In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Van: de Burgerlijke Stand Aan: wie het betreft Plaats: Amsterdam Datum: 1950-04-14 Onderwerp: overlijden van Hartog Lam

Van: de Burgerlijke Stand Aan: wie het betreft Plaats: Amsterdam Datum: 1950-04-14 Onderwerp: overlijden van Hartog Lam

Uittreksel uit de Burgerlijke Stand van Amsterdam betreffende het overlijden van Hartog Lam

Van: de Burgerlijke Stand Aan: wie het betreft Plaats: Amsterdam Datum: 1950-02-14 Onderwerp: overlijden van Henriette Lam.

Van: de Burgerlijke Stand Aan: wie het betreft Plaats: Amsterdam Datum: 1950-02-14 Onderwerp: overlijden van Henriette Lam.

Uittreksel van de Burgerlijke Stand van Amsterdam betreffende het overlijden van Henriette Lam

Van: de Burgerlijke Stand Aan: wie het betreft Plaats: Amsterdam Datum: 1948-01-23 Onderwerp: overlijden van Maurits Lam.

Van: de Burgerlijke Stand Aan: wie het betreft Plaats: Amsterdam Datum: 1948-01-23 Onderwerp: overlijden van Maurits Lam.

Uittreksel uit de Burgerlijke Stand betreffende het overlijden van Maurits Lam

Op 18 februari 1925 richtte José Vigevéno de N.V. Nederlandsche Thermochemische Fabrieken (N.T.F.) op. Voor dit destructiebedrijf had hij een chemicus nodig en hiervoor trok hij Hendrik Jacob Prins aan. Naar beide heren is later in Sumar een straat genoemd. Op de locatie waar in de jaren 1925/1926 de fabriek in Sumar werd gebouwd (tegenwoordig heet deze weg de Damsingel), was vanaf 1912 in een boerenplaats vleesfabriek ‘De Phenix’ gevestigd. Eigenaar hiervan was de in Leeuwarden wonende Charles Mozes Nijveen, net als Vigevéno van Joodse afkomst. Nijveen bezat in Leeuwarden ook nog een paardenslachterij. De fabriek werd op 15 april 1926 geopend. Sumar moest de eerste worden in een rij van destructiebedrijven in een landelijke opzet. Door de crisis van de 30er jaren van de vorige eeuw zijn deze ambitieuze plannen echter nooit verwezenlijkt. In de Tweede Wereldoorlog namen Duitse bewindvoerders het destructiebedrijf over en lieten het in 1945 in een onttakelde toestand achter. Tijdens de oorlog overleed in Kamp Westerbork oprichter Vigevéno aan een hartaanval.&nbsp; Bron: https://www.dorpscanon.nl/lemma/nederlandsche-thermomchemische-fabrieken-n-t-f-sumar

Van: Groot, de, Moos&nbsp; Aan: Beste vriend, Hendrik Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1942-10-21 Onderwerp: Omstandigheden; Transport; Afscheid nemen. Toen de schrijver nog in een Joods werkkamp in Staphorst zat, had hij regelmatig contact met zijn twee zusters in Steenwijk met wie hij had samengewoond. Sindsdien heeft hij niets meer van hen gehoord. Grote onzekerheid. De schrijver is zowel psychisch als fysiek aangeslagen. Zou de maandag (19-10) op transport zijn gegaan. Hij &nbsp;werd dankzij een vriend eruit gehaald in tegenstelling tot zijn broer. Hij verwacht dat vrijdag (23-10) zijn lot is bezegeld. De brief is op maandag 26 oktober ontvangen en overgetypt. Mogelijk de woensdag ervoor geschreven.&nbsp;

Van: Groot, de, Moos&nbsp; Aan: Beste vriend, Hendrik Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1942-10-21 Onderwerp: Omstandigheden; Transport; Afscheid nemen. Toen de schrijver nog in een Joods werkkamp in Staphorst zat, had hij regelmatig contact met zijn twee zusters in Steenwijk met wie hij had samengewoond. Sindsdien heeft hij niets meer van hen gehoord. Grote onzekerheid. De schrijver is zowel psychisch als fysiek aangeslagen. Zou de maandag (19-10) op transport zijn gegaan. Hij &nbsp;werd dankzij een vriend eruit gehaald in tegenstelling tot zijn broer. Hij verwacht dat vrijdag (23-10) zijn lot is bezegeld. De brief is op maandag 26 oktober ontvangen en overgetypt. Mogelijk de woensdag ervoor geschreven.&nbsp;

Brief van Moos de Groot aan Hendrik vanuit kamp Westerbork

Van: Kussy, W.&nbsp; Aan: Aggelen, van, J.&nbsp; Plaats: Theresienstadt&nbsp; Datum: 1944-01-17&nbsp; Onderwerp: bedankje voor pakket.

