In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Van: Lies (geschreven in de barak van Jules) Aan: Corrie en Piet Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-08-14 Onderwerp: bedankt voor de twee laatste pakketjes; klink van de bessensap was er afgesprongen ende fles was leeg; de toestand van vader is heel slecht; hoewel hij koortsvrij is (longontsteking teruggedrongen); hart is zeer zwak; afgelopen week nog hoop dat er er herstel zou komen…; de dokter vindt op dit ogenblik de toestand hopeloos, Jules is kortademig; met injecties wordt hij in leven gehouden; Lies wordt van haar werk gehaald, vader heel erg kortademig, Lies is al een deel van de ochtend en de middag bij hem; Jules is heel zwak, spreken gaat hem moeilijk af; ‘konden jullie maar bij hem zijn’; ….

Van: Lies (geschreven in de barak van Jules) Aan: Corrie en Piet Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-08-14 Onderwerp: bedankt voor de twee laatste pakketjes; klink van de bessensap was er afgesprongen ende fles was leeg; de toestand van vader is heel slecht; hoewel hij koortsvrij is (longontsteking teruggedrongen); hart is zeer zwak; afgelopen week nog hoop dat er er herstel zou komen…; de dokter vindt op dit ogenblik de toestand hopeloos, Jules is kortademig; met injecties wordt hij in leven gehouden; Lies wordt van haar werk gehaald, vader heel erg kortademig, Lies is al een deel van de ochtend en de middag bij hem; Jules is heel zwak, spreken gaat hem moeilijk af; ‘konden jullie maar bij hem zijn’; ….

Briefkaart van Jules en Lies aan het echtpaar den Haan-Palache vanuit kamp Westerbork

Van: Jules en Lies Aan: lieve allemaal Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-05-20 Onderwerp: alleen mensen die een stempel hebben mogen voor pakjes bedanken; de schrijvers mogen eens in de veertien dagen een brief of twee kaarten schrijven; vader is dankbaar voor het toegestuurde, eten is zijn enige afleiding; graag lectuur voor hem; bloedonderzoek is nog steeds gaande; de behandelende geneesheer zei dat er geen reden is om ongerust te zijn; Lies en Jules zijn elke dinsdag bang om gedeporteerd te worden; Lies is bang dat als Jules niet vervoerbaar is, dat zij alleen moet doorgaan; interne verhuizing in het kamp voor Lies naar barak 70, waardoor ze zo snel weer kan schrijven (schrijfdag voor barak 70); 's avonds om 8 uur werd het bekend gemaakt. Lies lag pas om drie uur in bed. De nacht ervoor had ze ook nauwelijks kunnen slapen vanwege de transportnacht; ze is moe en moet weer vroeg aan het werk, al geeft het wel afleiding; Lies vraagt om handschoenen om haar handen te beschermen bij het aardappelschillen in de Centrale Keuken; Jules is ook al drie keer verhuisd, hij ligt nu in barak 3, zaal 5; Lies ontmoet veel kennissen; behoefte aan wc-papier vanwege heersende buikloop…; familie Vlessing is ook verhuisd; mevrouw barend Pereira kwam bij |Lies aan tafel zitten…

Van: Jules en Lies Aan: lieve allemaal Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-05-20 Onderwerp: alleen mensen die een stempel hebben mogen voor pakjes bedanken; de schrijvers mogen eens in de veertien dagen een brief of twee kaarten schrijven; vader is dankbaar voor het toegestuurde, eten is zijn enige afleiding; graag lectuur voor hem; bloedonderzoek is nog steeds gaande; de behandelende geneesheer zei dat er geen reden is om ongerust te zijn; Lies en Jules zijn elke dinsdag bang om gedeporteerd te worden; Lies is bang dat als Jules niet vervoerbaar is, dat zij alleen moet doorgaan; interne verhuizing in het kamp voor Lies naar barak 70, waardoor ze zo snel weer kan schrijven (schrijfdag voor barak 70); 's avonds om 8 uur werd het bekend gemaakt. Lies lag pas om drie uur in bed. De nacht ervoor had ze ook nauwelijks kunnen slapen vanwege de transportnacht; ze is moe en moet weer vroeg aan het werk, al geeft het wel afleiding; Lies vraagt om handschoenen om haar handen te beschermen bij het aardappelschillen in de Centrale Keuken; Jules is ook al drie keer verhuisd, hij ligt nu in barak 3, zaal 5; Lies ontmoet veel kennissen; behoefte aan wc-papier vanwege heersende buikloop…; familie Vlessing is ook verhuisd; mevrouw barend Pereira kwam bij |Lies aan tafel zitten…

Brief van Lies en Jules aan lieven allemaal vanuit kamp Westerbork

Extra Editie van Het Joodsche Weekblad Datum: 1942-08-07&nbsp; De Duitsche autoriteiten maken bekend dat: 1. alle joden die geen gevolg geven aan de oproep voor arbeidsverruiming 2. geen jodenster dragen 3. zonder toestemming van woonplaats of woning veranderen naar Mauthausen gebracht zullen worden.

