In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Appèl. Getekend door: Kok. Leo Plaats: Apeldoornsche Bosch Datum: 1943-02&nbsp; Een groep mannen van de NB staan op appèl en worden toegesproken door de OD. De mannen worden vanuit kamp Westerbork ingezet bij het leeghalen van het Apeldoornsche Bosch.

Appèl. Getekend door: Kok. Leo Plaats: Apeldoornsche Bosch Datum: 1943-02&nbsp; Een groep mannen van de NB staan op appèl en worden toegesproken door de OD. De mannen worden vanuit kamp Westerbork ingezet bij het leeghalen van het Apeldoornsche Bosch.

Aquarel van een appèl in het Apeldoornsche Bosch getekend door Leo Kok

Van: Huisman, G.K. Aan: Kockx, Th. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-06-14 Onderwerp: controle-rapport van arbeiders, buiten het kamp tewerk gesteld.&nbsp; - Vlasfabriek Orvelte: de directeur krijgt te weinig benzine voor het vervoer van de arbeiders. - Object Peize: (40 arbeiders in de landbouw).

Van: Huisman, G.K. Aan: Kockx, Th. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-06-14 Onderwerp: controle-rapport van arbeiders, buiten het kamp tewerk gesteld.&nbsp; - Vlasfabriek Orvelte: de directeur krijgt te weinig benzine voor het vervoer van de arbeiders. - Object Peize: (40 arbeiders in de landbouw).

Rapport over gedetineerden die buiten Interneringskamp Westerbork worden tewerkgesteld

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangenen werkzaam in de speelgoedmakerij.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangenen werkzaam in de speelgoedmakerij.

Foto van een still uit de Westerborkfilm

Sonder-Ausweis&nbsp; Behr, Benjamin, 27-2-11, B21 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: allen Betrieben Arbeiten zu verrichten (DB 6). Gültig nur in O.D. Begleitung

Sonder-Ausweis&nbsp; Behr, Benjamin, 27-2-11, B21 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: allen Betrieben Arbeiten zu verrichten (DB 6). Gültig nur in O.D. Begleitung

Sonderausweis van Benjamin Behr

Lagerbefehl Westerbork, kamp 1943-02-11, No. 5&nbsp; Inhoud: Technische reparaties. Blz.: 1

Lagerbefehl Westerbork, kamp 1943-02-11, No. 5&nbsp; Inhoud: Technische reparaties. Blz.: 1

Lagerbefehl No. 5

Lagerbefehl Westerbork, kamp 1943-09-01, No. 47 Inhoud: Vergunningen tot het verlaten van het kamp.

Lagerbefehl Westerbork, kamp 1943-09-01, No. 47 Inhoud: Vergunningen tot het verlaten van het kamp.

Lagerbefehl No. 47

Honger lijden Getekend door: Metz-Baumgarten, Herta&nbsp; Plaats: Theresienstadt Datum: 1945

Honger lijden Getekend door: Metz-Baumgarten, Herta&nbsp; Plaats: Theresienstadt Datum: 1945

Tekening van Herta Metz Baumgarten in Theresienstadt

Betreft: Kamp Schattenberg situatie nieuw&nbsp; Schaal: 1:1000&nbsp; Datum: 1958-07-16&nbsp; Opmerkingen: Opmerkingen: Opmerkingen: Om de woon- en leefomstandigheden te verbeteren is er gedacht aan nieuwbouw en een nieuwe inrichting van het woonoord Schattenberg, waarbij een deel van het oorspronkelijke kamp Westerbork intact zou blijven. Uiteindelijk is de keuze gemaakt het kamp bijna volledig te slopen en de bewoners onder te brengen in speciale Molukse wijken in onder andere Appingedam, Assen en Bovensmilde . &nbsp;

Betreft: Kamp Schattenberg situatie nieuw&nbsp; Schaal: 1:1000&nbsp; Datum: 1958-07-16&nbsp; Opmerkingen: Opmerkingen: Opmerkingen: Om de woon- en leefomstandigheden te verbeteren is er gedacht aan nieuwbouw en een nieuwe inrichting van het woonoord Schattenberg, waarbij een deel van het oorspronkelijke kamp Westerbork intact zou blijven. Uiteindelijk is de keuze gemaakt het kamp bijna volledig te slopen en de bewoners onder te brengen in speciale Molukse wijken in onder andere Appingedam, Assen en Bovensmilde. &nbsp;

