In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Van: tante Mien (moeder) en oom Jan (vader) Aan: Hanneke Plaats: Amstelveen Datum: 1944-03 Onderwerp: weersomstandigheden; inhoud pakjes ook zeep en dergelijke; pakjes ontvangen?; ook geld hebben? wat kan je ermee?; heb je een aardige meester?; zijn er veel kinderen in de klas, zijn er aardige bij? Heb je een echt vriendinnetje?; voldoende vragen om te beantwoorden…

Van: tante Mien (moeder) en oom Jan (vader) Aan: Hanneke Plaats: Amstelveen Datum: 1944-03 Onderwerp: weersomstandigheden; inhoud pakjes ook zeep en dergelijke; pakjes ontvangen?; ook geld hebben? wat kan je ermee?; heb je een aardige meester?; zijn er veel kinderen in de klas, zijn er aardige bij? Heb je een echt vriendinnetje?; voldoende vragen om te beantwoorden…

Brief van moeder en vader aan Hanneke

Van: (Hammelburg-Cohen), Julie Aan: Hammelburg, Simon en Hanna Plaats: de trein (poststempel Zwolle) Datum: 1943-06-08 Onderwerp: over deportatie vanuit kamp Westerbork.

Van: (Hammelburg-Cohen), Julie Aan: Hammelburg, Simon en Hanna Plaats: de trein (poststempel Zwolle) Datum: 1943-06-08 Onderwerp: over deportatie vanuit kamp Westerbork.

Briefkaart van Julie (Hammelburg-Cohen) aan Simon Hammelburg vanuit de trein gegooid

Van: Acohen, Maurits en&nbsp;Esther Acohen-de la Bella Aan: Acohen-Polet, Leny Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-07-25 Onderwerp:&nbsp; Maurits: pakket 34 is binnengekomen; afstaan van inhoud van een pakket aan bekenden die in de strafbarak zaten; Portugese stempel ontvangen; werktijden verdubbeld; donderdagavond tot 22.30 naar het cabaret geweest (van prominenten uit Amsterdam); Raoul en Freddy Morpurgo in de strafbarak ontmoet, gelijk een pakje voor ze gemaakt. Hij zag toen ook Lotje en haar drie kinderen aan wie hij ook wat gegeven heeft. Ze zijn allen vertrokken; Okker uit de…straat zat daar ook, die is er nog. Ook Janny en Willem Koster zijn in het kamp, net als de vrouw van Leo Koster; organiseren van voedsel.. Esther: bedankt voor de gezellige brieven van haar schoondochter en het brood van mevrouw Polel (moeder schoondochter); Esther is driemaal gemasseerd, maar niet goed en de sportmasseur is te pijnlijk; heerlijk het cabaret van die prominenten, heerlijk; over gipsverband…&nbsp;

Van: Acohen, Maurits en&nbsp;Esther Acohen-de la Bella Aan: Acohen-Polet, Leny Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-07-25 Onderwerp:&nbsp; Maurits: pakket 34 is binnengekomen; afstaan van inhoud van een pakket aan bekenden die in de strafbarak zaten; Portugese stempel ontvangen; werktijden verdubbeld; donderdagavond tot 22.30 naar het cabaret geweest (van prominenten uit Amsterdam); Raoul en Freddy Morpurgo in de strafbarak ontmoet, gelijk een pakje voor ze gemaakt. Hij zag toen ook Lotje en haar drie kinderen aan wie hij ook wat gegeven heeft. Ze zijn allen vertrokken; Okker uit de…straat zat daar ook, die is er nog. Ook Janny en Willem Koster zijn in het kamp, net als de vrouw van Leo Koster; organiseren van voedsel.. Esther: bedankt voor de gezellige brieven van haar schoondochter en het brood van mevrouw Polel (moeder schoondochter); Esther is driemaal gemasseerd, maar niet goed en de sportmasseur is te pijnlijk; heerlijk het cabaret van die prominenten, heerlijk; over gipsverband…&nbsp;

Brief van Maurits Acohen en zijn vrouw aan het gezin van hun zoon

Van: het Rode Kruis, Informatiebureau Aan: de aanvrager Plaats: Den Haag Datum: 1949-04-05 Onderwerp: inlichtingen over het lot van Simon Vissel.

Van: het Rode Kruis, Informatiebureau Aan: de aanvrager Plaats: Den Haag Datum: 1949-04-05 Onderwerp: inlichtingen over het lot van Simon Vissel.

