In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Omslag.&nbsp; Omslag van het revueboek 'Humor und Melodie'.&nbsp; Kamp Westerbork, 1943-09-27.&nbsp; Omslag van het revueboek met de titel ‘Humor und Melodie’. De afgebeelde man is Max Ehrlich

Omslag.&nbsp; Omslag van het revueboek 'Humor und Melodie'.&nbsp; Kamp Westerbork, 1943-09-27.&nbsp; Omslag van het revueboek met de titel ‘Humor und Melodie’. De afgebeelde man is Max Ehrlich

Omslag revue boek Humor und Melodie

Mededeling van het Bureau terugreis Nederland Plaats: Theresienstadt Datum: 1945-05-17&nbsp; Bestemd voor personen die uit Nederland zijn gedeporteerd, geen Nederlandse nationaliteit hebben en daarheen wensen terug te keren.&nbsp; Bijz.: op achterzijde aantekeningen.

Mededeling van het Bureau terugreis Nederland Plaats: Theresienstadt Datum: 1945-05-17&nbsp; Bestemd voor personen die uit Nederland zijn gedeporteerd, geen Nederlandse nationaliteit hebben en daarheen wensen terug te keren.&nbsp; Bijz.: op achterzijde aantekeningen.

Bekendmaking voor personen die uit Nederland zijn gedeporteerd

Van: Gemeentelijk Bureau voor Joodsche Inkwartiering Aan: Kruimink-van Dam, S. Plaats: Amsterdam Datum: 1943-01-27 Onderwerp: ter beschikking stelling van woonruimte

Van: Gemeentelijk Bureau voor Joodsche Inkwartiering Aan: Kruimink-van Dam, S. Plaats: Amsterdam Datum: 1943-01-27 Onderwerp: ter beschikking stelling van woonruimte

Brief van Gemeentelijk Bureau voor Joodsche Inkwartiering aan S. Kruimink-van Dam

Betreft: plattegrond Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:1000&nbsp; Datum: mei 1955 In 1956 bij de invoering van de zelfzorg werd de centrale keuken opgeheven en kwamen de keukenbarraken er voor in de plaats. Elk vakje staat voor een keuken. Dus tussen barak 17 en 19 bevinden zich 8 keukens.

Betreft: plattegrond Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:1000&nbsp; Datum: mei 1955 In 1956 bij de invoering van de zelfzorg werd de centrale keuken opgeheven en kwamen de keukenbarraken er voor in de plaats. Elk vakje staat voor een keuken. Dus tussen barak 17 en 19 bevinden zich 8 keukens.

Een plattegrond van het woonoord Schattenberg met de keukenbarakken

Bladzijde uit tijdschrift. Dr. E.M.A. Speijer Een bijzondere foto van een paartje van Sphinx ligustri Linnaeus (Lep., Sphingidae) Entomologische berichten Deel 40, 1IV.1980 Blz. 51-52.

Bladzijde uit tijdschrift. Dr. E.M.A. Speijer Een bijzondere foto van een paartje van Sphinx ligustri Linnaeus (Lep., Sphingidae) Entomologische berichten Deel 40, 1IV.1980 Blz. 51-52.

Entomologische berichten

Van: N.V.A.R.O.&nbsp; Aan: Departement van Binnenlandse Zaken&nbsp; Plaats: Heeswijk&nbsp; Datum: 1939-04-22&nbsp; Onderwerp: Offerte bouwmaterialen t.b.v. Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork.&nbsp;

Van: N.V.A.R.O.&nbsp; Aan: Departement van Binnenlandse Zaken&nbsp; Plaats: Heeswijk&nbsp; Datum: 1939-04-22&nbsp; Onderwerp: Offerte bouwmaterialen t.b.v. Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork.&nbsp;

Brief van N.V.A.R.O. aan het Departement van Binnenlandse Zaken

Arbeidskaart van: Gudema, Aron Afgegeven 1944-07-25 Bijz.: groep OD DB 3

Arbeidskaart van: Gudema, Aron Afgegeven 1944-07-25 Bijz.: groep OD DB 3

van Aron Gudema in kamp Westerbork

Afbraak Afbraak van de barakken woonoord Schattenberg. Plaats: Westerbork, Schattenberg Datum: 1971.