Extra Editie van Het Joodsche Weekblad Datum: 1942-08-07&nbsp; De Duitsche autoriteiten maken bekend dat: 1. alle joden die geen gevolg geven aan de oproep voor arbeidsverruiming 2. geen jodenster dragen 3. zonder toestemming van woonplaats of woning veranderen naar Mauthausen gebracht zullen worden.

Bekendmaking van de Duitse autoriteiten in Het Joodsche Weekblad

Van: Palache-Rosenberg, E. Aan: lieve allemaal Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-05/02 Onderwerp: bedankt voor de brieven en pakketjes; verkeren elke week in angst; met Jules gaat het niet goed; bestraald of gemasseerd kan hij alleen worden als er zekerheid van blijven is; dr. Heymans-van Amstel heeft Jules in het ziekenhuis laten opnemen; Henny en Lies bijna de hele dag slapen; moeder ligt ook in het ziekenhuis. Zij klaagt dat beiden maar een uurtje per dag bij haar zijn en dat uurtje ook nog met Jules delen; de citybag is in de Hollandse Schouwburg in hun bezit gekomen; opsomming van waar behoefte aan is…

Van: Palache-Rosenberg, E. Aan: lieve allemaal Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-05/02 Onderwerp: bedankt voor de brieven en pakketjes; verkeren elke week in angst; met Jules gaat het niet goed; bestraald of gemasseerd kan hij alleen worden als er zekerheid van blijven is; dr. Heymans-van Amstel heeft Jules in het ziekenhuis laten opnemen; Henny en Lies bijna de hele dag slapen; moeder ligt ook in het ziekenhuis. Zij klaagt dat beiden maar een uurtje per dag bij haar zijn en dat uurtje ook nog met Jules delen; de citybag is in de Hollandse Schouwburg in hun bezit gekomen; opsomming van waar behoefte aan is…

Brief van E. Palache-Rosenberg aan lieve allen vanuit kamp Westerbork

Van: Coster, Levy Aan: Coster-v.d. Harst Plaats: Westerbork, kamp, barak 67 Datum: 1944-07-23 Onderwerp: Levy is gezond en heeft de koffer ontvangen; hij wordt behandeld aan zijn keel door Dr. Roozendaal; de omstandigheden zijn best; gesproken met Sal Presser, mevrouw Dr. Premsela van de radio en de vader van Dr. Hedeman; behoefte aan post…

Van: Coster, Levy Aan: Coster-v.d. Harst Plaats: Westerbork, kamp, barak 67 Datum: 1944-07-23 Onderwerp: Levy is gezond en heeft de koffer ontvangen; hij wordt behandeld aan zijn keel door Dr. Roozendaal; de omstandigheden zijn best; gesproken met Sal Presser, mevrouw Dr. Premsela van de radio en de vader van Dr. Hedeman; behoefte aan post…

Brief van Levy Coster aan zijn vrouw vanuit kamp Westerbrork

Onderwerp: instructies wat naar kamp Westerbork mag worden meegenomen aan bagage; wat aan &nbsp;te bevelen is om mee te nemen. Daarnaast telefoon, post en geldverkeer in het kamp; mogelijkheden voor het krijgen van bezoek; transport van en naar Hooghalen, vanuit elders of vanuit het kamp.

Onderwerp: instructies wat naar kamp Westerbork mag worden meegenomen aan bagage; wat aan &nbsp;te bevelen is om mee te nemen. Daarnaast telefoon, post en geldverkeer in het kamp; mogelijkheden voor het krijgen van bezoek; transport van en naar Hooghalen, vanuit elders of vanuit het kamp.

Instructies voor personen die naar kamp Westerbork zullen vertrekken

Van: Ben Aan: van der Sluis, mevrouw Plaats: Apeldoorn Datum: 1942-08-18 Onderwerp: ‘moet naar een werkkamp in Holland, moeder blijft voorlopig hier’. Met potlood op de achterkant: Lager Westerbork, Post Hooghalen, barak 3A, zaal 2.

Van: Ben Aan: van der Sluis, mevrouw Plaats: Apeldoorn Datum: 1942-08-18 Onderwerp: ‘moet naar een werkkamp in Holland, moeder blijft voorlopig hier’. Met potlood op de achterkant: Lager Westerbork, Post Hooghalen, barak 3A, zaal 2.

Telegram van Ben aan mevrouw van der Sluis

Van: de gemeente Nijmegen Aan: Büks, Helene Plaats: Nijmegen Datum: 1941-03-04 Onderwerp: aanmelding Joodse afkomst.&nbsp;

Van: de gemeente Nijmegen Aan: Büks, Helene Plaats: Nijmegen Datum: 1941-03-04 Onderwerp: aanmelding Joodse afkomst.&nbsp;

Bewijs van aanmelding van Helene Tauber-Büks dat zij van Joodse bloede is

Personen