Verklaring van het Rode Kruis over het lot van Simon Vissel

Aan: Friedheim, F. Th., Westerbork, kamp Geboren: 1882-06-29 Datum: 1943-04-24 (poststempel) Plaats van verzending: Hilversum Onderwerp: ontvangstbewijs verzenden van een pakket, met op de achterkant beschreven de inhoud.

Aan: Friedheim, F. Th., Westerbork, kamp Geboren: 1882-06-29 Datum: 1943-04-24 (poststempel) Plaats van verzending: Hilversum Onderwerp: ontvangstbewijs verzenden van een pakket, met op de achterkant beschreven de inhoud.

Bewijs van ontvangst voor verzonden pakket naar kamp Westerbork

Kampbewoners Westerbork naar sekse en leeftijd

Mannen kamp Westerbork (21-65 jaar)

Industriebarakken kamp Westerbork

Afvalsortering kamp Westerbork

Van: tante Mien (moeder) Aan: Hanneke Plaats: Amstelveen Datum: 1944 Onderwerp: een pakketje met onder ander kleding toegestuurd; over het brieven schrijven van Hanneke; over pakketjes; het thuisfront heeft genoeg voedsel, dus Hanneke kan vrij vragen; adviezen van moeder over omgang met mensen.

Van: tante Mien (moeder) Aan: Hanneke Plaats: Amstelveen Datum: 1944 Onderwerp: een pakketje met onder ander kleding toegestuurd; over het brieven schrijven van Hanneke; over pakketjes; het thuisfront heeft genoeg voedsel, dus Hanneke kan vrij vragen; adviezen van moeder over omgang met mensen.

Brief van moeder aan Hanneke

Van: tante Mien (moeder) Aan: Hanneke Plaats: Wassenaar/Den Haag Datum: 1943-07-14 Onderwerp: blij eindelijk wat van Hanneke te horen; over Trudel, een beste vriendin, ook in kamp Westerbork; elke week zal naar Hanneke worden geschreven, aangeven wat ze nodig heeft; hoop dat ze vele leuke kinderen gevonden heeft om mee om te gaan…

Van: tante Mien (moeder) Aan: Hanneke Plaats: Wassenaar/Den Haag Datum: 1943-07-14 Onderwerp: blij eindelijk wat van Hanneke te horen; over Trudel, een beste vriendin, ook in kamp Westerbork; elke week zal naar Hanneke worden geschreven, aangeven wat ze nodig heeft; hoop dat ze vele leuke kinderen gevonden heeft om mee om te gaan…

Foto van Leopold Linder in de zandbak van de kleuterschool aan de Krugerlaan in Gouda.

Foto van Leopold Linder in de zandbak van de kleuterschool aan de Krugerlaan in Gouda.

Foto van Leopold Linder

Van: Lager Westerbork Aan: Asscher-Pinkhof, Clara Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-06-04 Onderwerp: werkzaam in het kamp voor DB 10 als leerkracht.

Van: Lager Westerbork Aan: Asscher-Pinkhof, Clara Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-06-04 Onderwerp: werkzaam in het kamp voor DB 10 als leerkracht.

Arbeitskarte van Clara Asscher-Pinkhof in kamp Westerbork

Aan: Wolff, C. (mevrouw) Plaats: Westerbork, kamp, barak 45 Datum: 1943-09-30 (poststempel) Plaats van verzending: Hilversum Onderwerp: ontvangstbewijs verzenden van een pakket met op de achterkant geschreven de inhoud.

Aan: Wolff, C. (mevrouw) Plaats: Westerbork, kamp, barak 45 Datum: 1943-09-30 (poststempel) Plaats van verzending: Hilversum Onderwerp: ontvangstbewijs verzenden van een pakket met op de achterkant geschreven de inhoud.

Aan: Friedheim-Maass, J. S.,&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Geboren: 1881-05-04 Datum: 1943-04-29 (poststempel) Plaats van verzending: Hilversum Onderwerp: ontvangstbewijs verzenden van een pakket met op de achterkant een beschrijving van de inhoud.

Aan: Friedheim-Maass, J. S.,&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Geboren: 1881-05-04 Datum: 1943-04-29 (poststempel) Plaats van verzending: Hilversum Onderwerp: ontvangstbewijs verzenden van een pakket met op de achterkant een beschrijving van de inhoud.