Plattegrond van een nieuwe opzet van het woonoord Schattenberg

Van: Barend, Margaretha&nbsp; Aan: Barend, L.&nbsp; Plaats: Kamp Vught&nbsp; Datum: 1943-05-15&nbsp; Onderwerp: Over ontvangen brief; de gesteldheid van anderen; een ontvangen pakketje, een ontvangen postwissel, waar sla en radijs voor kopen. Ze heeft ook behoefte aan zomerjurken…

Van: Barend, Margaretha&nbsp; Aan: Barend, L.&nbsp; Plaats: Kamp Vught&nbsp; Datum: 1943-05-15&nbsp; Onderwerp: Over ontvangen brief; de gesteldheid van anderen; een ontvangen pakketje, een ontvangen postwissel, waar sla en radijs voor kopen. Ze heeft ook behoefte aan zomerjurken…

Brief van Margaretha Barend aan L. Barend vanuit kamp Vught

Kinderen.&nbsp; Kinderen in een rij.&nbsp; Kamp Westerbork, jaartal onbekend.&nbsp; Kinderen lopen onder begeleiding in de rij over een licht besneeuwd kampterrein. Ze lopen langs de garage.

Kinderen.&nbsp; Kinderen in een rij.&nbsp; Kamp Westerbork, jaartal onbekend.&nbsp; Kinderen lopen onder begeleiding in de rij over een licht besneeuwd kampterrein. Ze lopen langs de garage.

Schoolkinderen maken onder begeleiding een wandeling in het kamp

Van: Levit, Mozes Aan: Venselaar, familie Plaats: Dokkum Datum: 1945-10-21 Onderwerp: brief ontvangen en blij iets over Sonja te horen; bezoek aan Sonja op 30 oktober; nemen een foto van de biologische moeder van Sonja mee. Zij had ook veel krullen; Mozes heeft vernomen dat er ook nog een zuster van de vader van Sonja in leven is (Engelina Sluyters-Dresden); Mozes zal proberen voor zijn bezoek aan Sonja met de tante in verbinding te komen…

Van: Levit, Mozes Aan: Venselaar, familie Plaats: Dokkum Datum: 1945-10-21 Onderwerp: brief ontvangen en blij iets over Sonja te horen; bezoek aan Sonja op 30 oktober; nemen een foto van de biologische moeder van Sonja mee. Zij had ook veel krullen; Mozes heeft vernomen dat er ook nog een zuster van de vader van Sonja in leven is (Engelina Sluyters-Dresden); Mozes zal proberen voor zijn bezoek aan Sonja met de tante in verbinding te komen…

Brief van Mozes Levit aan de familie Venselaar vanuit Dokkum

Kralenketting (snoer) met kleine en grote kralen. Van klei gemaakt. In Kamp Westerbork gemaakt door mevrouw Hanna Weijl (1914). Kleur van de kralen is groen en bruin.

Kralenketting (snoer) met kleine en grote kralen. Van klei gemaakt. In Kamp Westerbork gemaakt door mevrouw Hanna Weijl (1914). Kleur van de kralen is groen en bruin.

Kralenketting gemaakt in kamp Westerbork

Van: Palache-Rosenberg, Liesje Aan: lieve allemaal Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-06-01 Onderwerp: veertien dagen wachten om te kunnen schrijven is zo lang; bang om mensen te vergeten om te bedanken of…; is het wasgoed ontvangen, zag geen kans het in het kamp te doen, de werkdag is lang en de barak overvol; zojuist wordt bekend gemaakt dat er geen wasgoed meer mag worden verstuurd; vandaag weer een nare dag, herinnert aan het vertrek van haar moeder en haar zus Henny, wat zal er van hun terecht gekomen zijn; menig traantje, iedereen heeft hier verdriet; drie nichten, zusters van prof. Palache zijn ook bij haar in de barak. Ze helpen Lies en moeten net als haar ook aardappelschillen; Lies kan goed met ze opschieten. ze heeft ook veel aan Bettie Laguna; toch voelt ze zich meestal er eenzaam en mist ze Jules heel erg; alles in het kamp draait om relaties; ze ontmoette Fredddy Blok op de centrale weg van het kamp. Hij ging gelijk me met Lies om Jules te bezoeken; helaas is ook hij doorgestuurd. het is te hopen dat hij zijn ouders en Lina terugziet; Jules geeft haar veel zorgen. Hij heeft steeds verhogingen, de doctoren kunnen niets vinden; in behandeling bij Dr. de Vries…Jules wordt onderzocht en moet morgen geopereerd worden; nog allerlei wensen, waaronder een drinkbeker voor Jules: Jules is geopereerd en ligt in barak 83…Lies kon niet langs komen. Hij lag nog onder narcose…; Lies gaf Jules thee te dringen, hij viel in slaap met erge pijn; Lies is doodzenuwachtig en hoopt dat Jules de operatie goed zal doorstaan; er komt van alles binnen aan pakketjes en briefjes; het ziekenhuis heeft een vergissing gemaakt. De bagage van de patiënten in het ziekenhuis is per ongeluk met een transport meegegaan. Jules koffer met zijn hele garderobe is nu verloren; Lies kan gelukkig nog altijd terecht bij de Fürsorge in het kamp; Jules heeft veel pijn. Lies maakt gebruik van zijn schrijfdag en zal een brief naar Eindoven (Corrie en Piet) schrijven; de laatste dagen is het in het kamp erg slecht weer. je baggert dan door de modder en de plassen, met die vuile schoen sta je op de bank om bij je bed te komen. Je bed waar je de hele dag op zit is tegelijk provisie- en klerenkast; in het bed te komen is een hele klimpartij; van Hemelvaartsdag merk je niets in het kamp, alle dagen zijn hetzelfde; in het kamp is een plekje heide waar Lies met een nicht wel eens een uurtje aan het zonnen is; …

