In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Van: van Krimpen, J. Aan: Roet, Meier Plaats: Amsterdam Datum: 1943-08 Onderwerp: mocht de briefkaart niet ontvangen &nbsp;worden, dan graag retour, dan weet de schrijver dat Meier Roet is gedeporteerd…graag ook doorgeven of Meier zijn jas ontvangen heeft…&nbsp; De adressering barak 67 is niet juist. De briefkaart gaat retour met de opmerking: ‘nicht 67’.

Van: van Krimpen, J. Aan: Roet, Meier Plaats: Amsterdam Datum: 1943-08 Onderwerp: mocht de briefkaart niet ontvangen &nbsp;worden, dan graag retour, dan weet de schrijver dat Meier Roet is gedeporteerd…graag ook doorgeven of Meier zijn jas ontvangen heeft…&nbsp; De adressering barak 67 is niet juist. De briefkaart gaat retour met de opmerking: ‘nicht 67’.

Briefkaart van J. van Krimpen aan Meier Roet in kamp Wesetbork vanuit Amsterdam

Twee krantenknipsels met het artikel over de vroeger bekende lange afstandsloper Bouwens (Meijer Stad). Bij het bergen van de lijken werd hij nog levend gevonden met twaalf kogelgaten in het lichaam. Datum: 1946

Twee krantenknipsels met het artikel over de vroeger bekende lange afstandsloper Bouwens (Meijer Stad). Bij het bergen van de lijken werd hij nog levend gevonden met twaalf kogelgaten in het lichaam. Datum: 1946

Krantenknipsels betreffende Meijer Stad

Buiten bij het huisje Plaats: &nbsp;Repatriëringskamp Westerbork (Schattenberg) Mevrouw de Vries en kinderen wachtend op pa voor hun huisje. Hij komt een keer per drie week thuis voor een weekendverlof.

Buiten bij het huisje Plaats: &nbsp;Repatriëringskamp Westerbork (Schattenberg) Mevrouw de Vries en kinderen wachtend op pa voor hun huisje. Hij komt een keer per drie week thuis voor een weekendverlof.

Foto van de Indische familie de Vries voor een raam van hun huisje in (kamp) Schattenberg

Foto van Schlesinger, K.&nbsp; Kamp Westerbork, jaartal onbekend.&nbsp; Kurt Schlesinger (dienstleider, eerste dienstleider) werkend aan zijn bureau.

Foto van Schlesinger, K.&nbsp; Kamp Westerbork, jaartal onbekend.&nbsp; Kurt Schlesinger (dienstleider, eerste dienstleider) werkend aan zijn bureau.

Kurt Schlesinger, dienstleider van het kamp

Van: Zomerplaag, Morris Aan: lieve Ali en Madij Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-05-09 Onderwerp: familieomstandigheden; geheime wegen om tegen vergoeding te schrijven; kleding; wassen; voedsel;

Van: Zomerplaag, Morris Aan: lieve Ali en Madij Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-05-09 Onderwerp: familieomstandigheden; geheime wegen om tegen vergoeding te schrijven; kleding; wassen; voedsel;

Brief van Morris Zomerplaag aan Ali en Mady vanuit kamp Westerbork

Met Duits opschrift. Afzender: Ingham, J.W.

Met Duits opschrift. Afzender: Ingham, J.W.

Enveloppe

Arbeidskaart van Leeven, van, A.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1944-06-30&nbsp; Aaron is Ingedeeld bij Ordonnansen.

Arbeidskaart van Leeven, van, A.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1944-06-30&nbsp; Aaron is Ingedeeld bij Ordonnansen.

Arbeitskarte van Aaron van Leeven in kamp Westerbork

Van: Dina Aan: Rudi Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-08-02 Onderwerp: vraag om fruit, deze week zullen er geen transporten gaan.

Van: Dina Aan: Rudi Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-08-02 Onderwerp: vraag om fruit, deze week zullen er geen transporten gaan.

Briefkaart van Dina aan Rudi vanuit kamp Westerbork

Lagerbefehl No. 55 &nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-11-04&nbsp; Verbod tot bezoek aan het ziekenhuis.

Lagerbefehl No. 55 &nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-11-04&nbsp; Verbod tot bezoek aan het ziekenhuis.

Lagerbefehl No. 55

Van: Staatsbosbeheer&nbsp; Aan: boswachter te Hooghalen&nbsp; Plaats: Assen&nbsp; Datum: 1949-03-28&nbsp; Onderwerp: plaatsing monument (verzetsgraf) nabij voormalig kamp Westerbork.

Van: Staatsbosbeheer&nbsp; Aan: boswachter te Hooghalen&nbsp; Plaats: Assen&nbsp; Datum: 1949-03-28&nbsp; Onderwerp: plaatsing monument (verzetsgraf) nabij voormalig kamp Westerbork.

Brief van Staatsbosbeheer aan de boswachter te Hooghalen

Van: Tolk&amp;Co., Handelsonderneming Aan: afdeling Buitendienst Plaats: Heemstede Datum: 1945-07-31 Onderwerp: smalspoorbaan en de eventuele verkoop aan kamp Westerbork van dwarsliggers.

Van: Tolk&amp;Co., Handelsonderneming Aan: afdeling Buitendienst Plaats: Heemstede Datum: 1945-07-31 Onderwerp: smalspoorbaan en de eventuele verkoop aan kamp Westerbork van dwarsliggers.

