In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Van: Stranders-Hartog, Rosette, de en Stranders, Louis Aan: Gosschalk, familie Datum: 1942-12-10 Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: dagelijks komen nieuwe slachtoffers het kamp binnen. Sinds de schrijfster er is, zijn er uit Den Haag enkele duizenden mensen binnengekomen. ‘Gisteren 130 uit de gevangenis uit Amersfoort’. Vandaag zijn er weer honderden Amsterdammers binnengekomen. Vannacht gaat er een groot transport weer weg'. Van Selly zijn een paar nieuwe kaplaarsjes gestolen. Er wordt in de barak veel gestolen: boter, jam, een nachtpon, een kruik en een drinkbeker is de schrijfster kwijtgeraakt. Louis heeft de hele week nachtdienst en moet hard werken. Toch onzeker over blijven. ‘We kunnen voor elk transport worden opgeroepen’. Ze kan wat de was betreft alleen maar uitspoelen. Ze schrijft over de bewoners van haar barak: moeder met kinderen. Onder andere baby's van enkele weken oud. Veel volwassen en kinderen worden ziek: diarree. Luizencheck gehad. Elke avond borstelen en stofkammen. Verzoek om voedsel en ook kleding voor de kinderen…

Van: Stranders-Hartog, Rosette, de en Stranders, Louis Aan: Gosschalk, familie Datum: 1942-12-10 Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: dagelijks komen nieuwe slachtoffers het kamp binnen. Sinds de schrijfster er is, zijn er uit Den Haag enkele duizenden mensen binnengekomen. ‘Gisteren 130 uit de gevangenis uit Amersfoort’. Vandaag zijn er weer honderden Amsterdammers binnengekomen. Vannacht gaat er een groot transport weer weg'. Van Selly zijn een paar nieuwe kaplaarsjes gestolen. Er wordt in de barak veel gestolen: boter, jam, een nachtpon, een kruik en een drinkbeker is de schrijfster kwijtgeraakt. Louis heeft de hele week nachtdienst en moet hard werken. Toch onzeker over blijven. ‘We kunnen voor elk transport worden opgeroepen’. Ze kan wat de was betreft alleen maar uitspoelen. Ze schrijft over de bewoners van haar barak: moeder met kinderen. Onder andere baby's van enkele weken oud. Veel volwassen en kinderen worden ziek: diarree. Luizencheck gehad. Elke avond borstelen en stofkammen. Verzoek om voedsel en ook kleding voor de kinderen…

Brief van Louis en Rosette Stranders aan familie Gosschalk vanuit kamp Westerbork

Van: Kockx, Th. Aan: Meiman, Ing. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-06-26 Onderwerp: begeleidend briefje bij een lijst. Betreft reparatiewerkzaamheden en de benodigde materialen. Verzoek om een vergunning voor de aanschaf ervan.

Van: Kockx, Th. Aan: Meiman, Ing. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-06-26 Onderwerp: begeleidend briefje bij een lijst. Betreft reparatiewerkzaamheden en de benodigde materialen. Verzoek om een vergunning voor de aanschaf ervan.

Brief van Ing. Meiman aan Th. Kockx in verband met aanschaf materialen voor het uitvoeren van reparaties

Registratiekaart van het L.O. Bureau van uitzending: Epe Van: Schijveschuurder, Barend Na zijn verblijf in kamp Westerbork keerde Barend via Epe (waar zijn vrouw verbleef) weer terug naar Amsterdam.

Registratiekaart van het L.O. Bureau van uitzending: Epe Van: Schijveschuurder, Barend Na zijn verblijf in kamp Westerbork keerde Barend via Epe (waar zijn vrouw verbleef) weer terug naar Amsterdam.

Registratiekaart L.O. bureau van Barend Schijveschuurder

Barakken. Barakken in aanbouw. Kamp Westerbork, 1939. Voor de barak staan hoofdopzichter Bosschaart, opzichter van de Horst en tekenaar van Gangelen.

