In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Foto van Emanuel en Fijtje Gosschalk.

Foto van Emanuel en Fijtje Gosschalk

Foto van Fijtje Gosschalk (1909-1943)

Foto van Fijtje Gosschalk

Foto van Emanuel Gosschalk (1872-1943)

Foto van Emanuel Gosschalk

Van: Bevolkingsregister Rotterdam Aan: Teixeira de Mattos, A. Plaats: Rotterdam Datum: 1946-12-30 Onderwerp: geboorte Anna Kroon, dochter van Isaac Joseph Kroon en Esther Teixeira de Mattos.

Van: Bevolkingsregister Rotterdam Aan: Teixeira de Mattos, A. Plaats: Rotterdam Datum: 1946-12-30 Onderwerp: geboorte Anna Kroon, dochter van Isaac Joseph Kroon en Esther Teixeira de Mattos.

Bewijs van geboorte van Anna Kroon

Kampgeld Theresienstadt 50 Kronen No. 006824

Kampgeld Theresienstadt 50 Kronen No. 006824

Kampgeld Theresienstadt 50 kronen

Plattegrond van Theresienstadt

Van: moeder Aan: beste mensen Plaats: Trein Datum: 1942-10-23 Onderwerp: laatste groet, pas goed op de kinderen. De schrijfster was eerst vrijgesteld. Er waren echter te weinig mensen voor het transport, waardoor zij alsnog voor transport in aanmerking kwamen. Zie ook het interview van Jetta Leget-Lezer

Van: moeder Aan: beste mensen Plaats: Trein Datum: 1942-10-23 Onderwerp: laatste groet, pas goed op de kinderen. De schrijfster was eerst vrijgesteld. Er waren echter te weinig mensen voor het transport, waardoor zij alsnog voor transport in aanmerking kwamen. Zie ook het interview van Jetta Leget-Lezer

Brief van mevrouw Lezer aan haar familie vanuit de trein

Van: Aussen, Herta Aan: Renès, N. Plaats: Trein Datum: 1943-09-14 Onderwerp: aantal mensen in wagon, bagage, omstandigheden. Bijzonderheden: in de trein geschreven. De briefkaart is waarschijnlijk bij het emplacement Onnen-Haren uit de trein gegooid. &nbsp;

Van: Aussen, Herta Aan: Renès, N. Plaats: Trein Datum: 1943-09-14 Onderwerp: aantal mensen in wagon, bagage, omstandigheden. Bijzonderheden: in de trein geschreven. De briefkaart is waarschijnlijk bij het emplacement Onnen-Haren uit de trein gegooid. &nbsp;

Briefkaart van Herta Aussen aan Netty vanuit de trein naar Auschwitz

Van: Goldschmidt, Werner Aan: Deenik, Fam. Plaats: Datum: 1944-08-21 Onderwerp: op weg naar Westerbork, via dit briefje proberen om een aantal zaken nog te regelen, vraag om toesturen van een aantal artikelen (via de Joodse Raad). Hij heeft niets bij zich. Misschien kunnen zijn vrienden nog iets uit zijn woning halen. Een Joke heeft nog een foto van hem. Mocht de familie Deenik nog een aandenken van hem willen hebben.

Van: Goldschmidt, Werner Aan: Deenik, Fam. Plaats: Datum: 1944-08-21 Onderwerp: op weg naar Westerbork, via dit briefje proberen om een aantal zaken nog te regelen, vraag om toesturen van een aantal artikelen (via de Joodse Raad). Hij heeft niets bij zich. Misschien kunnen zijn vrienden nog iets uit zijn woning halen. Een Joke heeft nog een foto van hem. Mocht de familie Deenik nog een aandenken van hem willen hebben.

Brief van Werner Goldschmidt aan de familie Deenik vanuit de trein gegooid

Van: Simmeren, Willem Aan: Simmeren, familie Datum: 1942-10-23 Plaats: trein op weg naar Auschwitz Onderwerp: afscheidsbriefje vanuit de trein gegooid. Behalve het gezin van de schrijver gaat ook zijn schoonvader mee. ‘We houden de kop op hoor!’… ‘Alles komt terecht!’

