In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Herinneringscentrum Kamp Westerbork

PR Herinneringscentrum Kamp Westerbork

Websites Herinneringscentrum Kamp Westerbork

Europees Erfgoedlabel

Unesco Werelderfgoedlijst

Reacties bezoekers Herinneringscentrum Kamp Westerbork

Vervolg blad inv.nr 2109-1 Beilen, Zwolle, Amsterdam, IJsselmonde, Arnhem… naar kamp Westerbork op zaterdag 3 oktober 1942. Utrecht: 1942-10-01 Het gaat hier om transporten vanuit Joodse werkkampen en familieleden vanuit verschillende plaatsen. Deze binnenkomende transporten met duizenden personen hebben in kamp Westerbork tot een grote chaos geleid.&nbsp;

Vervolg blad inv.nr 2109-1 Beilen, Zwolle, Amsterdam, IJsselmonde, Arnhem… naar kamp Westerbork op zaterdag 3 oktober 1942. Utrecht: 1942-10-01 Het gaat hier om transporten vanuit Joodse werkkampen en familieleden vanuit verschillende plaatsen. Deze binnenkomende transporten met duizenden personen hebben in kamp Westerbork tot een grote chaos geleid.&nbsp;

Dienstregeling van verschillende treinen naar kamp Westerbork op 3 oktober 1942

Van: Huisman, G.K., Chef Afd. Buitendienst Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Onderwerp: wegomlegging voor het Staatsbosbeheer en doorgangsbewijzen.

Van: Huisman, G.K., Chef Afd. Buitendienst Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Onderwerp: wegomlegging voor het Staatsbosbeheer en doorgangsbewijzen.

Overzicht kostenraming voor de aanleg van een verharde weg rond de noordzijde van het Interneringskamp

Van: Batavier, M. Aan: Ras-Batavier, Mevr. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-05-27 Onderwerp: omstandigheden; ontvangen pakketten; ziekenbroeder in barak 43.

Van: Batavier, M. Aan: Ras-Batavier, Mevr. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-05-27 Onderwerp: omstandigheden; ontvangen pakketten; ziekenbroeder in barak 43.

Briefkaart van M. Batavier aan mevrouw Batavier-Ras vanuit kamp Westerbork

Model.&nbsp; Gemaakt van hout.&nbsp; Beschilderd.&nbsp; Schaal 1:500.&nbsp; Betreft hier barak 84 van Kamp Westerbork. De maquette stond in 1950 in de vroegere Kommandantur, schuin tegen de muur opgesteld. &nbsp;Volgens schenker dateert deze vermoedelijk nog uit de oorlogsperiode. (in het kamp was een maquettebouw-werkplaats aanwezig) Barakken die voor 1950 waren gesloopt waren ook van de maquette weggehaald. De maquette is gebruikt tot 1970 toen het kamp definitief werd afgebroken. Ook tijdens de Schattenberg periode werd de maquette steeds up to date gehouden. De vier geschonken barakken werden op het laatst ook van de maquette afgehaald. De schenker mocht deze modellen toen hebben aangezien ze anders toch werden weggegooid. Wat er met de rest van de maquette is gebeurd is bij de schenker niet bekend.

Model.&nbsp; Gemaakt van hout.&nbsp; Beschilderd.&nbsp; Schaal 1:500.&nbsp; Betreft hier barak 84 van Kamp Westerbork. De maquette stond in 1950 in de vroegere Kommandantur, schuin tegen de muur opgesteld. &nbsp;Volgens schenker dateert deze vermoedelijk nog uit de oorlogsperiode. (in het kamp was een maquettebouw-werkplaats aanwezig) Barakken die voor 1950 waren gesloopt waren ook van de maquette weggehaald. De maquette is gebruikt tot 1970 toen het kamp definitief werd afgebroken. Ook tijdens de Schattenberg periode werd de maquette steeds up to date gehouden. De vier geschonken barakken werden op het laatst ook van de maquette afgehaald. De schenker mocht deze modellen toen hebben aangezien ze anders toch werden weggegooid. Wat er met de rest van de maquette is gebeurd is bij de schenker niet bekend.

Model

Betreffende buitengewone treinen vanuit Den Haag, 's-Hertogenbosch en Amsterdam naar kamp Westerbork op zaterdag 3 oktober 1942.&nbsp; Utrecht, 1 oktober 1942.&nbsp; Het gaat hier om transporten vanuit Joodse werkkampen en familieleden vanuit verschillende plaatsen. Deze binnenkomende transporten met duizenden personen hebben in kamp Westerbork tot een grote chaos geleid.&nbsp; &nbsp;

Betreffende buitengewone treinen vanuit Den Haag, 's-Hertogenbosch en Amsterdam naar kamp Westerbork op zaterdag 3 oktober 1942.&nbsp; Utrecht, 1 oktober 1942.&nbsp; Het gaat hier om transporten vanuit Joodse werkkampen en familieleden vanuit verschillende plaatsen. Deze binnenkomende transporten met duizenden personen hebben in kamp Westerbork tot een grote chaos geleid.&nbsp; &nbsp;

Interieur van een ‘huisje’ Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1944-01-01 Foto van de tekening (origineel in collectie aanwezig)&nbsp; Betreft de heer en mevrouw Asch in hun bed in een ‘huisje’. Mevrouw Asch-Rosenthal was huishoudster in de woning van de kampcommandant.&nbsp; De koffer op de foto en het mesje bij de geschilde appel is ook een onderdeel van de collectie van het Herinneringscentrum.

Interieur van een ‘huisje’ Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1944-01-01 Foto van de tekening (origineel in collectie aanwezig)&nbsp; Betreft de heer en mevrouw Asch in hun bed in een ‘huisje’. Mevrouw Asch-Rosenthal was huishoudster in de woning van de kampcommandant.&nbsp; De koffer op de foto en het mesje bij de geschilde appel is ook een onderdeel van de collectie van het Herinneringscentrum.

