In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Het treinbord

Markt 4, Beilen

Het verhaal van Menachem Asscher

Een jongen vereeuwigd in hout

Testverhaal

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Op deze pagina ontdek je uiteenlopende verhalen over Kamp Westerbork: persoonlijke portretten van betrokkenen, gemeenteverhalen die laten zien hoe lokale gemeenschappen verbonden zijn met het kamp, themaverhalen die context en verdieping bieden, en objectverhalen waarin voorwerpen het verleden tastbaar maken.

Verhalen

Van: Blits-Lam, Sonja Aan: Veer, familie Plaats: Amsterdam Datum: 1941-06 Onderwerp: zorgen voor stof voor Japonnen als ze bij de familie veer langskomt, het weer tijd om te gaan werken.

Van: Blits-Lam, Sonja Aan: Veer, familie Plaats: Amsterdam Datum: 1941-06 Onderwerp: zorgen voor stof voor Japonnen als ze bij de familie veer langskomt, het weer tijd om te gaan werken.

Briefkaart van Sonja Blits-Lam aan de familie Veer

Van: Departement van Financien Aan: Abrahams, J.M. Plaats: Deventer Datum: 1943-04-01 Onderwerp: Verwijdering uit den openbaren dienst van personen die met Joden gehuwd zijn.

Van: Departement van Financien Aan: Abrahams, J.M. Plaats: Deventer Datum: 1943-04-01 Onderwerp: Verwijdering uit den openbaren dienst van personen die met Joden gehuwd zijn.

Brief van het Departement van Financiën aan J. M. Abrahams

Van: Foreign Service U.S.A., Consulaat Rotterdam Aan: de Raay, E. Plaats: Rotterdam Datum: 1955-02-23 Onderwerp: Eduard kan naar aanleiding van een medisch onderzoek niet worden toegelaten in de U.S.A.; visum aanvraag is geweigerd.

Van: Foreign Service U.S.A., Consulaat Rotterdam Aan: de Raay, E. Plaats: Rotterdam Datum: 1955-02-23 Onderwerp: Eduard kan naar aanleiding van een medisch onderzoek niet worden toegelaten in de U.S.A.; visum aanvraag is geweigerd.

Brief van de Foreign Service U.S.A. aan E. de Raay vanuit Rotterdam

Opgedragen aan Mej. K. Polak door H. Lam Ter gelegenheid van het te kort aan thee in december 1918.

Opgedragen aan Mej. K. Polak door H. Lam Ter gelegenheid van het te kort aan thee in december 1918.

Gedicht voor Mej. K. Polak van H. Lam

Van: Schlessinger, K. Aan: alle kampingezetenen Datum: 1945-04-11&nbsp; Onderwerp: Kamp Westerbork bevindt zich in het frontgebied; de Jodensterren mogen worden afgenomen; Duitse paratroepen bevinden zich in de nabijheid van het kamp; de kampingezetenen worden verzocht zich zoveel mogelijk in de barakken op te houden.

Van: Schlessinger, K. Aan: alle kampingezetenen Datum: 1945-04-11&nbsp; Onderwerp: Kamp Westerbork bevindt zich in het frontgebied; de Jodensterren mogen worden afgenomen; Duitse paratroepen bevinden zich in de nabijheid van het kamp; de kampingezetenen worden verzocht zich zoveel mogelijk in de barakken op te houden.

Bekendmaking dat kamp Westerbork deel uitmaakt van het frontgebied

Van: Kattenburg, Greet Aan: Rudi&nbsp; Plaats: Amsterdam Datum: 1943-06-10&nbsp; Onderwerp: beschrijving situatie, transporten naar het Oosten, bagage en rugzak voor als ze naar Westerbork moet gaan. Tot nu toe de dans ontsprongen. Ze is op de hoogte van de omstandigheden van een treinreis naar Polen &nbsp;omstandigheden van de treinreis. In Amsterdam worden de Joden overgebracht naar Amsterdam-Oost. Is onderduiken een optie? Ze heeft weinig illusies over het lot van de gedeporteerden gezien de manier waarop ze vervoerd worden.

Van: Kattenburg, Greet Aan: Rudi&nbsp; Plaats: Amsterdam Datum: 1943-06-10&nbsp; Onderwerp: beschrijving situatie, transporten naar het Oosten, bagage en rugzak voor als ze naar Westerbork moet gaan. Tot nu toe de dans ontsprongen. Ze is op de hoogte van de omstandigheden van een treinreis naar Polen &nbsp;omstandigheden van de treinreis. In Amsterdam worden de Joden overgebracht naar Amsterdam-Oost. Is onderduiken een optie? Ze heeft weinig illusies over het lot van de gedeporteerden gezien de manier waarop ze vervoerd worden.