Brief van Tolk&Co over eventuele aanschaf van smalspoormaterieel (dwarsliggers) in plaats van het betalen van huur

Van: van Bergen-Diamant, Nora Aan: Chaja Plaats: Amsterdam Datum: 1946-08-25 Onderwerp: wond bij het oog van Chaja is weer beter; Chaja is (tijdelijk) bij een andere familie ondergebracht; moeder is terug van vakantie, ze had de hele week regen, op een dag na, toen ging ze met Eddy fietsen; Eddy werd niet goed en wilde lopen; Eddy zal voor het eerst na de vakantie op school gaan (Dan. Willinkplein, dat nu Victorieplein heet); over het schrijven van Chaja en haar vele taalfouten; ze zal naar de vierde klas gaan als ze weer thuis is…

Van: van Bergen-Diamant, Nora Aan: Chaja Plaats: Amsterdam Datum: 1946-08-25 Onderwerp: wond bij het oog van Chaja is weer beter; Chaja is (tijdelijk) bij een andere familie ondergebracht; moeder is terug van vakantie, ze had de hele week regen, op een dag na, toen ging ze met Eddy fietsen; Eddy werd niet goed en wilde lopen; Eddy zal voor het eerst na de vakantie op school gaan (Dan. Willinkplein, dat nu Victorieplein heet); over het schrijven van Chaja en haar vele taalfouten; ze zal naar de vierde klas gaan als ze weer thuis is…

Brief van Nora van Bergen-Diamant aan haar dochter Chaja vanuit Amsterdam

Van: Houtvester Assen&nbsp; Aan: Rijksdienst Werkverruiming&nbsp; Plaats: Assen&nbsp; Datum: 1939-08-30&nbsp; Onderwerp: Werkverschaffing Vluchtelingenkamp, opvoeren aantal werkkrachten, gereed zijn van het kamp op 1 november lijkt te vroeg; inzet van 300 mannelijke bewoners bij ontginningswerkzaamheden.

Van: Houtvester Assen&nbsp; Aan: Rijksdienst Werkverruiming&nbsp; Plaats: Assen&nbsp; Datum: 1939-08-30&nbsp; Onderwerp: Werkverschaffing Vluchtelingenkamp, opvoeren aantal werkkrachten, gereed zijn van het kamp op 1 november lijkt te vroeg; inzet van 300 mannelijke bewoners bij ontginningswerkzaamheden.

Brief

Van: Nederlandsche Roode Kruis Afwikkelingsbureau Concentratiekampen Aan: Matteman, L. Plaats: 's-Gravenhage Datum: 1946-07-10 Onderwerp: overlijden de heer Ludwig Swaab, geb. 15-06-1922 te Amsterdam op 21 september 1942 te Auschwitz + bijbehorende enveloppe

Van: Nederlandsche Roode Kruis Afwikkelingsbureau Concentratiekampen Aan: Matteman, L. Plaats: 's-Gravenhage Datum: 1946-07-10 Onderwerp: overlijden de heer Ludwig Swaab, geb. 15-06-1922 te Amsterdam op 21 september 1942 te Auschwitz + bijbehorende enveloppe

Brief van Nederlandsche Roode Kruis aan L. Matteman

Van: de Lagerkommandantur Aan: wie het betreft Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-10-27 Onderwerp: diefstal van hout om de kachels te stoken; tot barakdelen (luiken) toe; Leo van Messel, barak 64, heeft hout weggenomen dat bij het ketelhuis lag. Hij zal worden overgebracht naar strafbarak 67. Hij zal op straftransport gaan.

Van: de Lagerkommandantur Aan: wie het betreft Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-10-27 Onderwerp: diefstal van hout om de kachels te stoken; tot barakdelen (luiken) toe; Leo van Messel, barak 64, heeft hout weggenomen dat bij het ketelhuis lag. Hij zal worden overgebracht naar strafbarak 67. Hij zal op straftransport gaan.

Lagerbefehl nummer 54

Kurzfristige Reisegenehmigung Bestemd voor: Kruimink-van Dam, Saartje Bestemd voor een reis naar Rotterdam Datum: 1943-05-14

Kurzfristige Reisegenehmigung Bestemd voor: Kruimink-van Dam, Saartje Bestemd voor een reis naar Rotterdam Datum: 1943-05-14

Reisvergunning voor Saartje Kruimink-van Dam

Situatie Schattenberg Schaal: 1:1000 Datum: 1956-04-03

Situatie Schattenberg Schaal: 1:1000 Datum: 1956-04-03

Plattegrond van het woonoord Schattenberg

Woonwagens bij kamp Westerbork Getekend door: Metz-Baumgarten, Herta. Kamp Westerbork, 1943-1944 Vier woonwagens die tegen het prikkeldraad aanstaan.&nbsp; Op voorgrond een waslijn met wasgoed, waarschijnlijk achter barak 85. het gebouwtje rechts is een latrine.

Woonwagens bij kamp Westerbork Getekend door: Metz-Baumgarten, Herta. Kamp Westerbork, 1943-1944 Vier woonwagens die tegen het prikkeldraad aanstaan.&nbsp; Op voorgrond een waslijn met wasgoed, waarschijnlijk achter barak 85. het gebouwtje rechts is een latrine.

Tekening van Herta Metz-Baumgarten in kamp Westerbork

Lijst met namen van personen overleden (en geboren)&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943 Onderwerp: in het kamp overleden personen in de maanden mei en juni 1943.&nbsp;

Lijst met namen van personen overleden (en geboren)&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943 Onderwerp: in het kamp overleden personen in de maanden mei en juni 1943.&nbsp;

Lijst met namen van personen overleden in mei en juni 1943 in kamp Westerbork

Personen