Van: Simmeren, Willem Aan: Simmeren, familie Datum: 1942-10-23 Plaats: trein op weg naar Auschwitz Onderwerp: afscheidsbriefje vanuit de trein gegooid. Behalve het gezin van de schrijver gaat ook zijn schoonvader mee. ‘We houden de kop op hoor!’… ‘Alles komt terecht!’

Brief van Willem Simmeren aan familie vanuit de trein op weg naar Auschwitz

Van: Stad, Meijer Aan: Bouwens, fam. Plaats: Trein&nbsp; Datum: 1944-09-13 Onderwerp: op transport naar Duitsland; vaarwel, ik kom terug De brief werd in de buurt van Assen uit de trein gegooid (zie opmerking).

Van: Stad, Meijer Aan: Bouwens, fam. Plaats: Trein&nbsp; Datum: 1944-09-13 Onderwerp: op transport naar Duitsland; vaarwel, ik kom terug De brief werd in de buurt van Assen uit de trein gegooid (zie opmerking).

Brief van Meijer Stad aan familie Bouwens vanuit de trein

Van: Alfred en Els Aan: Cor en Piet Plaats: Amsterdam Datum: 1943-06-09 Onderwerp: brief van Liesje, met vader gaat het niet goed; in de barak van Liesje een paar lieve nichten die haar bijstaan; pakketpost; drinkbeker voor vader komt maar niet aan…: Siegfried heeft uitstel van transport…

Van: Alfred en Els Aan: Cor en Piet Plaats: Amsterdam Datum: 1943-06-09 Onderwerp: brief van Liesje, met vader gaat het niet goed; in de barak van Liesje een paar lieve nichten die haar bijstaan; pakketpost; drinkbeker voor vader komt maar niet aan…: Siegfried heeft uitstel van transport…

Brief van Alfred en Els aan Corrie en Piet vanuit Amsterdam

Van: van Heeks, C. Aan: van Heeks, A. Plaats: Hardenberg, Joods werkkamp Molengoot Datum: 10-1942 Onderwerp: bericht vanuit het kamp met de tekst: ‘stiekem de laatste kaart.'&nbsp;

Van: van Heeks, C. Aan: van Heeks, A. Plaats: Hardenberg, Joods werkkamp Molengoot Datum: 10-1942 Onderwerp: bericht vanuit het kamp met de tekst: ‘stiekem de laatste kaart.'&nbsp;

Ansichtkaart van C. van Heeks aan A. van Heeks vanuit het Joodse werkkamp Molengoot

Ontvangstbewijs voor een binnenlands pakket zonder aangegeven waarde of verrekening Verstuurd door: Jong, de, H. Aan: Jong-Cohen, de, Estella Plaats: Amsterdam Datum: 1943 Indien afwezig naar H. Kwieser in barak 34.

Ontvangstbewijs voor een binnenlands pakket zonder aangegeven waarde of verrekening Verstuurd door: Jong, de, H. Aan: Jong-Cohen, de, Estella Plaats: Amsterdam Datum: 1943 Indien afwezig naar H. Kwieser in barak 34.

Ontvangstbewijs van een verstuurd pakket aan E. de Jong-Cohen in kamp Westerbork

Van: Magnus, Simon Plaats: Theresienstadt&nbsp; Onderwerp: Zusatzkarte (extra voeding) voor zware arbeid. De kaart is volledig gebruikt.&nbsp;

Van: Magnus, Simon Plaats: Theresienstadt&nbsp; Onderwerp: Zusatzkarte (extra voeding) voor zware arbeid. De kaart is volledig gebruikt.&nbsp;

Kaart van Simon Magnus voor extra eten in verband met zwaar werk in Theresienstadt

Van: Mannheim, Herbert Aan: Kastanje, Huub Plaats: Groningen Datum: 1941-12 Onderwerp: bedankje van Dr. Mannheim, die voor een operatie in het Academisch Ziekenhuis in Groningen ligt.

Van: Mannheim, Herbert Aan: Kastanje, Huub Plaats: Groningen Datum: 1941-12 Onderwerp: bedankje van Dr. Mannheim, die voor een operatie in het Academisch Ziekenhuis in Groningen ligt.