Brief van Greet Kattenburg aan Rudi vanuit Amsterdam

Persoonsbewijs Van: Kruimink, Rudolf Maurits Afgegeven: 1941-07-14, Rotterdam&nbsp; Met pasfoto

Persoonsbewijs Van: Kruimink, Rudolf Maurits Afgegeven: 1941-07-14, Rotterdam&nbsp; Met pasfoto

Persoonsbewijs van Rudolf Maurits Kruimink

Van: Regeringscommissaris voor Amsterdam Aan: Hoofden van Diensten, Bedrijven en Administratie Plaats: Amsterdam Datum: 1941-06-11 Onderwerp: uitleg voorschrift tav disciplinaire maatregel aan deelnemers stakingen februari 1941.

Van: Regeringscommissaris voor Amsterdam Aan: Hoofden van Diensten, Bedrijven en Administratie Plaats: Amsterdam Datum: 1941-06-11 Onderwerp: uitleg voorschrift tav disciplinaire maatregel aan deelnemers stakingen februari 1941.

Brief

Van: Ferdinand Nussbaum Aan: Max Israel Goldschmidt (Theresienstadt) Plaats: Litzmannstadt (getto) Datum: 1943-02-23 Onderwerp: adres in Litzmannstadt. De kaart was oorspronkelijk naar een adres in Leipzig gestuurd. Het adres is toen gewijzigd in Theresienstadt.

Van: Ferdinand Nussbaum Aan: Max Israel Goldschmidt (Theresienstadt) Plaats: Litzmannstadt (getto) Datum: 1943-02-23 Onderwerp: adres in Litzmannstadt. De kaart was oorspronkelijk naar een adres in Leipzig gestuurd. Het adres is toen gewijzigd in Theresienstadt.

Briefkaart van Ferdinand Nussbaum aan Max Israel Goldschmidt vanuit het getto Litzmannstadt

Van: Hassel, E.H. Aan: Gudema, Benjamin Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944/1945 Onderwerp: toestemming om werkzaamheden buiten het kamp te verrichten.

Van: Hassel, E.H. Aan: Gudema, Benjamin Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944/1945 Onderwerp: toestemming om werkzaamheden buiten het kamp te verrichten.

Sonderausweis van Benjamin Gudema in kamp Westerbork

Van: Heikens, Hoofd Inwendige Dienst Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946-03-25 Onderwerp: opmerkingen over ontwerp kampvoorschrift II/6, werkobjecten.

Van: Heikens, Hoofd Inwendige Dienst Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946-03-25 Onderwerp: opmerkingen over ontwerp kampvoorschrift II/6, werkobjecten.

Voorschrift van Heikens aan J.G. Buijvoets in Interneringskamp Westerbork

Lagerbefehl No. 71 Datum: 1944-03-24 Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Verbod tot het ontvangen van nieuwsbladen; het verliezen van legitimaties, die recht geven het kamp te verlaten

Lagerbefehl No. 71 Datum: 1944-03-24 Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Verbod tot het ontvangen van nieuwsbladen; het verliezen van legitimaties, die recht geven het kamp te verlaten

Lagerbefehl No. 71

Van: Buijvoets, J.G. Aan: Houtvester Assen Plaats: Westerbork Datum: 1946-05-26 Onderwerp: schietoefening voor het personeel. De vraag aan Staatsbosbeheer of er geen bezwaar is tegen het gebruik van de twee schietbanen ten oosten van het kamp.

Van: Buijvoets, J.G. Aan: Houtvester Assen Plaats: Westerbork Datum: 1946-05-26 Onderwerp: schietoefening voor het personeel. De vraag aan Staatsbosbeheer of er geen bezwaar is tegen het gebruik van de twee schietbanen ten oosten van het kamp.

Brief van J.G. Buijvoets aan Houtvester Assen

Van: Leeuw-Bernard, de, F.C. Aan: Haan, de, R. Plaats: Utrecht&nbsp; Datum: 1946-03-08&nbsp; Onderwerp: informatie omtrent Annie Reens tijdens haar verblijf in Auschwitz-Birkenau als verpleegster in het experimentenblok.