Barakken. Barakken in aanbouw. Kamp Westerbork, 1939. Voor de barak staan hoofdopzichter Bosschaart, opzichter van de Horst en tekenaar van Gangelen.

van de bouw van een barak in het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Muntjes: betreft tientallen halve centen, die door Julie Arend (1920-1943) op de dag voor haar deportatie naar kamp Westerbork aan een neef (de vader van de schenker) in bewaring zijn gegeven. De muntjes kwamen uit haar spaarpot. Ze had het verwikkeld in een papieren zakje. De vader van de schenker bewaarde de muntjes met het oorspronkelijke zakje in een sigarendoosje.&nbsp;

Muntjes: betreft tientallen halve centen, die door Julie Arend (1920-1943) op de dag voor haar deportatie naar kamp Westerbork aan een neef (de vader van de schenker) in bewaring zijn gegeven. De muntjes kwamen uit haar spaarpot. Ze had het verwikkeld in een papieren zakje. De vader van de schenker bewaarde de muntjes met het oorspronkelijke zakje in een sigarendoosje.&nbsp;

Geld in de vorm van halve centen op het laatste moment door Julie Arend afgegeven aan een neef

Van: de Joodse Raad voor Amsterdam, Bureau Den Haag Aan: wie het betreft Plaats: Den Haag Datum: 1943-03-25 Onderwerp: bagage Westerbork en Vught; inkwartiering gemengd-gehuwden; post naar ‘Ostland’ ; pakketpost kamp Vught.

Van: de Joodse Raad voor Amsterdam, Bureau Den Haag Aan: wie het betreft Plaats: Den Haag Datum: 1943-03-25 Onderwerp: bagage Westerbork en Vught; inkwartiering gemengd-gehuwden; post naar ‘Ostland’ ; pakketpost kamp Vught.

Bulletin nummer 35 van de Joodse Raad voor Amsterdam, Bureau Den Haag

Van: Joodse Raad voor Amsterdam, Bureau Den Haag Aan: van der Horst A. Plaats: Den Haag Datum: 1942-12 Onderwerp: overgang van het Joodse onderwijs van de gemeente Den haag naar de Joodse Raad voor Amsterdam, betalen schoolgeld.&nbsp;

Van: Joodse Raad voor Amsterdam, Bureau Den Haag Aan: van der Horst A. Plaats: Den Haag Datum: 1942-12 Onderwerp: overgang van het Joodse onderwijs van de gemeente Den haag naar de Joodse Raad voor Amsterdam, betalen schoolgeld.&nbsp;

Brief van de Joodse Raad voor Amsterdam, Bureau Den Haag aan A. van der Horst

Plaatsen in kamp Westerbork

LaWa

Bewijs van crematie Datum: 16-06-1943 Nr. 344 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Weijl, Marcus Maximiliaan, geb. 01-05-80 overleden te Westerbork op 06-06-1943 en op 07-06-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie Datum: 16-06-1943 Nr. 344 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Weijl, Marcus Maximiliaan, geb. 01-05-80 overleden te Westerbork op 06-06-1943 en op 07-06-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie in kamp Westerbork betreffende Marcus Maximiliaan Weijl

Van:&nbsp; Aan: D.U.W. Plaats: Assen Datum: 1946-04-02 Onderwerp: terugzending rekeningen zonder akkoordverklaring.

Van:&nbsp; Aan: D.U.W. Plaats: Assen Datum: 1946-04-02 Onderwerp: terugzending rekeningen zonder akkoordverklaring.

Brief aan de D.U.W. over terugzending van rekeningen

Van: Baer-Sax, Judith Aan: Baer, Paul Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-12-22 Onderwerp: vijf dagen in een gevangenis geweest; naar kamp Westerbork overgebracht; de schrijfster heeft geen kleren; over bezoek en doe alles om mij over vrij te krijgen; blijf mij stevig trouw; ze schrijft in en rijdende trein; houdt de huishouding bij elkaar; stuur wat geld en schrijf direct terug…

Van: Baer-Sax, Judith Aan: Baer, Paul Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-12-22 Onderwerp: vijf dagen in een gevangenis geweest; naar kamp Westerbork overgebracht; de schrijfster heeft geen kleren; over bezoek en doe alles om mij over vrij te krijgen; blijf mij stevig trouw; ze schrijft in en rijdende trein; houdt de huishouding bij elkaar; stuur wat geld en schrijf direct terug…

Brief van Judith Baer-Sax aan Paul Baer vanuit kamp Westerbork

Van: Zomerplaag, Morris Aan: fam. A. van Ossenbruggen Plaats: Amersfoort, kamp Datum: 1943-05-27 Onderwerp: ontvangst van pakket, schrijfdag, omstandigheden

