In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Bewijs van crematie&nbsp; Datum: 16-06-1943 Nr. 349 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Basch, Jijttel geb. 10-12-54 overleden te Westerbork op 06-06-1943 op 07-06-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie&nbsp; Datum: 16-06-1943 Nr. 349 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Basch, Jijttel geb. 10-12-54 overleden te Westerbork op 06-06-1943 op 07-06-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie in kamp Westerbork betreffende Jijttel Basch

Bewijs van crematie Datum: 30-06-1943 Nr. 379 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Fles, Rika geb. 14-03-63 overleden te Westerbork op 23-06-1943 op 25-06-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie Datum: 30-06-1943 Nr. 379 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Fles, Rika geb. 14-03-63 overleden te Westerbork op 23-06-1943 op 25-06-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie in kamp Westerbork betreffende Rika Fles

Van: Feldman-Kan, Lotte Ruth&nbsp; Aan: Feldman, T. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-07-13 Onderwerp: wie weet komt deze week het langverwachte briefje (vrijlating); de wachtweek verliep uitstekend, een prachtig stel collega's, een broeder en een zuster; ze begint om vijf uur en de loop-patiënten in de mannenzaal vliegen uit hun bed om haar te helpen. Toen de dagdienst om 7 uur kwam, waren alle bedden al opgemaakt; vader vraagt elke ochtend hetzelfde: ‘is moeder al op en komt ze gauw bij me?’; vrij goed geslapen overdag; L. is verloofd, trots loopt ze ons voorbij &nbsp;alsof ze wil zeggen: ‘zie je wel…’; ze ontmoet dagelijks bij het eten een neef van Annie de Vries; ze delen alles met zijn drieën (vader, moeder en Lotte); vader staat elke ochtend op en wandelt dan een stukje; moeder werkt 's morgens in de naaihoek en bezoekt vader 3 keer per dag; Lotte hoopt op 13 augustus bij haar man te zijn…ze is dan 9 jaar getrouwd…&nbsp;

Van: Feldman-Kan, Lotte Ruth&nbsp; Aan: Feldman, T. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-07-13 Onderwerp: wie weet komt deze week het langverwachte briefje (vrijlating); de wachtweek verliep uitstekend, een prachtig stel collega's, een broeder en een zuster; ze begint om vijf uur en de loop-patiënten in de mannenzaal vliegen uit hun bed om haar te helpen. Toen de dagdienst om 7 uur kwam, waren alle bedden al opgemaakt; vader vraagt elke ochtend hetzelfde: ‘is moeder al op en komt ze gauw bij me?’; vrij goed geslapen overdag; L. is verloofd, trots loopt ze ons voorbij &nbsp;alsof ze wil zeggen: ‘zie je wel…’; ze ontmoet dagelijks bij het eten een neef van Annie de Vries; ze delen alles met zijn drieën (vader, moeder en Lotte); vader staat elke ochtend op en wandelt dan een stukje; moeder werkt 's morgens in de naaihoek en bezoekt vader 3 keer per dag; Lotte hoopt op 13 augustus bij haar man te zijn…ze is dan 9 jaar getrouwd…&nbsp;

Brief van Lotte Ruth Feldman-Kan aan haar echtgenoot vanuit kamp Westerbork

Van: Levie, Han&nbsp; Aan: Leida&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-09-07&nbsp; Onderwerp: clandestiene brief over op transport gaan (mogelijk binnen vier weken), vraag om pakketten, vraag om getuigschrift.

Van: Levie, Han&nbsp; Aan: Leida&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-09-07&nbsp; Onderwerp: clandestiene brief over op transport gaan (mogelijk binnen vier weken), vraag om pakketten, vraag om getuigschrift.

Brief van Han Levie aan Leida vanuit kamp Westerbork

Vrouwen voor een barak.&nbsp; Getekend door: Metz-Baumgarten, Herta.&nbsp; Plaats: Kamp Westerbork Datum: 1943-1944.&nbsp; Twee vrouwen lopen voor het vrouwengedeelte van de Barneveldbarak. Bij de ingang staat een vuilniston.

Vrouwen voor een barak.&nbsp; Getekend door: Metz-Baumgarten, Herta.&nbsp; Plaats: Kamp Westerbork Datum: 1943-1944.&nbsp; Twee vrouwen lopen voor het vrouwengedeelte van de Barneveldbarak. Bij de ingang staat een vuilniston.

Tekening van Herta Metz-Baumgarten in kamp Westerbork

Transport Transport. Lange rij wagons, mensen bij de trein Kamp Westerbork, 1943-1944

Transport Transport. Lange rij wagons, mensen bij de trein Kamp Westerbork, 1943-1944

Een deportatie trein kort voor vertrek

Groep Joodse vluchtelingen en bewakers. &nbsp; Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork, 1941.&nbsp; Op de foto staan alle orkestleden, de huishoudelijke dienst onder leiding van Ernst, de kok uit Assen met zijn vrouw, enige dames van de administratie en de marechaussees van het detachement maart-april 1942. Het was een besloten afscheidsavond omdat een dergelijke vriendschappelijke omgang met de aldaar verblijvende Duitse joden tegenover de buitenwereld moest worden afgeschermd. &nbsp;

Groep Joodse vluchtelingen en bewakers. &nbsp; Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork, 1941.&nbsp; Op de foto staan alle orkestleden, de huishoudelijke dienst onder leiding van Ernst, de kok uit Assen met zijn vrouw, enige dames van de administratie en de marechaussees van het detachement maart-april 1942. Het was een besloten afscheidsavond omdat een dergelijke vriendschappelijke omgang met de aldaar verblijvende Duitse joden tegenover de buitenwereld moest worden afgeschermd. &nbsp;

Joodse vluchtelingen, marechaussee en werknemers in Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Arbeidskaart van Gans, Regina Clara geb. 1926-02-12&nbsp; Regina is ingedeeld in de Klijnkramergruppe, Dienstbereich 6.