Aan: Friedheim-Maass, J. S., Westerbork, kamp Geboren: 1881-05-04 Datum: 1943-04-11 (poststempel) Plaats van verzending: Hilversum Onderwerp: ontvangstbewijs verzenden van een pakket met op de achterkant een beschrijving van de inhoud.&nbsp;

Aan: Friedheim-Maass, J. S., Westerbork, kamp Geboren: 1881-05-04 Datum: 1943-04-11 (poststempel) Plaats van verzending: Hilversum Onderwerp: ontvangstbewijs verzenden van een pakket met op de achterkant een beschrijving van de inhoud.&nbsp;

Betreft: Het bouwen van 3 barakken in het Kamp Schattenberg. Situatie van het kamp de Donzel te Nistelrode. Schaal: 1:500 Datum: Juli 1959

Betreft: Het bouwen van 3 barakken in het Kamp Schattenberg. Situatie van het kamp de Donzel te Nistelrode. Schaal: 1:500 Datum: Juli 1959

Plattegrond van het plaatsen en verbouwen van drie barakken in het woonoord Schattenberg

Van: het Afwikkelingsbureau Concentratiekampen van het Rode Kruis Aan: van Dam, Jacob Plaats: Den Haag Datum: 1946-07-02 Onderwerp: bevestiging van het overlijden van het gezin Abraham van Dam.

Van: het Afwikkelingsbureau Concentratiekampen van het Rode Kruis Aan: van Dam, Jacob Plaats: Den Haag Datum: 1946-07-02 Onderwerp: bevestiging van het overlijden van het gezin Abraham van Dam.

Brief van het Rode kruis over het overlijden van het gezin Abraham van Dam

Bewijs van Aanmelding Joodsche Raad voor Amsterdam. Van: Magnus, Simon Afgegeven op 27 maart 1941.

Bewijs van Aanmelding Joodsche Raad voor Amsterdam. Van: Magnus, Simon Afgegeven op 27 maart 1941.

Bewijs van aanmelding dat Simon Magnus van Joodse bloede is.

Van: Friedheim, Hans Aan: Hare Majesteit de Koningin der Nederlanden Datum: 1947-07-01 Plaats: Amsterdam Onderwerp: verzoek tot naturalisatie. In het document allerlei achtergrond gegevens van Hans Friedheim voor- en tijdens de oorlog. Onder andere blijkt uit het document dat hij tussen 25 januari 1944 en 28 mei 1945 in onderduik is geweest.

Van: Friedheim, Hans Aan: Hare Majesteit de Koningin der Nederlanden Datum: 1947-07-01 Plaats: Amsterdam Onderwerp: verzoek tot naturalisatie. In het document allerlei achtergrond gegevens van Hans Friedheim voor- en tijdens de oorlog. Onder andere blijkt uit het document dat hij tussen 25 januari 1944 en 28 mei 1945 in onderduik is geweest.

Verzoek tot naturalisatie van Hans Friedheim aan Hare Majesteit de Koningin der Nederlanden

Van: het Rode Kruis, Informatiebureau Aan: de&nbsp;aanvrager&nbsp; Plaats: Den Haag Datum: 1949-03-28 Onderwerp: inlichtingen over het lot van Barend Vissel.

Van: het Rode Kruis, Informatiebureau Aan: de&nbsp;aanvrager&nbsp; Plaats: Den Haag Datum: 1949-03-28 Onderwerp: inlichtingen over het lot van Barend Vissel.

Brief van het Rode Kruis over het lot van Barend Vissel

Van: tante Mien (moeder) Aan: Hanneke Plaats: Wassenaar/Den Haag Datum: 1943-08-05 Onderwerp: wat Hanneke vanuit kamp Westerbork heeft geschreven heeft moeder nog niet bereikt, contactpersoon is op vakantie; pakket gestuurd; brief van oom Jan met de vissen leuk?; boek dat zal worden opgestuurd is een jongensboek over voetbal…; adviezen, ook over wat ze niet en wel mag vertellen over oompje en zijn familie; eieren die ze krijgt zullen gekookt zijn.&nbsp;

Van: tante Mien (moeder) Aan: Hanneke Plaats: Wassenaar/Den Haag Datum: 1943-08-05 Onderwerp: wat Hanneke vanuit kamp Westerbork heeft geschreven heeft moeder nog niet bereikt, contactpersoon is op vakantie; pakket gestuurd; brief van oom Jan met de vissen leuk?; boek dat zal worden opgestuurd is een jongensboek over voetbal…; adviezen, ook over wat ze niet en wel mag vertellen over oompje en zijn familie; eieren die ze krijgt zullen gekookt zijn.&nbsp;

