In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Mededeling Van: Verwaltung D.B. Arbeitszentrale Aan: Boom-Jacobs, Esther Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-09-09 Onderwerp: ze is ingedeeld bij de Kartoffelkuche en moet zich daar zo spoedig mogelijk melden.

Mededeling Van: Verwaltung D.B. Arbeitszentrale Aan: Boom-Jacobs, Esther Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-09-09 Onderwerp: ze is ingedeeld bij de Kartoffelkuche en moet zich daar zo spoedig mogelijk melden.

Mededeling voor Esther Boom-Jacobs zich te melden bij de aardappelkeuken

Algemeen

Vragen over personen

Vragen over een onderwerp

Vragen over een foto, voorwerp of document

Veelgestelde vragen

Van: het Rode Kruis, Informatiebureau Aan: wie het betreft Plaats: Den Haag Datum: 1949-11-11 Onderwerp: informatie over Sara Hilversum-Querido

Van: het Rode Kruis, Informatiebureau Aan: wie het betreft Plaats: Den Haag Datum: 1949-11-11 Onderwerp: informatie over Sara Hilversum-Querido

Verklaring van het Rode Kruis over het lot van Sara Hilversum-Querido

Van: Menachem (Pinkhof) en Mirjam Waterman Aan: Barend Waterman) Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1944-05-18&nbsp; Onderwerp: beschrijving situatie; van Todtmann de bevestiging gekregen dat ze uit de strafbarak zullen worden ontslagen en dat ze niet met het transport van 19 mei mee zullen gaan. Echter Fischer, Aus der Fünten en Slottke zijn in het kamp. Er kan nu van alles worden verwacht. Alle Diamant joden (120.000 stempels) zullen naar Celle (Bergen-Belsen) gaan.&nbsp; Afzenderadres is zuster E. Beerenborg, barak 1.

Van: Menachem (Pinkhof) en Mirjam Waterman Aan: Barend Waterman) Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1944-05-18&nbsp; Onderwerp: beschrijving situatie; van Todtmann de bevestiging gekregen dat ze uit de strafbarak zullen worden ontslagen en dat ze niet met het transport van 19 mei mee zullen gaan. Echter Fischer, Aus der Fünten en Slottke zijn in het kamp. Er kan nu van alles worden verwacht. Alle Diamant joden (120.000 stempels) zullen naar Celle (Bergen-Belsen) gaan.&nbsp; Afzenderadres is zuster E. Beerenborg, barak 1.

Brief van Menachem Pinkhof aan Barend Waterman vanuit kamp Westerbork

Specifieke groepen kampbewoners

Politieke gevangenen kamp Westerbork

Van: Pinkhof, Menachem Aan: lieve vrienden,&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp,&nbsp; Datum: 1944/05 Onderwerp:&nbsp;arrestatie en zwaar verhoor, strategie tijdens het verhoor; Haaren en Huis van bewaring in Den Bosch. De brief is illegaal verzonden.&nbsp; Zie handgeschreven versie 3591-51

Van: Pinkhof, Menachem Aan: lieve vrienden,&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp,&nbsp; Datum: 1944/05 Onderwerp:&nbsp;arrestatie en zwaar verhoor, strategie tijdens het verhoor; Haaren en Huis van bewaring in Den Bosch. De brief is illegaal verzonden.&nbsp; Zie handgeschreven versie 3591-51

Brief van Menachem Pinkhof aan zijn vrienden vanuit kamp Westerbork

Bewijs van aanmelding betreffende aanmeldingsplicht voor Joden.&nbsp; Van: Wijnberg, Max&nbsp; Datum: 1941-03-13&nbsp; Plaats: Zwolle

Bewijs van aanmelding betreffende aanmeldingsplicht voor Joden.&nbsp; Van: Wijnberg, Max&nbsp; Datum: 1941-03-13&nbsp; Plaats: Zwolle

Bewijs van aanmelding van Max Wijnberg

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-05-19 Onderwerp: de trein verlaat kamp Westerbork; een SS'er op de voorgrond; op de achtergrond uitzwaaiende kampgevangenen en de Kommandantur.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-05-19 Onderwerp: de trein verlaat kamp Westerbork; een SS'er op de voorgrond; op de achtergrond uitzwaaiende kampgevangenen en de Kommandantur.

