In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Van: Margot. S. Nalowitz(?)-Höxter Aan: Höxter, Günt(h)er, c/o Nieuwkerk Plaats: Dresden Datum: 1942-05-17 Onderwerp: aan haar broer Günt(h)er; grote zorgen, geen antwoord. Hopelijk kan haar broer zich verder bij boeren in zijn vaardigheden ontwikkelen. Günther behoort tot de groep zionistische jongeren die werkzaam zijn geweest in het werkdorp Wieringermeer. Hij woonde na de opheffing van het werkdorp in bij het gastgezin Nieuwkerk.

Van: Margot. S. Nalowitz(?)-Höxter Aan: Höxter, Günt(h)er, c/o Nieuwkerk Plaats: Dresden Datum: 1942-05-17 Onderwerp: aan haar broer Günt(h)er; grote zorgen, geen antwoord. Hopelijk kan haar broer zich verder bij boeren in zijn vaardigheden ontwikkelen. Günther behoort tot de groep zionistische jongeren die werkzaam zijn geweest in het werkdorp Wieringermeer. Hij woonde na de opheffing van het werkdorp in bij het gastgezin Nieuwkerk.

Briefkaart van Margot S. Nalowitz aan Günter Höxter op het adres van de familie Nieuwkerk vanuit Dresden

Van: Rode Kruis, Afwikkelingsbureau Concentratiekampen Aan: van Dam, Jacob Plaats: Den Haag Datum: 1946-04-16 Onderwerp: het lot van Betje van Dam-van Kollem en Iszaak van Dam.

Van: Rode Kruis, Afwikkelingsbureau Concentratiekampen Aan: van Dam, Jacob Plaats: Den Haag Datum: 1946-04-16 Onderwerp: het lot van Betje van Dam-van Kollem en Iszaak van Dam.

Brief van het Rode Kruis aan J. van Dam over het lot van Betje van Dam-van Kollem en Iszaak van Dam

Van: Nieuwkerk, K. J. Plaats: Westerbork, kamp, barak 85 Datum: 1943-09-29 Onderwerp: werkzaam in de Aussendienst, DB6 en behorend tot de Barneveldgroep.

Van: Nieuwkerk, K. J. Plaats: Westerbork, kamp, barak 85 Datum: 1943-09-29 Onderwerp: werkzaam in de Aussendienst, DB6 en behorend tot de Barneveldgroep.

Ausweiskarte van Karel. J. Nieuwkerk in kamp Westerbork

Badkaart Plaats: Westerbork, kamp Van: Snoek, Hermine Datum: 1942-12-30/1943-09-23

Badkaart Plaats: Westerbork, kamp Van: Snoek, Hermine Datum: 1942-12-30/1943-09-23

Badkaart van Hermine Snoek

Hamburger Kazerne.&nbsp; Getekend door: Metz-Baumgarten, Herta. Plaats: Theresienstadt Datum: 1944-1945.&nbsp; Hamburger kazerne, Erster Hof.&nbsp; Op de andere zijde tekening T 12-015 / 7737-45

Hamburger Kazerne.&nbsp; Getekend door: Metz-Baumgarten, Herta. Plaats: Theresienstadt Datum: 1944-1945.&nbsp; Hamburger kazerne, Erster Hof.&nbsp; Op de andere zijde tekening T 12-015 / 7737-45

Tekening van Herta Metz-Baumgarten in Theresienstadt

Lijst met namen van geboren en overleden &nbsp;personen Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943 Onderwerp: geboorte en overlijden in het kamp.

Lijst met namen van geboren en overleden &nbsp;personen Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943 Onderwerp: geboorte en overlijden in het kamp.

Lijst met namen van personen geboren en overleden in augustus 1943 in kamp Westerbork

Van: Houtvester in de houtvesterij Assen&nbsp; Aan: Staatsbosbeheer&nbsp; Plaats: Assen&nbsp; Datum: 1951-10-16&nbsp; Onderwerp: inzake verkoop op afbraak van het crematorium te Westerbork. De afbraak is toegekend aan Massier en Jellema.

Van: Houtvester in de houtvesterij Assen&nbsp; Aan: Staatsbosbeheer&nbsp; Plaats: Assen&nbsp; Datum: 1951-10-16&nbsp; Onderwerp: inzake verkoop op afbraak van het crematorium te Westerbork. De afbraak is toegekend aan Massier en Jellema.