Afbraak Afbraak van de barakken woonoord Schattenberg. Plaats: Westerbork, Schattenberg Datum: 1971.

Foto van afbraak van barakken in het woonoord Schattenberg

Bewijs van aanmelding wel of niet van Joodse bloede Van: Vries, de , Esther Plaats: Haarlem Datum: 1941-03-20

Bewijs van aanmelding wel of niet van Joodse bloede Van: Vries, de , Esther Plaats: Haarlem Datum: 1941-03-20

Bewijs van aanmelding van Esther de Vries

Van: Visser, A. Aan: Visser, Fam. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-08-15 Onderwerp: Verzoek om vrijlating is ingewilligd. Kom spoedig thuis. (Asser Visser zit in barak 3a, bed 67, Kamp Westerbork).

Van: Visser, A. Aan: Visser, Fam. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-08-15 Onderwerp: Verzoek om vrijlating is ingewilligd. Kom spoedig thuis. (Asser Visser zit in barak 3a, bed 67, Kamp Westerbork).

Briefkaart van A. Visser aan de familie Visser vanuit kamp Westerbork

Getekende felicitatiekaart van personeel Statistisch Bureau Westerbork, 1944&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-04-16 Tekenaar: Egon Feldheim

Getekende felicitatiekaart van personeel Statistisch Bureau Westerbork, 1944&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-04-16 Tekenaar: Egon Feldheim

Tekening/felicitatiekaart van personeel van het Statistish Bureau aan Aad van As

1942

November 1942

Betreft: Ziekenhuis- politiecomplex centrale verwarming, barak 2.&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1940-08-19 Opmerking: barak 2, het ziekenhuis werd in de doorgangskampperiode de Kommandatur.

Betreft: Ziekenhuis- politiecomplex centrale verwarming, barak 2.&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1940-08-19 Opmerking: barak 2, het ziekenhuis werd in de doorgangskampperiode de Kommandatur.

De centrale verwarming in barak 2, het ziekenhuis

Kampgeld uit Theresienstadt.&nbsp; Biljet van 100 kronen. Datum van uitgifte: 1944-01

Kampgeld uit Theresienstadt.&nbsp; Biljet van 100 kronen. Datum van uitgifte: 1944-01

Geld uit Theresienstadt

Van: Boswachter&nbsp; Aan: Houtvester Assen&nbsp; Plaats: Hooghalen&nbsp; Datum: 1946-02-23&nbsp; Onderwerp: beplanting rond kampterrein, herstel (gedeeltelijk) van kaalslag van een strook van 100 meter in de doorgangskampperiode op last van de SS. Commandant Buijvoets laat via G. Huisman weten dat hij bezwaar heeft tegen gedeeltelijke herbeplanting.

Van: Boswachter&nbsp; Aan: Houtvester Assen&nbsp; Plaats: Hooghalen&nbsp; Datum: 1946-02-23&nbsp; Onderwerp: beplanting rond kampterrein, herstel (gedeeltelijk) van kaalslag van een strook van 100 meter in de doorgangskampperiode op last van de SS. Commandant Buijvoets laat via G. Huisman weten dat hij bezwaar heeft tegen gedeeltelijke herbeplanting.

Brief van de boswachter aan Houtvester Assen

Van: (Reens) Annie Aan: Rudi&nbsp; Plaats: Amsterdam&nbsp; Datum: 1943-05-25&nbsp; Onderwerp: beschrijving situatie; de schrijfster heeft geen oproep ontvangen. Ze denkt dat iemand haar heeft geholpen. Om haar heen moeten mensen weg. Het is de grote razzia van eind mei 1943. Zelf helpt ze iemand met pakken die niemand meer om zich heen heeft.

Van: (Reens) Annie Aan: Rudi&nbsp; Plaats: Amsterdam&nbsp; Datum: 1943-05-25&nbsp; Onderwerp: beschrijving situatie; de schrijfster heeft geen oproep ontvangen. Ze denkt dat iemand haar heeft geholpen. Om haar heen moeten mensen weg. Het is de grote razzia van eind mei 1943. Zelf helpt ze iemand met pakken die niemand meer om zich heen heeft.