Foto van een still van de Westerborkfilm

Werken.&nbsp; Aantal mannen gegroepeerd voor de keet van de Heidemij in de buurt van het Joodse werkkamp Mantinge. Mantinge, 1942.&nbsp; Zittend, 1ste van links: Daniel Egger, geb. 1923-06-23.

Werken.&nbsp; Aantal mannen gegroepeerd voor de keet van de Heidemij in de buurt van het Joodse werkkamp Mantinge. Mantinge, 1942.&nbsp; Zittend, 1ste van links: Daniel Egger, geb. 1923-06-23.

Joodse dwangarbeiders bij een werkkeet van de Heidemij

Van: Hefting, N.R. Plaats: Westerbork, Centraal vluchtelingenkamp Datum: 1941-03-02 Onderwerp: preek van dominee Hefting. Hefting woonde destijds in Assen. Hij werd in de periode van het Vluchtelingenkamp benaderd om af en toe een dienst over te nemen van dominee Benfey, die uit Amsterdam moest overkomen. De vertaling van de preken in het Duits werd wel door deze dominee gedaan. Dominee Hefting was niet meer welkom toen de Duitse bezetter het kamp kwam overnemen en de deportaties begonnen. Hij had goede contacten met Heinz Todtmann en smokkelde voor deze een lijst met gedeporteerde en nog aanwezige gedoopte Joden het kamp uit om de kerkleiders hiervan op de hoogte te stellen.

Van: Hefting, N.R. Plaats: Westerbork, Centraal vluchtelingenkamp Datum: 1941-03-02 Onderwerp: preek van dominee Hefting. Hefting woonde destijds in Assen. Hij werd in de periode van het Vluchtelingenkamp benaderd om af en toe een dienst over te nemen van dominee Benfey, die uit Amsterdam moest overkomen. De vertaling van de preken in het Duits werd wel door deze dominee gedaan. Dominee Hefting was niet meer welkom toen de Duitse bezetter het kamp kwam overnemen en de deportaties begonnen. Hij had goede contacten met Heinz Todtmann en smokkelde voor deze een lijst met gedeporteerde en nog aanwezige gedoopte Joden het kamp uit om de kerkleiders hiervan op de hoogte te stellen.

Preek van Ds. N.R. Hefting in het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-05-19 Onderwerp: kampcommandant Gemmeker en andere SS'er op het perron tijdens een vertrekkend transport. Op de achtergrond zijn de barakken 27 (badhuis) en 15 zichtbaar.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-05-19 Onderwerp: kampcommandant Gemmeker en andere SS'er op het perron tijdens een vertrekkend transport. Op de achtergrond zijn de barakken 27 (badhuis) en 15 zichtbaar.

Foto van een still uit de Westerborkfilm

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Kerkdienst in barak 9 geleid door Srul Tabaksblatt. Op de achtergrond staat een (kinder-) koor.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Kerkdienst in barak 9 geleid door Srul Tabaksblatt. Op de achtergrond staat een (kinder-) koor.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Vluchtelingenkamp Datum: 1942-01-01 Onderwerp: Werner ziet de toekomst zwaar in; over zijn gevoelens voor Stella; het kamp heeft last van 'Drentitis', (depressies); geen cadeau voor de verjaardag van Stella, er valt in het kamp niets uit te zoeken, het kamp bevindt zich ‘diep in de rimboe’ (woorden van commandant Schol); smokkelen van de brief van Stella.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Vluchtelingenkamp Datum: 1942-01-01 Onderwerp: Werner ziet de toekomst zwaar in; over zijn gevoelens voor Stella; het kamp heeft last van 'Drentitis', (depressies); geen cadeau voor de verjaardag van Stella, er valt in het kamp niets uit te zoeken, het kamp bevindt zich ‘diep in de rimboe’ (woorden van commandant Schol); smokkelen van de brief van Stella.

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Gebeurtenissen kamp Westerbork

Ingebruikneming Westerbork

Bewijs van Arbeitseinteilung Van: Boom-Jacobs, E. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-07-20 Ingedeeld bij Binnendienst Ondertekend door Pisk, Dienstleiter O.D.&nbsp;

Bewijs van Arbeitseinteilung Van: Boom-Jacobs, E. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-07-20 Ingedeeld bij Binnendienst Ondertekend door Pisk, Dienstleiter O.D.&nbsp;

Bewijs van Arbeitseinteilung van E. Boom-Jacobs bij de binnendienst

Personen