In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Van: Jannie en Ies Aan: Veer, familie Plaats: Amsterdam Datum: 1943 Onderwerp: verkopen van in bewaring gegeven spullen: schilderij en klok; verzoek om kaasbonnen en melkbonnen; Sonja was op bezoek

Van: Jannie en Ies Aan: Veer, familie Plaats: Amsterdam Datum: 1943 Onderwerp: verkopen van in bewaring gegeven spullen: schilderij en klok; verzoek om kaasbonnen en melkbonnen; Sonja was op bezoek

Brief van Jannie en Ies aan de familie Veer

Van: Leo Meijer Plaats: Westerbork Datum: 1944 Kartonnen maakseltje, soort badge, rood gekleurd vierkant, twee hoeken ontbreken, daaromheen blauw gekleurd. Achterop geschreven: 'Souvenir Leo Meijer, Westerbork, 1944,

Van: Leo Meijer Plaats: Westerbork Datum: 1944 Kartonnen maakseltje, soort badge, rood gekleurd vierkant, twee hoeken ontbreken, daaromheen blauw gekleurd. Achterop geschreven: 'Souvenir Leo Meijer, Westerbork, 1944,

Kartonnen souvenir van Leo Meijer

Alexander Pach (Lex) werd geboren op 29 oktober 1913 in Amsterdam. Zijn ouders Levie en Fijtje Pach-Solomons woonden toe op de Jacob van Lennepkade in Amsterdam. Hij was de jongste van het gezin, zijn broer Samuel (Sam) was in 1907 geboren en zijn zus Estella in 1910. Van dit gezin zou alleen Estella de oorlog overleven. Vader Levie was diamantbewerker, moeder Fijtje coupeuse. Zij trouwden in 1907 nog in een synagoge, maar al snel werden zij actief in de sociaal-democratische beweging: Levie was lid van “De Bond” (de Algemene Nederlandse Diamantbewerkersbond) en de SDAP en de zonen werden actief in de AJC (ArbeidersJeugdCentrale). Het portret van Troelstra hing aan de muur. De jongens besteedden zo veel tijd aan de jeugdbeweging dat het Estella verboden werd om lid te worden! Het fotoalbum van Lex (in bezit van het JHM) bevat veel foto’s van zijn activiteiten in de AJC: zomerkampen en uitjes naar de Paasheuvel in Vierhouten. Hij was een enthousiast fotograaf. Ook vanuit het ouderlijk huis op de Weesperzijde 108 II , waar bij tot maart 1941 bij zijn ouders woonde, maakte hij foto’s van de Amstel.&nbsp; In maart 1941 verhuisde hij naar de 2de Jan Steenstraat 8 II. Hij werkte als kantoorbediende bij Metaalgieterij Holland, met als directeur Leo Sjenitzer. Lex was maagpatiënt. Na een ingrijpende operatie kreeg hij een prachtig cadeau: een heel mooie camera. Er zijn prachtige foto’s van die camera, omringd door alle bloemen en andere geschenken die Lex ook had gekregen toen hij uit het ziekenhuis kwam. In de AJC leerde hij Ro kennen. Roza Bino (geboren 11 januari 1921, Amsterdam) was zijn grote liefde. Ze woonde op de Plantage Badlaan 13. Zij verloofden zich in oktober 1939. Bij die gelegenheid kwamen er ook weer prachtige cadeaus: 24 fruitmesjes van Gero, een zwart bonbonschaaltje, glazen onderzettertjes.&nbsp; Ro behoorde tot één van de eersten die werden opgeroepen voor deportatie. Ze trouwden daarom op de dag van de deportatie vanuit Amsterdam om bij elkaar te kunnen blijven , op 13 juli 1942. Lex en Ro gaan op 16 juli 1942 met het tweede transport vanuit Westerbork naar Auschwitz, waar ze beide in augustus 1942 bezwijken aan de ontberingen.

