In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Matenplan e.d. van barak 107 en indeling als schoolgebouw. Woonoord Schattenberg Schaal: 1:50&nbsp; Datum: 1951

Matenplan e.d. van barak 107 en indeling als schoolgebouw. Woonoord Schattenberg Schaal: 1:50&nbsp; Datum: 1951

Plattegrond met indeling van barak 107 als schoolgebouw in het woonoord Schattenberg

Karel Keizer werd op 29 februari 1944 op de Waalsdorpervlakte geëxecuteerd. Hij was ter dood veroordeeld voor zijn aandeel in het verzetswerk van de knokploeg ‘Oranje Vrijbuiters’ in Utrecht.

Klok:&nbsp; Vanaf eind april 1945 tot 1 december 1948 functioneerde het voormalige doorgangskamp Westerbork als interneringskamp voor NSB’ers en van collaboratie verdachte personen. Naast het doen van verplichte arbeid hadden de geïnterneerde mannen en vrouwen enige vrije tijd, die ze zelf konden invullen. Op zo’n moment werd de staartklok gemaakt. De materialen als hout en metaal waren in de werkplaatsen aanwezig en stamden nog uit de tijd dat Westerbork een doorgangskamp was. De klok werd door een geïnterneerde aangeboden aan het hoofd van de interne dienst, de heer Heikens. Deze gaf de klok later aan zijn broer. Diens dochter erfde de klok en vond het Herinneringscentrum een betere plek om de klok te bewaren, dan haar huiskamermuur.&nbsp; &nbsp;

Klok:&nbsp; Vanaf eind april 1945 tot 1 december 1948 functioneerde het voormalige doorgangskamp Westerbork als interneringskamp voor NSB’ers en van collaboratie verdachte personen. Naast het doen van verplichte arbeid hadden de geïnterneerde mannen en vrouwen enige vrije tijd, die ze zelf konden invullen. Op zo’n moment werd de staartklok gemaakt. De materialen als hout en metaal waren in de werkplaatsen aanwezig en stamden nog uit de tijd dat Westerbork een doorgangskamp was. De klok werd door een geïnterneerde aangeboden aan het hoofd van de interne dienst, de heer Heikens. Deze gaf de klok later aan zijn broer. Diens dochter erfde de klok en vond het Herinneringscentrum een betere plek om de klok te bewaren, dan haar huiskamermuur.&nbsp; &nbsp;

Staartklok gemaakt in het Interneringskamp Westerbork

Van: Heymann, Hermann en Erna Aan: Heymans, Arthur Datum: 1943-09-19 Plaats: Westerbork, kamp, barak 62 Onderwerp: met ons gaat het nog goed. Beste wensen voor de verjaardag van de geadresseerde.

Van: Heymann, Hermann en Erna Aan: Heymans, Arthur Datum: 1943-09-19 Plaats: Westerbork, kamp, barak 62 Onderwerp: met ons gaat het nog goed. Beste wensen voor de verjaardag van de geadresseerde.

Briefkaart van Hermann en Erna Heymann aan A. Heymans vanuit kamp Westerbork

Briefkaart Van: Asscher, A. Aan: Tollenaar-Fischer, S. (moeder van Abraham en Jacob) Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-10-06 Onderwerp: Bram bedankt zijn moeder voor de pakketten en toegestuurde koffers. Jeannot vraagt om een zakagenda, kam, schaakbord, schoenborstel, hemden en zijn werkjas. Daarnaast vragen ze om voedsel. Ook vraagt Bram of zijn moeder een pakket kan opsturen naar zijn schoonouders (in Westerbork) en Trees (verloofde) , die in barak 28A te Vught zit.&nbsp;

Briefkaart Van: Asscher, A. Aan: Tollenaar-Fischer, S. (moeder van Abraham en Jacob) Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-10-06 Onderwerp: Bram bedankt zijn moeder voor de pakketten en toegestuurde koffers. Jeannot vraagt om een zakagenda, kam, schaakbord, schoenborstel, hemden en zijn werkjas. Daarnaast vragen ze om voedsel. Ook vraagt Bram of zijn moeder een pakket kan opsturen naar zijn schoonouders (in Westerbork) en Trees (verloofde) , die in barak 28A te Vught zit.&nbsp;

