het kamp te mogen verlaten voor werkzaamheden buiten het kamp.

Gedeelte uit een interview met: Siesel (Wahrhaftig), Lotti over haar arrestatie, komst in kamp Westerbork en de manier waarop zijn met een aantal medekampgevangenen wist te ontsnappen tijdens het uitgaande transport van 3 maart 1944. Dit met hulp van mensen in- en buiten het kamp. Tijdens haar poging maakte ze gebruik van een armband van de Fliegende Kolonne/Joodse Raad of OD en een valse Ausweis om het kamp te mogen verlaten voor werkzaamheden buiten het kamp.

Interviewfragment met Lotti Siesel-Wahrhaftig over haar ontvluchting uit kamp Westerbork

Van: de Gemeente Roden Aan: Heijmans-de lange, J. Plaats: Roden&nbsp; Datum: 1942-09-24 Onderwerp: vaststelling status gemengd gehuwd zijnde.

Van: de Gemeente Roden Aan: Heijmans-de lange, J. Plaats: Roden&nbsp; Datum: 1942-09-24 Onderwerp: vaststelling status gemengd gehuwd zijnde.

Bewijs van ontvangst over indiening voor een verklaring van de vaststelling van een gemengd huwelijk

Van: Schoon, S.&nbsp; Aan: Jansen, J.J.M.&nbsp; Plaats: Assen&nbsp; Datum: 1949-03-09&nbsp; Onderwerp: behoud van crematorium te Westerbork als monument en het bijzetten van de asresten van de 10 gefusilleerde verzetsstrijders in het verzetsgraf/monument.

Van: Schoon, S.&nbsp; Aan: Jansen, J.J.M.&nbsp; Plaats: Assen&nbsp; Datum: 1949-03-09&nbsp; Onderwerp: behoud van crematorium te Westerbork als monument en het bijzetten van de asresten van de 10 gefusilleerde verzetsstrijders in het verzetsgraf/monument.

Brief over het bijzetten van de asresten van de 10 gefussileerde verzetsstrijders en het behoud van het crematorium als monument

Van: de Joodse Raad voor Amsterdam (Brandon, J.) Aan: Bonn, S. Plaats: Amsterdam Datum: 1942-07-19 Onderwerp: behoud van een telefoonaansluiting; verschijnen met persoonlijke papieren en bewijsstukken; gemengd-gehuwd…&nbsp;

Van: de Joodse Raad voor Amsterdam (Brandon, J.) Aan: Bonn, S. Plaats: Amsterdam Datum: 1942-07-19 Onderwerp: behoud van een telefoonaansluiting; verschijnen met persoonlijke papieren en bewijsstukken; gemengd-gehuwd…&nbsp;

Brief van de Joodse Raad voor Amsterdam aan S. Bonn om met persoonlijke papieren op het kantoor te komen

Personen