Brief van Annie Reens vanuit Amsterdam aan Rudi in Aalsmeer

Van: Bijl v.d., G. Aan: Coster, Levy Plaats: Den Haag Datum: 1931-05-12 Onderwerp: verzoek voor een optreden tijdens een huwelijksfeest.

Van: Bijl v.d., G. Aan: Coster, Levy Plaats: Den Haag Datum: 1931-05-12 Onderwerp: verzoek voor een optreden tijdens een huwelijksfeest.

Brief van G. v.d Bijl aan Levy Coster over een optreden tijdens een huwelijksfeest

Van: Heikens, Hoofd Inwendige Dienst Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1947-02-14 Onderwerp: diefstal van meubilair.&nbsp; Er wordt op niet-toegestane wijze meubilair van het ene huis naar het andere gebracht, in een geval door inbraak in een onbewoond huis. Dhr. Heikens stelt voor de ' delinquenten' op staande voet te ontslaan, als waarschuwing voor anderen. geen inventarislijst klopt meer en het is niet meer bij te houden.

Van: Heikens, Hoofd Inwendige Dienst Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1947-02-14 Onderwerp: diefstal van meubilair.&nbsp; Er wordt op niet-toegestane wijze meubilair van het ene huis naar het andere gebracht, in een geval door inbraak in een onbewoond huis. Dhr. Heikens stelt voor de ' delinquenten' op staande voet te ontslaan, als waarschuwing voor anderen. geen inventarislijst klopt meer en het is niet meer bij te houden.

Rapport van de heer Heikens aan J.G. Buijvoets over het stelen en verplaatsen van meubilair door personeel

Löwenhardt, W. 'De jonkvrouw in 't Bosch op 12 februari 1945' Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1945-02 Onderwerp: verjaardagstekening&nbsp;met daarop getekend Regina en de houtploeg. Met de handtekeningen van de houtploeg. Bijz.: hoort bij een gedicht, zie 3251-9.

Löwenhardt, W. 'De jonkvrouw in 't Bosch op 12 februari 1945' Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1945-02 Onderwerp: verjaardagstekening&nbsp;met daarop getekend Regina en de houtploeg. Met de handtekeningen van de houtploeg. Bijz.: hoort bij een gedicht, zie 3251-9.

Tekening van Werner Löwenhardt voor Regina Gans in kamp Westerbork

Betreft: 'Revisietekening Licht installatie Schoolgebouw' barak 57 in woonoord Schattenberg.&nbsp; Schaal: 1:10&nbsp; Datum: 1950-1960 Opmerkingen: zuidzijde, met indeling van de barak, lokalen, wc's, wasgelegenheid en lerarenlokaal.

Betreft: 'Revisietekening Licht installatie Schoolgebouw' barak 57 in woonoord Schattenberg.&nbsp; Schaal: 1:10&nbsp; Datum: 1950-1960 Opmerkingen: zuidzijde, met indeling van de barak, lokalen, wc's, wasgelegenheid en lerarenlokaal.

Bouwtekening revisie lichtinstallatie barak 57

Van: Jet,&nbsp;(Waterman-Lopes Cardozo), Henriette Aan: lieve jongens,&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp,&nbsp; Datum: 1943 Onderwerp: dagelijks leven in kamp en vraag om het toesturen van allerlei zaken.

Van: Jet,&nbsp;(Waterman-Lopes Cardozo), Henriette Aan: lieve jongens,&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp,&nbsp; Datum: 1943 Onderwerp: dagelijks leven in kamp en vraag om het toesturen van allerlei zaken.

Brief van Henriette Waterman-Lopes Cardozo aan lieve jongens vanuit kamp Westerbork

Van: Directeur Staatsbosbeheer Aan: Houtvester Assen Plaats: Utrecht Datum: 1939-06-23 Onderwerp: ingebruikgeving van een terrein tot het inrichten van een vluchtelingenkamp.

Van: Directeur Staatsbosbeheer Aan: Houtvester Assen Plaats: Utrecht Datum: 1939-06-23 Onderwerp: ingebruikgeving van een terrein tot het inrichten van een vluchtelingenkamp.