Ansichtkaart van Herbert Mannheim aan Huub Kastanje vanuit Groningen

Van: Heino (Henick) Zijtenfeld Aan: As, van Plaats: Trein Datum: 1944-02-25 Onderwerp: de kaart is de tweede uit de trein gegooide briefkaart. De schrijver hoopt dat deze briefkaart de familie Van As zal bereiken. De trein is Sappemeer gepasseerd. Het schrijven gaat moeilijk, het schud in de wagon.&nbsp;

Van: Heino (Henick) Zijtenfeld Aan: As, van Plaats: Trein Datum: 1944-02-25 Onderwerp: de kaart is de tweede uit de trein gegooide briefkaart. De schrijver hoopt dat deze briefkaart de familie Van As zal bereiken. De trein is Sappemeer gepasseerd. Het schrijven gaat moeilijk, het schud in de wagon.&nbsp;

Briefkaart van Heino Zijtenfeld aan Aad van As vanuit de trein gegooid

Van: vader (Levie, John) en Levie Ehrenberg, Irma Aan: Levie, Herbert, lieve kinderen Plaats: Westerbork, kamp en de trein Datum: 1943-01-23 Onderwerp: barak 68; Frans Bouwman heeft eventueel levensmiddelen voor jullie; Franz Landauer…

Van: vader (Levie, John) en Levie Ehrenberg, Irma Aan: Levie, Herbert, lieve kinderen Plaats: Westerbork, kamp en de trein Datum: 1943-01-23 Onderwerp: barak 68; Frans Bouwman heeft eventueel levensmiddelen voor jullie; Franz Landauer…

Briefkaart van vader (John Levie) aan Herbert Levie gegooid vanuit de trein

Van: Israëls, Betje Aan: Israëls, J. Plaats: Trein Datum: 1942-08 Onderwerp: op transport naar Westerbork. Een verzoek aan haar broer iets voor haar te doen.

Van: Israëls, Betje Aan: Israëls, J. Plaats: Trein Datum: 1942-08 Onderwerp: op transport naar Westerbork. Een verzoek aan haar broer iets voor haar te doen.

Briefkaart van Betje Israëls aan J. Israëls vanuit de trein gegooid

Van: van Koppelen-Bannet Aan: de familie Smit-Koppelen Plaats: Rotterdam Datum: 1941-02-10 Onderwerp: Mathilde schrijft dat ze blij is dat haar dochter eindelijk een van de brieven heeft ontvangen; portret van haar kleindochter Ellen; vader, Nathan, is nog steeds niet beter. Hij heeft nu ook griep; hij komt nog steeds bij dokter Elzas; nog steeds briefwisseling met tante Saar, die nog in haar eigen woning woont; een weerzien lijkt nog ver weg; voorzichtig met het postadres van haar dochter zijn; voedsel en warmte in Rotterdam is nog best; bij tante Fietje is alles intact gebleven, Mathilde komt er dikwijls…&nbsp;

Van: van Koppelen-Bannet Aan: de familie Smit-Koppelen Plaats: Rotterdam Datum: 1941-02-10 Onderwerp: Mathilde schrijft dat ze blij is dat haar dochter eindelijk een van de brieven heeft ontvangen; portret van haar kleindochter Ellen; vader, Nathan, is nog steeds niet beter. Hij heeft nu ook griep; hij komt nog steeds bij dokter Elzas; nog steeds briefwisseling met tante Saar, die nog in haar eigen woning woont; een weerzien lijkt nog ver weg; voorzichtig met het postadres van haar dochter zijn; voedsel en warmte in Rotterdam is nog best; bij tante Fietje is alles intact gebleven, Mathilde komt er dikwijls…&nbsp;

Brief van Mathilde van Koppelen-Bannet aan de familie Smit-van Koppelen vanuit Rotterdam

Van: van Koppelen-Bannet, Mathilde Aan: Smit-van Koppelen, familie Plaats: Rotterdam Datum: 1941-01-02 Onderwerp: wat hun overkomen is na het bombardement op Rotterdam en de hulp van oom Ben; met vader, Nathan, gaat het wat minder (pijn in de borst)…