Van: Palache-Rosenberg, Liesje Aan: lieve allemaal Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-06-01 Onderwerp: veertien dagen wachten om te kunnen schrijven is zo lang; bang om mensen te vergeten om te bedanken of…; is het wasgoed ontvangen, zag geen kans het in het kamp te doen, de werkdag is lang en de barak overvol; zojuist wordt bekend gemaakt dat er geen wasgoed meer mag worden verstuurd; vandaag weer een nare dag, herinnert aan het vertrek van haar moeder en haar zus Henny, wat zal er van hun terecht gekomen zijn; menig traantje, iedereen heeft hier verdriet; drie nichten, zusters van prof. Palache zijn ook bij haar in de barak. Ze helpen Lies en moeten net als haar ook aardappelschillen; Lies kan goed met ze opschieten. ze heeft ook veel aan Bettie Laguna; toch voelt ze zich meestal er eenzaam en mist ze Jules heel erg; alles in het kamp draait om relaties; ze ontmoette Fredddy Blok op de centrale weg van het kamp. Hij ging gelijk me met Lies om Jules te bezoeken; helaas is ook hij doorgestuurd. het is te hopen dat hij zijn ouders en Lina terugziet; Jules geeft haar veel zorgen. Hij heeft steeds verhogingen, de doctoren kunnen niets vinden; in behandeling bij Dr. de Vries…Jules wordt onderzocht en moet morgen geopereerd worden; nog allerlei wensen, waaronder een drinkbeker voor Jules: Jules is geopereerd en ligt in barak 83…Lies kon niet langs komen. Hij lag nog onder narcose…; Lies gaf Jules thee te dringen, hij viel in slaap met erge pijn; Lies is doodzenuwachtig en hoopt dat Jules de operatie goed zal doorstaan; er komt van alles binnen aan pakketjes en briefjes; het ziekenhuis heeft een vergissing gemaakt. De bagage van de patiënten in het ziekenhuis is per ongeluk met een transport meegegaan. Jules koffer met zijn hele garderobe is nu verloren; Lies kan gelukkig nog altijd terecht bij de Fürsorge in het kamp; Jules heeft veel pijn. Lies maakt gebruik van zijn schrijfdag en zal een brief naar Eindoven (Corrie en Piet) schrijven; de laatste dagen is het in het kamp erg slecht weer. je baggert dan door de modder en de plassen, met die vuile schoen sta je op de bank om bij je bed te komen. Je bed waar je de hele dag op zit is tegelijk provisie- en klerenkast; in het bed te komen is een hele klimpartij; van Hemelvaartsdag merk je niets in het kamp, alle dagen zijn hetzelfde; in het kamp is een plekje heide waar Lies met een nicht wel eens een uurtje aan het zonnen is; …

Brief van Lies aan lieve allemaal vanuit kamp Westerbork

Kampgeld Westerbork 10 Cent/10 Gutschen Serie BB No. 2781

Kampgeld Westerbork 10 Cent/10 Gutschen Serie BB No. 2781

Kampgeld Lager Westerbork 10 cent

Van: Het Nederlands Beheerinstituut&nbsp; Aan: Verduin, S. Mej.&nbsp; Plaats: Amsterdam&nbsp; Datum: 1950-09-27&nbsp; Onderwerp: opheffing van bewindvoering, omdat het vermogen nihil is