Arbeidskaart van Gans, Regina Clara geb. 1926-02-12&nbsp; Regina is ingedeeld in de Klijnkramergruppe, Dienstbereich 6.

Arbeitskarte van Regina Gans

Van:&nbsp; Aan: Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945 Onderwerp: ontvangstbewijs voor ingeleverd wasgoed etc.

Van:&nbsp; Aan: Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945 Onderwerp: ontvangstbewijs voor ingeleverd wasgoed etc.

Ontvangstbewijs blanco voor ingeleverd wasgoed in Interneringskamp Westerbork

Van: Rosa van der Hal-Prins Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943 Heimwee naar Sally

Van: Rosa van der Hal-Prins Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943 Heimwee naar Sally

Gedicht van Rosa van der Hal-Prins

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-06-18 Onderwerp: Werner is terneergeslagen. Hij kreeg een expresse kaart van zijn ouders dat zij op 15 juni vertrekken, reeds vertrokken zijn met een transport naar Polen. Een bestemmingsplaats is niet bekend (Sobibor). 'Zal ik ze ooit weerzien'.; Sinds Werner niet meer thuis is (1933), is de band met zijn ouders hechter geworden; ‘Waarheen zullen ze gaan?’ Honderden kampgenoten hebben al zo'n boodschap ontvangen. Transporten naar Lublin, Libenau. Lodz, Warschau, Riga…Niemand krijgt meer een bericht, ja brieven retour met de opschrift: ‘Ontvanger overleden’ of ontvanger vertrokken, waarheen onbekend; een en ander over de toestanden gehoord, beroerd zijn ze overal…; Werners vriendschap met Stella zal een hulp zijn voor de toekomst ‘die den diepste stand nog niet heeft bereikt’; Mogelijk mag Werner op 6 juli naar Amsterdam…; de voedselvoorziening in het kamp is lastig, een opsomming van wat hij krijgt.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-06-18 Onderwerp: Werner is terneergeslagen. Hij kreeg een expresse kaart van zijn ouders dat zij op 15 juni vertrekken, reeds vertrokken zijn met een transport naar Polen. Een bestemmingsplaats is niet bekend (Sobibor). 'Zal ik ze ooit weerzien'.; Sinds Werner niet meer thuis is (1933), is de band met zijn ouders hechter geworden; ‘Waarheen zullen ze gaan?’ Honderden kampgenoten hebben al zo'n boodschap ontvangen. Transporten naar Lublin, Libenau. Lodz, Warschau, Riga…Niemand krijgt meer een bericht, ja brieven retour met de opschrift: ‘Ontvanger overleden’ of ontvanger vertrokken, waarheen onbekend; een en ander over de toestanden gehoord, beroerd zijn ze overal…; Werners vriendschap met Stella zal een hulp zijn voor de toekomst ‘die den diepste stand nog niet heeft bereikt’; Mogelijk mag Werner op 6 juli naar Amsterdam…; de voedselvoorziening in het kamp is lastig, een opsomming van wat hij krijgt.

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Van: Schol, J. Aan: de barakleiders Plaats: Westerbork, Centraal Vluchtelingenkamp Datum: 1942-02-11 Onderwerp: regeling van post in het kamp; richtlijnen waar niet over geschreven mag worden…

Van: Schol, J. Aan: de barakleiders Plaats: Westerbork, Centraal Vluchtelingenkamp Datum: 1942-02-11 Onderwerp: regeling van post in het kamp; richtlijnen waar niet over geschreven mag worden…

Order van kampcommandant J. Schol aan de barakleiders betreffende post en censuur

Van:&nbsp; Aan: Buijvoets, J. G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1947 Onderwerp: Tekening op schaal op blauw papier van de ‘Kleederbergplaats’. Deze bergplaatsen ontbraken in de werkbarakken. Zie ook verslag van de Arbeidsinspectie.

Van:&nbsp; Aan: Buijvoets, J. G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1947 Onderwerp: Tekening op schaal op blauw papier van de ‘Kleederbergplaats’. Deze bergplaatsen ontbraken in de werkbarakken. Zie ook verslag van de Arbeidsinspectie.

Tekening op schaal van de Kleederbergplaats in Interneringskamp Westerbork

Joseph Eijl was actief voor de CPN, de communistische partij Nederland. Hij werd in februari 1941 opgepakt, nadat hij pamfletten voor de februaristaking had verspreid. Joseph Eijl werd overgebracht naar de strafgevangenis in Scheveningen, het Oranjehotel. Joseph Eijl is op 13 maart 1941 op de Waalsdorpervlakte gefusilleerd.

Van: Gassmann, Heinrich Datum: 1942-07 Onderwerp: Handgepäck, lijst met kleding en gebruiksvoorwerpen. Heinrich werd op het laatste moment uit het eerste transport van 15 juli 1942 gehaald. Zonder bagage keerde hij terug naar het kamp. De lijst is een opsomming van wat in zijn koffer is achtergebleven, met een inschatting van de waarde.

Van: Gassmann, Heinrich Datum: 1942-07 Onderwerp: Handgepäck, lijst met kleding en gebruiksvoorwerpen. Heinrich werd op het laatste moment uit het eerste transport van 15 juli 1942 gehaald. Zonder bagage keerde hij terug naar het kamp. De lijst is een opsomming van wat in zijn koffer is achtergebleven, met een inschatting van de waarde.

Lijst van bagage van Heinrich Gassmann dat met het eerste transport meeging

Personen