Van: van Koppelen-Bannet, Mathilde Aan: Smit-van Koppelen, familie Plaats: Rotterdam Datum: 1941-01-02 Onderwerp: wat hun overkomen is na het bombardement op Rotterdam en de hulp van oom Ben; met vader, Nathan, gaat het wat minder (pijn in de borst)…

Van: Bennie Aan: de familie Smit-Koppelen Plaats: Rotterdam Datum: 1941-02-10 Onderwerp: oom Bennie schrijft dat hij zijn brief niet heeft overlegd met Mathilde en Nathan; voorval in de trein bij Parijs, dans ontsprongen (uitgeweken naar Frankrijk, waren woonachtig in Antwerpen); graag direct een antwoord na ontvangst van de brief om het contact te kunnen continueren; slachtoffers van de brand trokken bij familie of bekenden in; in het begin werd er veel hulp verleend; in het Museumkwartier zijn verschillende noodwinkels opgezet; opsomming van bekende winkels; ook bij Blaak en in Blijdorp zijn noodwinkels opgezet….

Van: Bennie Aan: de familie Smit-Koppelen Plaats: Rotterdam Datum: 1941-02-10 Onderwerp: oom Bennie schrijft dat hij zijn brief niet heeft overlegd met Mathilde en Nathan; voorval in de trein bij Parijs, dans ontsprongen (uitgeweken naar Frankrijk, waren woonachtig in Antwerpen); graag direct een antwoord na ontvangst van de brief om het contact te kunnen continueren; slachtoffers van de brand trokken bij familie of bekenden in; in het begin werd er veel hulp verleend; in het Museumkwartier zijn verschillende noodwinkels opgezet; opsomming van bekende winkels; ook bij Blaak en in Blijdorp zijn noodwinkels opgezet….

Brief van Bennie Bannet aan de familie Smit-Koppelen vanuit Rotterdam

Van: Dowor Touf Aan: Coster, Levy Plaats: Den Haag Datum: 1924-10 Onderwerp: dank voor zijn bijdrage aan een zeer geslaagde avond in het Oude Lieden Gesticht.

Van: Dowor Touf Aan: Coster, Levy Plaats: Den Haag Datum: 1924-10 Onderwerp: dank voor zijn bijdrage aan een zeer geslaagde avond in het Oude Lieden Gesticht.

Brief van Dowor Touf aan Levy Coster over de geslaagde feestavond

Van: Gudema, A.&nbsp; Datum: 1942-09-15&nbsp; Bewijs dat Gudema bij de OD is ingedeeld. Bijzonderheden: voorzien van een in kamp Westerbork gemaakte pasfoto en een ‘Lager Westerbork’ stempel.

Van: Gudema, A.&nbsp; Datum: 1942-09-15&nbsp; Bewijs dat Gudema bij de OD is ingedeeld. Bijzonderheden: voorzien van een in kamp Westerbork gemaakte pasfoto en een ‘Lager Westerbork’ stempel.

van indeling van Aron Gudema bij de Joodse Ordedienst

Van: Dalsheim, Lina Aan: Dijk, van Gretha Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-07-02 Onderwerp: Werkzaamheden in de operatiekamer van het kampziekenhuis met lichtblauw uniform en witte kraag, in bezit van een rode stempel dus kan nog een tijdje in het kamp blijven. Ze heeft een goede vriendin in het kamp en samen hebben ze leuk contact, ook met de “heren”. Herman Zuidema uit Wildervank is nog in het kamp aanwezig.&nbsp;

Van: Dalsheim, Lina Aan: Dijk, van Gretha Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-07-02 Onderwerp: Werkzaamheden in de operatiekamer van het kampziekenhuis met lichtblauw uniform en witte kraag, in bezit van een rode stempel dus kan nog een tijdje in het kamp blijven. Ze heeft een goede vriendin in het kamp en samen hebben ze leuk contact, ook met de “heren”. Herman Zuidema uit Wildervank is nog in het kamp aanwezig.&nbsp;

Briefkaart van Lina Dalsheim aan Gretha van Dijk vanuit kamp Westerbork

Personen