Van: Kussy, W.&nbsp; Aan: Aggelen, van, J.&nbsp; Plaats: Theresienstadt&nbsp; Datum: 1944-01-17&nbsp; Onderwerp: bedankje voor pakket.

Briefkaart van Werner Kussy aan J. van Aggelen vanuit Theresienstadt

Van: Leeraar, Emile Aan: de Vos, P., de heer&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1944-02-07 Onderwerp: aan de vooravond van vertrek naar het oosten nog een hartelijke groet; omstandigheden; de uitrusting is uitstekend verzorgd hetgeen een prettig en veilig gevoel geeft

Van: Leeraar, Emile Aan: de Vos, P., de heer&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1944-02-07 Onderwerp: aan de vooravond van vertrek naar het oosten nog een hartelijke groet; omstandigheden; de uitrusting is uitstekend verzorgd hetgeen een prettig en veilig gevoel geeft

Briefkaart van E. Leeraar aan P. de Vos vanuit kamp Westerbork

Van: Joodsche Raad voor Amsterdam Aan: de Leeuw, Bernard (zoon) Plaats: Amsterdam Datum: 1944-01-20 Onderwerp: plaatsing op de Weinreblijst van Schoontje de Leeuw-Polak.

Van: Joodsche Raad voor Amsterdam Aan: de Leeuw, Bernard (zoon) Plaats: Amsterdam Datum: 1944-01-20 Onderwerp: plaatsing op de Weinreblijst van Schoontje de Leeuw-Polak.

Brief van de Joodsche Raad voor Amsterdam, afdeling Expositur aan de familie de Leeuw

Van: Hoogstraal, Trui.&nbsp; Aan: Leemhuis, K.&nbsp; Plaats: Trein,&nbsp; Datum: 1943-03-17.&nbsp; Onderwerp: Omstandigheden; zitten in de trein voor de grote reis; houdt goede moed…

Van: Hoogstraal, Trui.&nbsp; Aan: Leemhuis, K.&nbsp; Plaats: Trein,&nbsp; Datum: 1943-03-17.&nbsp; Onderwerp: Omstandigheden; zitten in de trein voor de grote reis; houdt goede moed…

Foto van een briefkaart vanuit de trein gegooid door Trui Hoogstraal

Plaatsen in kamp Westerbork

Spoorlijn kamp Westerbork

Smalspoor kamp Westerbork

Kommandanturbefehl Westerbork, kamp 1943-01-25, No. 4&nbsp; Inhoud: Nieuwe indeling van de Dienstbereiche Blz.: 4

Kommandanturbefehl Westerbork, kamp 1943-01-25, No. 4&nbsp; Inhoud: Nieuwe indeling van de Dienstbereiche Blz.: 4

Kommandanturbefehl No. 4

Van: Dalsheim, Lina Aan: Dijk, van Gretha Plaats: Apeldoornsche Bosch Datum: 1942-10 Onderwerp: Werkzaam als verpleegster in het Apeldoornsche Bosch, haar vader en rest van het gezin opgepakt en naar Westerbork gestuurd. Ze was twee dagen vrij en heeft hen brieven gestuurd. Ze is blij dat ze samen zijn, maar ze vindt het moeilijk. Vraagt naar ouderlijk huis in Borger en of de spullen er nog staan. Verpleging Apeldoornsche Bosch moet 13 oktober naar Amsterdam en een deel krijgt dan een vrijstelling.&nbsp;

Van: Dalsheim, Lina Aan: Dijk, van Gretha Plaats: Apeldoornsche Bosch Datum: 1942-10 Onderwerp: Werkzaam als verpleegster in het Apeldoornsche Bosch, haar vader en rest van het gezin opgepakt en naar Westerbork gestuurd. Ze was twee dagen vrij en heeft hen brieven gestuurd. Ze is blij dat ze samen zijn, maar ze vindt het moeilijk. Vraagt naar ouderlijk huis in Borger en of de spullen er nog staan. Verpleging Apeldoornsche Bosch moet 13 oktober naar Amsterdam en een deel krijgt dan een vrijstelling.&nbsp;

Brief van Lina Dalsheim aan Gretha van Dijk vanuit het Apeldoornsche Bosch

Sonder-Ausweis Van: Cohen, Jules Plaats: Westerbork, kamp Hij moet op 19 okt. 1943 dringende en noodzakelijke werkzaamheden buiten zijn eigen barak verrichten.