Brief van houtvester in de Houtvesterij Assen aan Staatsbosbeheer

Van: Dalsheim, Lina Aan: Dijk, van Gretha Plaats: Apeldoornsche Bosch Datum: 1942-12-20 Onderwerp: Geruchten over ontruiming van het Apeldoornsche Bosch; ze weet dat haar gezin is doorgestuurd naar Auschwitz-Birkenau en hoopt dat ze samen zijn; dagelijks leven en liefdesleven; moeite bij concentreren op lessen

Van: Dalsheim, Lina Aan: Dijk, van Gretha Plaats: Apeldoornsche Bosch Datum: 1942-12-20 Onderwerp: Geruchten over ontruiming van het Apeldoornsche Bosch; ze weet dat haar gezin is doorgestuurd naar Auschwitz-Birkenau en hoopt dat ze samen zijn; dagelijks leven en liefdesleven; moeite bij concentreren op lessen

Brief van Lina Dalsheim aan Gretha van Dijk vanuit het Apeldoornsche Bosch

Van: Dalsheim, Lina Aan: Dijk, van Gretha Plaats: Apeldoornsche Bosch Datum: 1942-10-15 Onderwerp: Dagelijks leven en vrije tijd in het Apeldoornsche Bosch, gezelligheid met vriendin Roos; vragen over vrienden en kennissen in Borger

Van: Dalsheim, Lina Aan: Dijk, van Gretha Plaats: Apeldoornsche Bosch Datum: 1942-10-15 Onderwerp: Dagelijks leven en vrije tijd in het Apeldoornsche Bosch, gezelligheid met vriendin Roos; vragen over vrienden en kennissen in Borger

Brief van Lina Jacoba Dalsheim aan Gretha van Dijk vanuit het Apeldoornsche Bosch

Van: Dalsheim, Lina Aan: Dijk, van Gretha Plaats: Apeldoornsche Bosch Datum: begin oktober 1942 Onderwerp: Heeft bericht dat ouders zijn doorgestuurd en ook de familie Stern (uit Assen?); vraag naar verzegeling ouderlijk huis in Borger; heeft stempel in stamkaart en is voorlopig vrijgesteld; Wiesje Bamberg is nog steeds in Scheemda

Van: Dalsheim, Lina Aan: Dijk, van Gretha Plaats: Apeldoornsche Bosch Datum: begin oktober 1942 Onderwerp: Heeft bericht dat ouders zijn doorgestuurd en ook de familie Stern (uit Assen?); vraag naar verzegeling ouderlijk huis in Borger; heeft stempel in stamkaart en is voorlopig vrijgesteld; Wiesje Bamberg is nog steeds in Scheemda

Breslauer, Werner Rudolf Moestuin waarin tomaten groeien.&nbsp; Kamp Westerbork, 1943-1944

Breslauer, Werner Rudolf Moestuin waarin tomaten groeien.&nbsp; Kamp Westerbork, 1943-1944

Moestuin met tomaten in kamp Westerbork

Onderwerp: Judith Teixeira de Mattos

Foto van Judith Teixeira de Mattos

Onderwerp: Albert Teixeira de Mattos

Foto van Albert Teixeira de Mattos

Van: Querido, Abraham Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-12-13 Onderwerp: identiteitskaart; strafgeval; arts (drs.); barak 6. Het gaat om de helft van een Ausweiskarte.

Van: Querido, Abraham Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-12-13 Onderwerp: identiteitskaart; strafgeval; arts (drs.); barak 6. Het gaat om de helft van een Ausweiskarte.

Ausweiskarte van Abraham Querido in kamp Westerbork

Van: het Nederlands Beheersinstituut Aan: van Dam, Joseph Plaats: Groningen Datum: 1951-05-04 Onderwerp: Beëindiging bewindvoerderschap over M. de Winter-van Dam en drie van haar kinderen. Dit in verband met het vaststellen van hun overlijden en het doen van aangifte hiervan.

Van: het Nederlands Beheersinstituut Aan: van Dam, Joseph Plaats: Groningen Datum: 1951-05-04 Onderwerp: Beëindiging bewindvoerderschap over M. de Winter-van Dam en drie van haar kinderen. Dit in verband met het vaststellen van hun overlijden en het doen van aangifte hiervan.