Van: Els&nbsp; Aan: Cor en Piet Plaats: Amsterdam Datum: 1943-10-01 Onderwerp: Siegfried is ook van huis gehaald; Els sprak hem nog bij het Concertgebouw waar alle slachtoffers verzameld waren; ook Elly Polak met man en kind waren erbij; vrijlating van Liesje staat nu op losse schroeven; de man die het zou moeten regelen is ziek en bevindt zich in een sanatorium; &nbsp;Els is enorm aangedaan; pakket verstuurd…

Van: Els&nbsp; Aan: Cor en Piet Plaats: Amsterdam Datum: 1943-10-01 Onderwerp: Siegfried is ook van huis gehaald; Els sprak hem nog bij het Concertgebouw waar alle slachtoffers verzameld waren; ook Elly Polak met man en kind waren erbij; vrijlating van Liesje staat nu op losse schroeven; de man die het zou moeten regelen is ziek en bevindt zich in een sanatorium; &nbsp;Els is enorm aangedaan; pakket verstuurd…

Brief van Els een Corrie en Piet vanuit Amsterdam

Afkomstig van het registratiebureau Lager Westerbork&nbsp; Van: Slager, Jochem&nbsp; Datum: 1942-10-29&nbsp; Betreft: vrijstelling van transport van 2-11-1942. Met stempel van ondercommandant 'de Haan'.

Afkomstig van het registratiebureau Lager Westerbork&nbsp; Van: Slager, Jochem&nbsp; Datum: 1942-10-29&nbsp; Betreft: vrijstelling van transport van 2-11-1942. Met stempel van ondercommandant 'de Haan'.

Bewijs van vrijstelling van transport voor Jochem Slager

Arbeitskarte Van: Gerzon, Sigbert Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-07-10 Gerzon is ingedeeld bij DB 2 Gruppe 8 Garage, barak 76.

Arbeitskarte Van: Gerzon, Sigbert Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-07-10 Gerzon is ingedeeld bij DB 2 Gruppe 8 Garage, barak 76.

Arbeitskarte van Sigbert Gerzon in kamp Westerbork

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-05-19 Onderwerp: de trein verlaat kamp Westerbork; een SS'er lift mee.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-05-19 Onderwerp: de trein verlaat kamp Westerbork; een SS'er lift mee.

Foto van een still uit de Westerborkfilm

Aan: Magnus, Simon Datum: 1944 Plaats: Theresienstadt Onderwerp: zich melden op een verzamelplaats aan de Lange Strasse 5 in verband met een transport. Mee te nemen bagage is beperkt.

Aan: Magnus, Simon Datum: 1944 Plaats: Theresienstadt Onderwerp: zich melden op een verzamelplaats aan de Lange Strasse 5 in verband met een transport. Mee te nemen bagage is beperkt.

Mededeling zich te melden in verband met een transport in Theresienstadt

Van: Leefsma-Hammelburg, Anna Aan: Hammelburg, S, familie Plaats: de trein (poststempel Groningen) Datum: 1943-07-13 Onderwerp: 'Zoo je ziet is het onverhoopte gebeurd. De spanning was onverdraaglijk. We gaan nu naar het onbekende… (weinig vertrouwen in de toekomst) Op de kantlijn: 'We zitten in de trein, nachtmerrie. Op de achterkant: ‘Vinder gelieve te posten’&nbsp;

Van: Leefsma-Hammelburg, Anna Aan: Hammelburg, S, familie Plaats: de trein (poststempel Groningen) Datum: 1943-07-13 Onderwerp: 'Zoo je ziet is het onverhoopte gebeurd. De spanning was onverdraaglijk. We gaan nu naar het onbekende… (weinig vertrouwen in de toekomst) Op de kantlijn: 'We zitten in de trein, nachtmerrie. Op de achterkant: ‘Vinder gelieve te posten’&nbsp;

Briefkaart van Anna Leefsma-Hammelburg aan de familie S. Hammelburg vanuit de trein gegooid

Van: Joodsche Raad voor Amsterdam, Afdeling Expositur Aan: Gassmann-Baumann, Inge Datum: 1942-07-10 Onderwerp: Inge is geplaatst op de oproep van Heinrich. De twee personen worden als getrouwd beschouwd (huwelijk was twee dagen ervoor).

Van: Joodsche Raad voor Amsterdam, Afdeling Expositur Aan: Gassmann-Baumann, Inge Datum: 1942-07-10 Onderwerp: Inge is geplaatst op de oproep van Heinrich. De twee personen worden als getrouwd beschouwd (huwelijk was twee dagen ervoor).

Brief van de Joodsche Raad voor Amsterdam, Afdeling Expositur voor Inge Gassmann-Baumann