Brief van de directeur van Staatsbosbeheer aan Houtvester Assen

Van: Tauber, Fritz Aan: een dominee in Echten Plaats: Echten (Friesland) Datum: 1945-04-21 Onderwerp: dankwoord van Fritz aan de dominee voor zijn preek.

Van: Tauber, Fritz Aan: een dominee in Echten Plaats: Echten (Friesland) Datum: 1945-04-21 Onderwerp: dankwoord van Fritz aan de dominee voor zijn preek.

Brief van Fritz Tauber aan een dominee in Echten (Friesland)

Van: Bertenthal, Martha Aan: Kokje, Greet Plaats: Amsterdam Datum: 1943-01-05 Onderwerp: omstandigheden; felicitatie met verjaardag. De schrijfster weet ondertussen al aardig de weg te vinden in het centrum van Amsterdam.

Van: Bertenthal, Martha Aan: Kokje, Greet Plaats: Amsterdam Datum: 1943-01-05 Onderwerp: omstandigheden; felicitatie met verjaardag. De schrijfster weet ondertussen al aardig de weg te vinden in het centrum van Amsterdam.

Brief van Martha Bertenthal aan Greet Kokje vanuit Amsterdam

Portret van dhr. A. van As.&nbsp; Getekend door: Kok, Leo.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10.

Portret van dhr. A. van As.&nbsp; Getekend door: Kok, Leo.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10.

Aad van As getekend door leo Kok in kamp Westerbork

Mededeling Datum: 1943-10-29 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: niet doorgaan van uitgifte van scheerzeep

Mededeling Datum: 1943-10-29 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: niet doorgaan van uitgifte van scheerzeep

Mededeling over het niet doorgaan van uitgifte van scheerzeep

Van: Gans, Regina&nbsp; Reisvergunning om op 1944-07-01 van Arnhem naar Assen te reizen.&nbsp; Bijzonderheid.: mag zonder Jodenster reizen.&nbsp; Vergunning is ondertekend door Fischer.

Van: Gans, Regina&nbsp; Reisvergunning om op 1944-07-01 van Arnhem naar Assen te reizen.&nbsp; Bijzonderheid.: mag zonder Jodenster reizen.&nbsp; Vergunning is ondertekend door Fischer.

Reisvergunning voor Regina Gans

Vragenlijsten en antwoordlijsten bij de rapporten van de in het vluchtelingenkamp Reuver ondergebrachte vreemdelingen.

Lijst met vragen voor in het Vluchtelingenkamp Reuver ondergebrachte Joodse vluchtelingen

Van: Leeven, van, A.&nbsp; Datum: 1945-02-04&nbsp; Onderwerp: Uitwisselingstransport naar Zwitserland.

Van: Leeven, van, A.&nbsp; Datum: 1945-02-04&nbsp; Onderwerp: Uitwisselingstransport naar Zwitserland.

Verklaring voor uitwisseling naar Zwitserland voor Aaron van leeven

Van: de Gemeente Groningen Aan: het hoofd van Buitengewone School A Plaats: Groningen Datum: 1941-03-20 Onderwerp: ontslag uit het onderwijs van de Joden J. Godfried en J. Wijnberg.

Van: de Gemeente Groningen Aan: het hoofd van Buitengewone School A Plaats: Groningen Datum: 1941-03-20 Onderwerp: ontslag uit het onderwijs van de Joden J. Godfried en J. Wijnberg.

Brief van de Gemeente Groningen aan het hoofd van de Buitengewone School A

Van: de Gemeente Groningen Aan: het hoofd van Buitengewone School A Plaats: Groningen Datum: 1940-12-02 Onderwerp: ontheffing van hun functie in het onderwijs voor J. Godfried en J. Wijnberg met behoud van toelage.

Van: de Gemeente Groningen Aan: het hoofd van Buitengewone School A Plaats: Groningen Datum: 1940-12-02 Onderwerp: ontheffing van hun functie in het onderwijs voor J. Godfried en J. Wijnberg met behoud van toelage.

Brief van de Gemeente Groningen aan het hoofd van de Buitengewone School A

Personen