Foto van een tekening van het echtpaar Asch-Rosenthal getekend door Leo Kok

Deportatie naar kamp Westerbork

Nederlandse Spoorwegen en de deportatie naar kamp Westerbork

Van:&nbsp; Aan: Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946 Onderwerp: overzicht van de prijzen van nieuwe gecodeerde artikelen door het Directoraat-Generaal van de Prijzen.

Van:&nbsp; Aan: Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946 Onderwerp: overzicht van de prijzen van nieuwe gecodeerde artikelen door het Directoraat-Generaal van de Prijzen.

Overzicht van prijzen voor verschillende producten die in het Interneringskamp worden vervaardigd of vervaardigd kunnen worden

Van: Centraal Registratiebureau voor Joden Aan: Hack, L.E.M Datum: 1946-02-04 Plaats: Amsterdam Onderwerp: van Chaja is niet meer bekend, dan dat zij op 13-07-1943 naar het Oosten is gedeporteerd.

Van: Centraal Registratiebureau voor Joden Aan: Hack, L.E.M Datum: 1946-02-04 Plaats: Amsterdam Onderwerp: van Chaja is niet meer bekend, dan dat zij op 13-07-1943 naar het Oosten is gedeporteerd.

Brief van Centraal Registratiebureau voor Joden aan L.E.M. Hack vanuit Amsterdam

Van: Mau, (Maurits Waterman) Aan: Marie (Mirjam) Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-08-01 Onderwerp: dagelijks leven in kamp; &nbsp;werken bij de boer op een uur afstand van het kamp, rogge binden. Maurits heeft een Ausweiskarte waarop staat dat hij buiten het kamp mag werken, er zijn geen bewakers bij. Maurits krijgt bij de boer te eten. Hij heeft zijn fluit niet in het kamp, wel is er in het kamp muziek (concert en cabaret). Hoewel niet echt in de stemming hiervoor is Maurits met zijn zus bij een voorstelling geweest met Chaja Goldstein en dat was toch wel heel erg mooi. Bij de boeren krijgen sommige gevangenen bezoek. Helaas wonen bekenden en familie van Maurits ver weg.&nbsp;

Van: Mau, (Maurits Waterman) Aan: Marie (Mirjam) Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-08-01 Onderwerp: dagelijks leven in kamp; &nbsp;werken bij de boer op een uur afstand van het kamp, rogge binden. Maurits heeft een Ausweiskarte waarop staat dat hij buiten het kamp mag werken, er zijn geen bewakers bij. Maurits krijgt bij de boer te eten. Hij heeft zijn fluit niet in het kamp, wel is er in het kamp muziek (concert en cabaret). Hoewel niet echt in de stemming hiervoor is Maurits met zijn zus bij een voorstelling geweest met Chaja Goldstein en dat was toch wel heel erg mooi. Bij de boeren krijgen sommige gevangenen bezoek. Helaas wonen bekenden en familie van Maurits ver weg.&nbsp;

Brief van Maurits Waterman aan Marie (Mirjam) vanuit kamp Westerbork

Van: Ketelaar, H Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Assen Datum: 1945-05-17 Onderwerp: gezagsverhoudingen (Visser en Dijkstra). Dhr. Visser wordt aangemerkt als hoofd van beide compagnies van de Binnenlandse Strijdkrachten.

Van: Ketelaar, H Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Assen Datum: 1945-05-17 Onderwerp: gezagsverhoudingen (Visser en Dijkstra). Dhr. Visser wordt aangemerkt als hoofd van beide compagnies van de Binnenlandse Strijdkrachten.

Verklaring H. Ketelaar aan J.G. Buijvoets over de gezagsverhoudingen binnen de Binnenlandse Strijdkrachten in Interneringskamp Westerbork

Verzoek Van: As, van, A., Centraal Distributiekantoor Aan: Distributiedienst, Amsterdam Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-12-16 Onderwerp: Esther Boom-Jacobs is met ingang van 1944-12-17 ontslagen uit Kamp Westerbork. Verzoek om haar de nodige bescheiden ter hand te stellen.

Verzoek Van: As, van, A., Centraal Distributiekantoor Aan: Distributiedienst, Amsterdam Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-12-16 Onderwerp: Esther Boom-Jacobs is met ingang van 1944-12-17 ontslagen uit Kamp Westerbork. Verzoek om haar de nodige bescheiden ter hand te stellen.

Verzoek van A. van As de uit kamp Westerbork ontslagen Esther Boom-Jacobs alle bescheiden ter hand te stellen

Meijer de Groot werd op 3 september 1942 samen met 138 andere Joodse mannen naar het werkkamp Palästina in Ellecom gebracht om daar een turnhal en sporthal aan te leggen. Drie mannen lieten het leven tijdens het werk, onder wie Meijer. Op de drie graven is een gedenkteken geplaatst.

Van: van er Molen-Cassares, H. Aan: van Staveren, Rie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-06-30 Onderwerp: met z'n allen in kamp Westerbork; na omstandigheden gaat het wel; kleine David wordt aanstaande zaterdag opgenomen in het ziekenhuis voor een kleine operatie; mijnheer van Oosten is alleen in het kamp…

Van: van er Molen-Cassares, H. Aan: van Staveren, Rie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-06-30 Onderwerp: met z'n allen in kamp Westerbork; na omstandigheden gaat het wel; kleine David wordt aanstaande zaterdag opgenomen in het ziekenhuis voor een kleine operatie; mijnheer van Oosten is alleen in het kamp…

Brief van H. van der Molen-Casseres aan Rie van Staveren vanuit kamp Westerbork

Personen