Briefkaart van Bram Asscher aan S. Tollenaar-Fischer vanuit kamp Westerbork

Bewijs om voor werkzaamheden het kamp te verlaten&nbsp; Van: Meents, L. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1945-04-19

Bewijs om voor werkzaamheden het kamp te verlaten&nbsp; Van: Meents, L. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1945-04-19

van Levie Meents om het kamp te mogen verlaten voor werkzaamheden

Van: Stranders-Hartog, Rosette, de (op naam van haar man Louis Stranders) Aan: Gosschalk, J. Datum: 1942-12-05 Plaats: Westerbork, kamp, barak 36 (85) Onderwerp: Louis heeft een aanstelling in het ziekenhuis. Behoefte aan allerlei dingen. Er bestaat een kans dat ze langer in Westerbork mogen blijven. De kinderen eten veel bruine bonen, havermout en gort uit de persoonlijke voorraad. Het is nu op.

Van: Stranders-Hartog, Rosette, de (op naam van haar man Louis Stranders) Aan: Gosschalk, J. Datum: 1942-12-05 Plaats: Westerbork, kamp, barak 36 (85) Onderwerp: Louis heeft een aanstelling in het ziekenhuis. Behoefte aan allerlei dingen. Er bestaat een kans dat ze langer in Westerbork mogen blijven. De kinderen eten veel bruine bonen, havermout en gort uit de persoonlijke voorraad. Het is nu op.

Briefkaart van Rosette Stranders-de Hartog aan J. Gosschalk vanuit kamp Westerbork

Verklaring Van: Ros-Dryter, Anny&nbsp; Plaats: Den Haag Datum: 1966-04-29 Onderwerp: ze beschrijft wat haar als joods meisje is overkomen. Ze werd in Den Haag opgepakt en naar Westerbork gestuurd. In januari 1944 kwam ze in Bergen-Belsen terecht, om vervolgens in Trobitz te worden bevrijd. Haar kampverleden is een aaneenschakeling van ziektes.

Verklaring Van: Ros-Dryter, Anny&nbsp; Plaats: Den Haag Datum: 1966-04-29 Onderwerp: ze beschrijft wat haar als joods meisje is overkomen. Ze werd in Den Haag opgepakt en naar Westerbork gestuurd. In januari 1944 kwam ze in Bergen-Belsen terecht, om vervolgens in Trobitz te worden bevrijd. Haar kampverleden is een aaneenschakeling van ziektes.

Verklaring van Anny Ros-Dryter

Briefkaart Van: Stoppelman, G. en Stoppelman-Blok, N. Aan: Eichler, C.A. Plaats: Amsterdam, Hollandsche Schouwburg Datum: 1943-04-04 Onderwerp: het spijt Gerson dat hij zijn kleinkinderen niet meer heeft kunnen spreken. Er is echter niets aan te doen, hij en Naatje zijn nu in de Schouwburg en zullen naar Kamp Westerbork worden gebracht.&nbsp; Opmerking: de briefkaart is meegegeven aan iemand die bij het spoor werkte.

Briefkaart Van: Stoppelman, G. en Stoppelman-Blok, N. Aan: Eichler, C.A. Plaats: Amsterdam, Hollandsche Schouwburg Datum: 1943-04-04 Onderwerp: het spijt Gerson dat hij zijn kleinkinderen niet meer heeft kunnen spreken. Er is echter niets aan te doen, hij en Naatje zijn nu in de Schouwburg en zullen naar Kamp Westerbork worden gebracht.&nbsp; Opmerking: de briefkaart is meegegeven aan iemand die bij het spoor werkte.

Briefkaart van G. Stoppelman en N. Stoppelman-Blok vanuit de Hollandsche Schouwburg

Sonder-Ausweis Stodel, Salomon, 23-11-02, B21 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: allen Betrieben Arbeiten zu verrichten (DB 2).&nbsp; Gültig bis: Auf Weiteres

Sonder-Ausweis Stodel, Salomon, 23-11-02, B21 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: allen Betrieben Arbeiten zu verrichten (DB 2).&nbsp; Gültig bis: Auf Weiteres

Sonderausweis van Salomon Stodel

Overzichtsfoto.&nbsp; Overzichtsfoto van het Centraal Vluchtelingenkamp, Westerbork. Kamp Westerbork, 1941.&nbsp; Barakken van het Vluchtelingenkamp. Op de voorgrond is een dienstwoning en barak 1 (school) te zien. Ook zijn de barakken, 3, 4 en 5 zichtbaar. In de verte torent de pijp van het ketelhuis boven de daken uit.