Brief van het Nederlands Beheersinstituut aan Joseph van Dam vanuit Groningen

Revisie bliksemafleider installatie Ziekenhuis en barak C&nbsp; Centraal Vluchtelingenkamp&nbsp;Westerbork&nbsp; Schaal: 1:250 De ziekenhuisbarak zal later (Doorgangskamp) de Kommandatur worden.

Revisie bliksemafleider installatie Ziekenhuis en barak C&nbsp; Centraal Vluchtelingenkamp&nbsp;Westerbork&nbsp; Schaal: 1:250 De ziekenhuisbarak zal later (Doorgangskamp) de Kommandatur worden.

Bouwtekening van de revisie van de bliksemafleider van de ziekenhuisbarak in het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Van: van Dam, Abraham Aan: van Dam, Joseph Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-07-09 Onderwerp: bedankje voor een pakket.

Van: van Dam, Abraham Aan: van Dam, Joseph Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-07-09 Onderwerp: bedankje voor een pakket.

Briefkaart van Abraham van Dam aan Joseph van Dam vanuit kamp Westerbrok

Van: Levie-van Praag, Rachel Aan: Feldman, T. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-08-25 Onderwerp: vriendin van Lotte; ze werken samen en slapen boven elkaar; over Lotte; ze heeft de heer Feldman in de verte kunnen zien; hij kent haar man; de beide vrouwen praten veel samen, ook over hun echtgenoten…; behoefte aan een kennismaking…

Van: Levie-van Praag, Rachel Aan: Feldman, T. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-08-25 Onderwerp: vriendin van Lotte; ze werken samen en slapen boven elkaar; over Lotte; ze heeft de heer Feldman in de verte kunnen zien; hij kent haar man; de beide vrouwen praten veel samen, ook over hun echtgenoten…; behoefte aan een kennismaking…

Brief van Rachel Levie-van Praag aan T. Feldman vanuit kamp Westerbork

Bericht over gesloten huwelijken Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-06 Onderwerp: vier gesloten huwelijken in kamp Westerbork.

Bericht over gesloten huwelijken Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-06 Onderwerp: vier gesloten huwelijken in kamp Westerbork.

Bericht over vier gesloten huwelijken in kamp Westerbork

Aan: tante, oom en Bobby (gezin Joseph van Dam) Van: Carolina de Winter (nicht) Plaats: Huizum (Leeuwarden) Datum: 1942-10-06 Onderwerp: Carolina schrijft de brief, omdat haar moeder al zoveel te schrijven heeft; het vertrek van familieleden naar kamp Westerbork. Het zou een geruststelling zijn als zij ook weggingen, misschien ziet ze dan haar vader Salomon Winter en haar zojuist vertrokken oom en tante (Tas-van Dam); flink zijn; is oom Abraham nog in Amsterdam?&nbsp;

Aan: tante, oom en Bobby (gezin Joseph van Dam) Van: Carolina de Winter (nicht) Plaats: Huizum (Leeuwarden) Datum: 1942-10-06 Onderwerp: Carolina schrijft de brief, omdat haar moeder al zoveel te schrijven heeft; het vertrek van familieleden naar kamp Westerbork. Het zou een geruststelling zijn als zij ook weggingen, misschien ziet ze dan haar vader Salomon Winter en haar zojuist vertrokken oom en tante (Tas-van Dam); flink zijn; is oom Abraham nog in Amsterdam?&nbsp;

Brief van Carolina de Winter aan haar oom en tante in Amsterdam vanuit Huizum

Van: Mr. Slijper, J. Aan: Euser, R.P. Plaats: Rotterdam Datum: 1950-1028 Onderwerp: moet wachten met de afwikkeling van de boedel, nadat het overlijden van de heer I. Kroon in het Staatsblad is geplaatst.

Van: Mr. Slijper, J. Aan: Euser, R.P. Plaats: Rotterdam Datum: 1950-1028 Onderwerp: moet wachten met de afwikkeling van de boedel, nadat het overlijden van de heer I. Kroon in het Staatsblad is geplaatst.

Brief van Mr. J. Slijper aan de heer R.P. Euser over de afwikkeling rond de heer I. Kroon

Vier dames bij de ingang van Schattenberg. Schattenberg, 1950/1951

Vier dames bij de ingang van Schattenberg. Schattenberg, 1950/1951

Foto van vier Indische vrouwen bij de hoofdingang van (kamp) Schattenberg

Opbouw Uitgegeven voor het ziekenhuis 2de Jaargang, No. 5 Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1947 Onderwerp: Onderwerp: slagzin; gedicht ‘Voor Leo' en ‘Erkenning’; God zij met ons; het menselijke lichaam; &nbsp;wetenschappelijke vraag van de week; de stroper; het huisdier; de karakterkenner; oude wijsheid in een nieuw kleed.