Van: Leeuw-Bernard, de, F.C. Aan: Haan, de, R. Plaats: Utrecht&nbsp; Datum: 1946-03-08&nbsp; Onderwerp: informatie omtrent Annie Reens tijdens haar verblijf in Auschwitz-Birkenau als verpleegster in het experimentenblok.

Brief van F.C. Leeuw-Bernard aan Rudie de Haan vanuit Utrecht

Op enveloppe staat geschreven:&nbsp; Waarde Arthur, de gezamenlijke buren en overburen hebben gemeend, uit vriendschap en medeleven met u, de inhoud van deze enveloppe te moeten overhandigen in de hoop dat gij het naar eigen dunken voor u zult gebruiken.&nbsp; In enveloppe een lijst met namen van de gezamenlijke buren. Op de lijst staan veel Joodse familienamen.

Op enveloppe staat geschreven:&nbsp; Waarde Arthur, de gezamenlijke buren en overburen hebben gemeend, uit vriendschap en medeleven met u, de inhoud van deze enveloppe te moeten overhandigen in de hoop dat gij het naar eigen dunken voor u zult gebruiken.&nbsp; In enveloppe een lijst met namen van de gezamenlijke buren. Op de lijst staan veel Joodse familienamen.

Lijst met namen van buren die een bedrag doneren aan Arthur Philips

Perioden kamp Westerbork

1949

Van: organisatie kamp Westerbork Aan: Levie, Herbert, P. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-10-06 Onderwerp: werkzaam in de garage van het kamp. Op de achterkant aantekening met potlood over een Canadese bevrijder…(Sergeant).

Van: organisatie kamp Westerbork Aan: Levie, Herbert, P. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-10-06 Onderwerp: werkzaam in de garage van het kamp. Op de achterkant aantekening met potlood over een Canadese bevrijder…(Sergeant).

Arbeitskarte van Herbert, P. Levie in kamp Westerbork

Van: Ds. Hefting, N.R. Plaats: Nijmegen Datum: 1991-07 Onderwerp: memoires van dominee Hefting. Hefting woonde destijds in Assen. Hij werd in de periode van het Vluchtelingenkamp benaderd om af en toe een dienst over te nemen van dominee Benfey, die uit Amsterdam moest overkomen. De vertaling van de preken in het Duits werd wel door deze dominee gedaan. Dominee Hefting was niet meer welkom toen de Duitse bezetter het kamp kwam overnemen en de deportaties begonnen. Hij had goede contacten met Heinz Todtmann en smokkelde voor deze een lijst met gedeporteerde en nog aanwezige gedoopte Joden het kamp uit om de kerkleiders hiervan op de hoogte te stellen; zuster van 't Hof, verpleegster in kampziekenhuis; poging om gedoopte Joden vrij te stellen van deportatie…

Van: Ds. Hefting, N.R. Plaats: Nijmegen Datum: 1991-07 Onderwerp: memoires van dominee Hefting. Hefting woonde destijds in Assen. Hij werd in de periode van het Vluchtelingenkamp benaderd om af en toe een dienst over te nemen van dominee Benfey, die uit Amsterdam moest overkomen. De vertaling van de preken in het Duits werd wel door deze dominee gedaan. Dominee Hefting was niet meer welkom toen de Duitse bezetter het kamp kwam overnemen en de deportaties begonnen. Hij had goede contacten met Heinz Todtmann en smokkelde voor deze een lijst met gedeporteerde en nog aanwezige gedoopte Joden het kamp uit om de kerkleiders hiervan op de hoogte te stellen; zuster van 't Hof, verpleegster in kampziekenhuis; poging om gedoopte Joden vrij te stellen van deportatie…

Memoires van Ds. N.R. Hefting als dominee actief in Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Van:&nbsp;Mr. Blauwhoff, P.J., notaris Aan: van Dam, Joseph Plaats: Amsterdam Datum: 1960-07-11 Onderwerp: gedeeltelijke intrekking (door S. Jas-Winnik)van de opdracht tot afwikkeling van de Jokosclaim over Levie van Kollem. Joseph is al vijf jaar ervoor overleden.

Van:&nbsp;Mr. Blauwhoff, P.J., notaris Aan: van Dam, Joseph Plaats: Amsterdam Datum: 1960-07-11 Onderwerp: gedeeltelijke intrekking (door S. Jas-Winnik)van de opdracht tot afwikkeling van de Jokosclaim over Levie van Kollem. Joseph is al vijf jaar ervoor overleden.

Brief namens Mr. P.J. Blauwhoff aan Joseph van Dam over de Jokosclaim over Levie van Kollem

Personen