Van: Zomerplaag, Morris Aan: fam. A. van Ossenbruggen Plaats: Amersfoort, kamp Datum: 1943-05-27 Onderwerp: ontvangst van pakket, schrijfdag, omstandigheden

Briefkaart van Morris Zomerplaag aan A. van Ossenbruggen vanuit kamp Amersfoort

Korte broek: het gaat om een broek, die door een kampgevangene is gedragen tijdens werkzaamheden op het land. De schenkster was dochter van boer Wilting. Vanuit hun boerderij was het smalspoor van het kamp te zien. Gemiddeld werkten 10 tot 15 kampgevangenen op hun land. Ze werden onder andere ingezet bij de graanoogst en het aardappelrooien. De schenkster keek altijd met veel bewondering naar de korte broek. Ze kreeg het uiteindelijk cadeau van de kampgevangene (meisje).

Korte broek: het gaat om een broek, die door een kampgevangene is gedragen tijdens werkzaamheden op het land. De schenkster was dochter van boer Wilting. Vanuit hun boerderij was het smalspoor van het kamp te zien. Gemiddeld werkten 10 tot 15 kampgevangenen op hun land. Ze werden onder andere ingezet bij de graanoogst en het aardappelrooien. De schenkster keek altijd met veel bewondering naar de korte broek. Ze kreeg het uiteindelijk cadeau van de kampgevangene (meisje).

Een korte broek gedragen bij (land-) werkzaamheden in kamp Westerbork

Van: moeder Aan: beste mensen Plaats: Trein Datum: 1942-10-23 Onderwerp: laatste groet, pas goed op de kinderen. De schrijfster was eerst vrijgesteld. Er waren echter te weinig mensen voor het transport, waardoor zij alsnog voor transport in aanmerking kwamen. Zie ook het interview van Jetta Leget-Lezer

Van: moeder Aan: beste mensen Plaats: Trein Datum: 1942-10-23 Onderwerp: laatste groet, pas goed op de kinderen. De schrijfster was eerst vrijgesteld. Er waren echter te weinig mensen voor het transport, waardoor zij alsnog voor transport in aanmerking kwamen. Zie ook het interview van Jetta Leget-Lezer

Brief van mevrouw Lezer aan haar familie vanuit de trein

Van: Gelder, Leo en Martha, van Aan: familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-04-29 Onderwerp: verzoek om toezending van stofbrillen tegen de zandverstuivingen; een kennis, Turksma, werkt bij de afvalsortering; een verzoek geen brieven in de pakjes te doen, die worden eruit gehaald en nagelezen, ze kunnen dit schrijven omdat ze de brief clandestien opsturen; ze zijn pas weer verhuisd naar een andere barak. De voetballers uit Meppel zijn niet zo goed meer.

Van: Gelder, Leo en Martha, van Aan: familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-04-29 Onderwerp: verzoek om toezending van stofbrillen tegen de zandverstuivingen; een kennis, Turksma, werkt bij de afvalsortering; een verzoek geen brieven in de pakjes te doen, die worden eruit gehaald en nagelezen, ze kunnen dit schrijven omdat ze de brief clandestien opsturen; ze zijn pas weer verhuisd naar een andere barak. De voetballers uit Meppel zijn niet zo goed meer.

Brief van Leo en Martha van Gelder aan familie vanuit kamp Westerbork

Van: Acohen-de la Bella, Esther Aan: Leny, Ru en Tom Plaats: Westerbork, kamp, barak 62. Datum: 1943-11-28 Onderwerp: de schrijfster is erg verkouden; van de Portugezenlijst nog niets gehoord, erg teleurstellend; pinnetjes voor haar haar. Ze heeft ze tien maanden in haar haar gehad, maar is er nu eentje kwijt…

Van: Acohen-de la Bella, Esther Aan: Leny, Ru en Tom Plaats: Westerbork, kamp, barak 62. Datum: 1943-11-28 Onderwerp: de schrijfster is erg verkouden; van de Portugezenlijst nog niets gehoord, erg teleurstellend; pinnetjes voor haar haar. Ze heeft ze tien maanden in haar haar gehad, maar is er nu eentje kwijt…

brief van Esther Acohen-de la Bella aan het gezin van haar zoon vanuit kamp Westerborkj

Margules-Eppe, K. Zum gedenken Westerbork 1995. München, 1995. Speciaal voor de herdenking gemaakt door de vrouw van Hans Margules. Drukwerk.