Van: Het Nederlands Beheerinstituut&nbsp; Aan: Verduin, S. Mej.&nbsp; Plaats: Amsterdam&nbsp; Datum: 1950-09-27&nbsp; Onderwerp: opheffing van bewindvoering, omdat het vermogen nihil is

Brief van het Nederlands Beheerinstituut aan Sophia Verduin

Bewijs van crematie Datum: 19-07-1943 Nr. 436 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: De Haas, Mozes Izak geb. 03-11-53 overleden te Westerbork op 16-07-1943 op 16-07-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie Datum: 19-07-1943 Nr. 436 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: De Haas, Mozes Izak geb. 03-11-53 overleden te Westerbork op 16-07-1943 op 16-07-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie in kamp Westerbork betreffende Mozes Izak de Haas

Van: Betsie Baruch-de Levie&nbsp; Aan: Topper, Fam.&nbsp; Plaats: Groningen, station&nbsp; Datum: 1942-10-03 Onderwerp: vertrek naar Westerbork van Betsie en Dina (moeder en dochter) Bijbehorende enveloppe (5453-02-1).&nbsp; Op briefpapier van L. de Groot

Van: Betsie Baruch-de Levie&nbsp; Aan: Topper, Fam.&nbsp; Plaats: Groningen, station&nbsp; Datum: 1942-10-03 Onderwerp: vertrek naar Westerbork van Betsie en Dina (moeder en dochter) Bijbehorende enveloppe (5453-02-1).&nbsp; Op briefpapier van L. de Groot

Brief van Betsie Baruch aan de familie Topper vanuit het station Groningen

Verklaring Kerkbestuur der Nederlandsch-Israëlietische Hoofdsynagoge Plaats: Amsterdam Datum: 1940-04-14 Onderwerp: kerkelijke huwelijksinzegening Boas, Salomon en Prins, Seraphina

Verklaring Kerkbestuur der Nederlandsch-Israëlietische Hoofdsynagoge Plaats: Amsterdam Datum: 1940-04-14 Onderwerp: kerkelijke huwelijksinzegening Boas, Salomon en Prins, Seraphina

Verklaring huwelijksinzegening van het echtpaar Boas-Prins

Van: Leo (Spetter) Aan: Jack, Nel en Lenie Plaats: Westerbork, kamp, barak 70, zaal A Datum: 1942-10-17 Onderwerp: brief van Jack ontvangen, hij heeft een vrijstelling ontvangen (als gemengd-gehuwde); pakketten nog niet ontvangen; naar barak 70 sturen; stuur zoveel mogelijk familieleden hun adres, misschien komt er dan iets binnen; het is hun onmogelijk iedereen terug te schrijven; behoefte aan een zaklantaarn en batterijen, brood, boter en jam; het is erg behelpen; instructie voor het goed verzenden van een pakket; laat Nel een bezoekvergunning aanvragen, bezoektijden op woensdag van 15.00 tot 18.00 uur; stuur zoveel mogelijk levensmiddelen zolang ze nog in Westerbork zijn…; adresseer duidelijk en volledig!

Van: Leo (Spetter) Aan: Jack, Nel en Lenie Plaats: Westerbork, kamp, barak 70, zaal A Datum: 1942-10-17 Onderwerp: brief van Jack ontvangen, hij heeft een vrijstelling ontvangen (als gemengd-gehuwde); pakketten nog niet ontvangen; naar barak 70 sturen; stuur zoveel mogelijk familieleden hun adres, misschien komt er dan iets binnen; het is hun onmogelijk iedereen terug te schrijven; behoefte aan een zaklantaarn en batterijen, brood, boter en jam; het is erg behelpen; instructie voor het goed verzenden van een pakket; laat Nel een bezoekvergunning aanvragen, bezoektijden op woensdag van 15.00 tot 18.00 uur; stuur zoveel mogelijk levensmiddelen zolang ze nog in Westerbork zijn…; adresseer duidelijk en volledig!

Brief van Leo aan Jack, Nel en kleine Lenie vanuit Kamp Westerbork

Ansichtkaart van het Joodse werkkamp Balderhaar De kaart werd met de brief van Meinhard Gans van 11 juli aan de familie Wolters meegestuurd.

Ansichtkaart van het Joodse werkkamp Balderhaar De kaart werd met de brief van Meinhard Gans van 11 juli aan de familie Wolters meegestuurd.

Ansichtkaart van het Joodse werkkamp Balderhaar

Personen