Sonder-Ausweis Van: Cohen, Jules Plaats: Westerbork, kamp Hij moet op 19 okt. 1943 dringende en noodzakelijke werkzaamheden buiten zijn eigen barak verrichten.

Sonderausweis van Jules Cohen

Van: Blijdensteyn, Leo en May Aan: Huber, H. Plaats: Trein Datum: 1943-06-29 Onderwerp: Beschrijving van situatie in de trein. Zijn vol goede moed, misschien is het in Duitsland wel beter dan in Westerbork, vanwege de volte en onhygiënische toestanden. Met ongeveer 3000 personen op weg. Achterop de kaart staat geschreven: ‘L. Blijdensteyn op weg naar Duitsland’.

Van: Blijdensteyn, Leo en May Aan: Huber, H. Plaats: Trein Datum: 1943-06-29 Onderwerp: Beschrijving van situatie in de trein. Zijn vol goede moed, misschien is het in Duitsland wel beter dan in Westerbork, vanwege de volte en onhygiënische toestanden. Met ongeveer 3000 personen op weg. Achterop de kaart staat geschreven: ‘L. Blijdensteyn op weg naar Duitsland’.

Briefkaart van Leo en May Blijdensteyn vanuit de trein op weg naar Sobibor gegooid

Barak 2

SD-bunker

Broeikas kamp Westerbork

Appèlplaats kamp Westerbork

Speelplaatsen kamp Westerbork

NSB-begraafplaats

Fransche barakken kamp Westerbork

Ziekenhuisbarakken

Kommandantur

Strafbarakken

Commandantswoning

Barak 64

Weeshuis

Crematorium

Barak 107

Schouwburg

Barak 88

Garages kamp Westerbork

Barak 89

Barak 90

Wasserij kamp Westerbork

Barak 91

Opslagplaatsen kamp Westerbork

Barak 92

Industriebarakken kamp Westerbork

Werkplaatsen kamp Westerbork

Barak 83

Barak 84

Fürsorge

Barak 85

Paardenstal kamp Westerbork

Barak 86

Zusterhuis kamp Westerbork

Barak 87

Kindertehuis kamp Westerbork

Barak 77

Aardappelkelder

Barak 78

Bakkerij kamp Westerbork

Barak 79

Buitencommando's kamp Westerbork

Barak 80

Antragstelle

Barak 43

Barak 51

Barak 50

Barak 81

Barak 49

Gevangenis kamp Westerbork

Barak 48

Barak 47

Barak 82

Barak 46

Barak 45

Kleiderkammer kamp Westerbork

Barak 44

Barak 73

Barak 110

Barak 74

Barak 109

Vrijgezellenbarakken kamp Westerbork

Barak 75

Personeelsbarakken kamp Westerbork

Barak 76

Barakken gebouwd van 1942-1945

Centrale Keuken

Barakken gebouwd van 1939-1942

Barak 108

Oranjekanaal haven

Barak 1

Aardappelkeuken kamp Westerbork

Barak 66

Staatsbosbeheerschuur kamp Westerbork

Centraal Distributiekantoor kamp Westerbork

Barak 67

LaWa

Barak 68

LaKa

Quarantaine-afdeling kamp Westerbork

Barak 69

Toko kamp Westerbork

Barak 70

Kantine kamp Westerbork

Barak 71

Boulevard des Misères

Ziekenhuiskeuken kamp Westerbork

Monumenten in kamp Westerbork

Barak 13

Barak 72

Barak 21

Grote woonbarakken kamp Westerbork

Barak 20

Familiebarakken kamp Westerbork

Barak 63

Barak 19

Kampboerderij

Barak 18

Barak 17

Barak 16

Foto van Salomon Stodel bij de kapper met als bijschrift: ‘Dat moet ook gebeuren’. Plaats: Kremboong, Joods werkkamp Datum: 1942

Foto van Salomon Stodel bij de kapper met als bijschrift: ‘Dat moet ook gebeuren’. Plaats: Kremboong, Joods werkkamp Datum: 1942

Foto van Salomon Stodel bijde kapper in het Joodse werkkamp Kremboong

Personen