Margules-Eppe, K. Zum gedenken Westerbork 1995. München, 1995. Speciaal voor de herdenking gemaakt door de vrouw van Hans Margules. Drukwerk.

Tekening/Drukwerk van K. Margules-Eppe voor het herdenken van de bevrijding van kamp Westerbork

Duits geld Biljet van 1000 mark No. 0579207N

Duits geld Biljet van 1000 mark No. 0579207N

Biljet van 1000 Duitse Mark

Van: Wolff, Maurits Datum: 1945-02-12 Betreft afspraak op de polikliniek

Van: Wolff, Maurits Datum: 1945-02-12 Betreft afspraak op de polikliniek

voor een afspraak van Maurits Wolff op de polikliniek van kamp Westerbork

Van: Alfred en Els Aan: Corrie en Piet Plaats: Amsterdam Datum: 1943-05-05 Onderwerp: Liesje schreef een brief vanuit kamp Westerbork, hoewel ze geen schrijfdag had; ze maken het goed en vragen om talloze dingen; voedselpakketten, kleding, lakens en slopen…; het regelen en klaarmaken van de pakketten is een dagtaak voor Els; Jules en Liesje zijn in het kamp de hele dag samen van ‘s morgens 7 uur tot ’ s avonds 21.00 uur . Ze eten ook samen…

Van: Alfred en Els Aan: Corrie en Piet Plaats: Amsterdam Datum: 1943-05-05 Onderwerp: Liesje schreef een brief vanuit kamp Westerbork, hoewel ze geen schrijfdag had; ze maken het goed en vragen om talloze dingen; voedselpakketten, kleding, lakens en slopen…; het regelen en klaarmaken van de pakketten is een dagtaak voor Els; Jules en Liesje zijn in het kamp de hele dag samen van ‘s morgens 7 uur tot ’ s avonds 21.00 uur . Ze eten ook samen…

Brief van Alfred en Els aan Corrie en Piet vanuit Amsterdam

Foto Foto van het gezin Sanders-Feitsma uit Leeuwarden. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-1944 De barak op de achtergrond is mogelijk barak 41, waar de moeder met haar kinderen verbleef. Joseph was werkzaam als kippenboer in kamp Westerbork.&nbsp;

Foto Foto van het gezin Sanders-Feitsma uit Leeuwarden. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-1944 De barak op de achtergrond is mogelijk barak 41, waar de moeder met haar kinderen verbleef. Joseph was werkzaam als kippenboer in kamp Westerbork.&nbsp;

Foto van het gezin Sanders-Feitsma voor hun barak in kamp Westerbork

Tekening&nbsp; Tekening van een meisje met de tekst 'Ich liebe euch. 1000 küsse von eurer Trudie’

Tekening&nbsp; Tekening van een meisje met de tekst 'Ich liebe euch. 1000 küsse von eurer Trudie’

Tekening van Trudie, een nichtje van Ruth David

Van: Blumenthal-Wertheim, G. Aan: Wemmenhoven, Fam. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-01-18 (poststempel) Onderwerp: omstandigheden; ouders al doorgestuurd; sturen van pakketten

Van: Blumenthal-Wertheim, G. Aan: Wemmenhoven, Fam. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-01-18 (poststempel) Onderwerp: omstandigheden; ouders al doorgestuurd; sturen van pakketten

Briefkaart van G. Blumenthal-Wertheim aan fam. Wemmenhoven vanuit kamp Westerbork

Van:&nbsp; Aan: Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1945-04-14 Onderwerp: inventarislijst met in het bevrijdde kamp aanwezige voedingsmiddelen.

Van:&nbsp; Aan: Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1945-04-14 Onderwerp: inventarislijst met in het bevrijdde kamp aanwezige voedingsmiddelen.

Lijst met in kamp Westerbork aanwezige voedselvoorraden kort na de bevrijding van het kamp

Foto van Salomon Stodel in Kremboong met als bijschrift: 'Kamerwacht. Tot geluk van je latere vrouw' Plaats: Kremboong, Joods werkkamp Datum: 1942

Foto van Salomon Stodel in Kremboong met als bijschrift: 'Kamerwacht. Tot geluk van je latere vrouw' Plaats: Kremboong, Joods werkkamp Datum: 1942

Foto van Salomon Stodel in het Joodse werkkamp Kremboong

Personen