Van: Rüdelsheim, R. Aan: Feldman, T. Plaats: Westerbork, kamp Datum:&nbsp;1944-04-13 Onderwerp: personen zijn vertrokken; het krijgen van een nieuw persoonsbewijs duurt 10 dagen; gisteravond kreeg moeder haar pakketje…

Van: Rüdelsheim, R. Aan: Feldman, T. Plaats: Westerbork, kamp Datum:&nbsp;1944-04-13 Onderwerp: personen zijn vertrokken; het krijgen van een nieuw persoonsbewijs duurt 10 dagen; gisteravond kreeg moeder haar pakketje…

Brief van Lotte Ruth Feldman-Kan (via R. Rüdelsheim) aan T. Feldman vanuit kamp Westerbork

Tekst. Tekst met illustratie uit 'Humor und Melodie'.'Als grossmama den walzer hopst...'. Betreft foto van het boek Humor und Melodie (Cabaret). Kamp Westerbork, 1943-09-27.

Tekst. Tekst met illustratie uit 'Humor und Melodie'.'Als grossmama den walzer hopst...'. Betreft foto van het boek Humor und Melodie (Cabaret). Kamp Westerbork, 1943-09-27.

Illustratie en tekst uit het revueboek Humor und Melodie

Dubbele woning voor het personeel Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork Opmerking: de huisnummers 204 en 205 werden gebruikt in de periode van kamp- en woonoord Schattenberg.

Dubbele woning voor het personeel Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork Opmerking: de huisnummers 204 en 205 werden gebruikt in de periode van kamp- en woonoord Schattenberg.

Bouwtekening van een woning voor het personeel van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerborktraal

Van: Leo Meijer Plaats: Westerbork Datum: Onbekend Zelfgemaakt boekje van karton en papier, zwart touwtje houdt de boel bijelkaar. Papier blanco. Op de voorkant van het kartonnen kaft is een bloem met kleurpotlood getekend, bloem roze, bladeren en steel groen. Boven de bloem een tekst met potlood en kleurpotlood (roze) geschreven, onleesbaar.

Van: Leo Meijer Plaats: Westerbork Datum: Onbekend Zelfgemaakt boekje van karton en papier, zwart touwtje houdt de boel bijelkaar. Papier blanco. Op de voorkant van het kartonnen kaft is een bloem met kleurpotlood getekend, bloem roze, bladeren en steel groen. Boven de bloem een tekst met potlood en kleurpotlood (roze) geschreven, onleesbaar.

Zelfgemaakt kartonnen boekje van Leo Meijer

Schoolschrift Van: Leo Meijer Plaats: Westerbork, kamp betreft: schrijven

Schoolschrift Van: Leo Meijer Plaats: Westerbork, kamp betreft: schrijven

Schoolschrift van Leo Meijer

Reisvergunning&nbsp; Van: Meents, Levie met vrouw&nbsp; Plaats: Assen&nbsp; Datum: 1945-07-08&nbsp; Toestemming om zich van kamp Westerbork naar Amsterdam te begeven

Reisvergunning&nbsp; Van: Meents, Levie met vrouw&nbsp; Plaats: Assen&nbsp; Datum: 1945-07-08&nbsp; Toestemming om zich van kamp Westerbork naar Amsterdam te begeven

voor Levie Meents om zich naar Amsterdam te mogen begeven

Molukse Woonoorden

Woonoord Geesbrug

Woonoord Vosseveld

Van: Jannie Aan: Veer, familie Plaats: Amsterdam Datum: 1942/1943 Onderwerp: werken aan wanten; wat nog over is graag brengen naar schoonmoeder…

Van: Jannie Aan: Veer, familie Plaats: Amsterdam Datum: 1942/1943 Onderwerp: werken aan wanten; wat nog over is graag brengen naar schoonmoeder…

Brief van Jannie Blog-Lam aan de familie Veer

Personen