Opbouw Uitgegeven voor het ziekenhuis 2de Jaargang, No. 5 Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1947 Onderwerp: Onderwerp: slagzin; gedicht ‘Voor Leo' en ‘Erkenning’; God zij met ons; het menselijke lichaam; &nbsp;wetenschappelijke vraag van de week; de stroper; het huisdier; de karakterkenner; oude wijsheid in een nieuw kleed.

Orgaan met de titel 'Opbouw' uitgegeven voor het ziekenhuis van het Interneringskamp Westerbork

Van: Hammelburg, Joseph en zijn vrouw Elisabeth Aan: Hammelburg, Simon Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-03-09 Onderwerp: vorige brief ontvangen? er zat een pakketzegel in; van zijn vader twee brieven ontvangen; zijn vrouw houdt zich goed. De schrijver is verhuisd naar barak 71…

Van: Hammelburg, Joseph en zijn vrouw Elisabeth Aan: Hammelburg, Simon Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-03-09 Onderwerp: vorige brief ontvangen? er zat een pakketzegel in; van zijn vader twee brieven ontvangen; zijn vrouw houdt zich goed. De schrijver is verhuisd naar barak 71…

Brief van Joseph Hammelburg en zijn vrouw aan Simon Hammelburg vanuit kamp Westerbork

Van: Leefsma-Hammelburg, Anna Aan: Hammelburg, S, familie Plaats: de trein (poststempel Groningen) Datum: 1943-07-13 Onderwerp: 'Zoo je ziet is het onverhoopte gebeurd. De spanning was onverdraaglijk. We gaan nu naar het onbekende… (weinig vertrouwen in de toekomst) Op de kantlijn: 'We zitten in de trein, nachtmerrie. Op de achterkant: ‘Vinder gelieve te posten’&nbsp;

Van: Leefsma-Hammelburg, Anna Aan: Hammelburg, S, familie Plaats: de trein (poststempel Groningen) Datum: 1943-07-13 Onderwerp: 'Zoo je ziet is het onverhoopte gebeurd. De spanning was onverdraaglijk. We gaan nu naar het onbekende… (weinig vertrouwen in de toekomst) Op de kantlijn: 'We zitten in de trein, nachtmerrie. Op de achterkant: ‘Vinder gelieve te posten’&nbsp;

Briefkaart van Anna Leefsma-Hammelburg aan de familie S. Hammelburg vanuit de trein gegooid

Van: Acohen, Maurits Aan: Acohen, Tom Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-07 Onderwerp: 10 gulden bestemd voor Tom, van opa en oma.

Van: Acohen, Maurits Aan: Acohen, Tom Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-07 Onderwerp: 10 gulden bestemd voor Tom, van opa en oma.

Bewijs van een storting van geld vanuit kamp Westerbork

Foto van Jacob van Dam

Van: Presser, Louise Aan: Huizinga-Swaluw, Christine (moeder)&nbsp; Plaats: Hollandsche Schouwburg Datum: 1943-07-16 Onderwerp: Heden op transport naar Westerbork, pakketjes kunnen gestuurd worden onder vernmelding van naam, geboortedatum en transport d.d. 16-7-1943

Van: Presser, Louise Aan: Huizinga-Swaluw, Christine (moeder)&nbsp; Plaats: Hollandsche Schouwburg Datum: 1943-07-16 Onderwerp: Heden op transport naar Westerbork, pakketjes kunnen gestuurd worden onder vernmelding van naam, geboortedatum en transport d.d. 16-7-1943

Telegram van Louise Presser aan Christine Huizinga-Swaluw vanuit de Hollandsche Schouwburg

Van: Schol, Jac Aan: Gassmann, Heinrich Datum: 1942-07-29 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: Heinrich kan als bagagedrager van de Fliegende Kolonne de wacht vrij passeren en een armband dragen. &nbsp;

Van: Schol, Jac Aan: Gassmann, Heinrich Datum: 1942-07-29 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: Heinrich kan als bagagedrager van de Fliegende Kolonne de wacht vrij passeren en een armband dragen. &nbsp;

Ausweis voor Heinrich Gassmann ondertekend door commandant Jacques Schol

Personen