Overzichtsfoto.&nbsp; Overzichtsfoto van het Centraal Vluchtelingenkamp, Westerbork. Kamp Westerbork, 1941.&nbsp; Barakken van het Vluchtelingenkamp. Op de voorgrond is een dienstwoning en barak 1 (school) te zien. Ook zijn de barakken, 3, 4 en 5 zichtbaar. In de verte torent de pijp van het ketelhuis boven de daken uit.

Zicht op een aantal barakken in het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Bewijs van Erkrankungsmeldung/Ziekmelding Van: Polak, Henriette Plaats: Theresienstadt Datum: 1944-12-30 Onderwerp: heeft klachten vanwege inenting

Bewijs van Erkrankungsmeldung/Ziekmelding Van: Polak, Henriette Plaats: Theresienstadt Datum: 1944-12-30 Onderwerp: heeft klachten vanwege inenting

Bewijs van ziekmelding van Henriëtte Polak in Theresienstadt

Van: Stranders-Hartog, Rosette, de Aan: Gosschalk, J. Datum: 1943-02-03 Plaats: Westerbork, kamp, barak 36 Onderwerp: Louis ligt met angina en een oorontsteking weer in het ziekenhuis. Met de kinderen is het ook nog niet goed. De barak van Rosette heeft net een roodvonkepidemie achter de rug. De barak was 12 dagen in quarantaine. De kinderen hebben versterkende middelen nodig. 'Willen jullie voor het speelgoed de buren hartelijk bedanken…

Van: Stranders-Hartog, Rosette, de Aan: Gosschalk, J. Datum: 1943-02-03 Plaats: Westerbork, kamp, barak 36 Onderwerp: Louis ligt met angina en een oorontsteking weer in het ziekenhuis. Met de kinderen is het ook nog niet goed. De barak van Rosette heeft net een roodvonkepidemie achter de rug. De barak was 12 dagen in quarantaine. De kinderen hebben versterkende middelen nodig. 'Willen jullie voor het speelgoed de buren hartelijk bedanken…

Van: Stranders, Louis (geschreven door zijn vrouw Rosette) Aan: Gosschalk, J. Datum: 1943-02-11 Plaats: Westerbork, kamp, barak 71 Onderwerp: Louis is hersteld en gaat weer aan het werk. Betty is bijna genezen van de bof. Selly wordt met de dag beter. Betty's broek en trainingspak hangen aan flarden… ‘We moeten er rekening mee houden dat er een kans bestaat van binnenkort doorgezonden te worden.… Van Vught komt niets…'

Van: Stranders, Louis (geschreven door zijn vrouw Rosette) Aan: Gosschalk, J. Datum: 1943-02-11 Plaats: Westerbork, kamp, barak 71 Onderwerp: Louis is hersteld en gaat weer aan het werk. Betty is bijna genezen van de bof. Selly wordt met de dag beter. Betty's broek en trainingspak hangen aan flarden… ‘We moeten er rekening mee houden dat er een kans bestaat van binnenkort doorgezonden te worden.… Van Vught komt niets…'

Briefkaart van familie Stranders aan J. Gosschalk vanuit kamp Westerbork

Recept&nbsp; Voor: Boom-Jacobs, Esther Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-09-18

Recept&nbsp; Voor: Boom-Jacobs, Esther Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-09-18

Recept voor Esther Boom-Jacobs in kamp Westerbork

Arbeidskaart van Gans, Regina geb. 1926-02-12 De kaart is op 6 oktober 1944 verstrekt.&nbsp; Regina is werkzaam bij de Frauengruppe Horst Cohen.

Arbeidskaart van Gans, Regina geb. 1926-02-12 De kaart is op 6 oktober 1944 verstrekt.&nbsp; Regina is werkzaam bij de Frauengruppe Horst Cohen.

Arbeitskarte van Regina Gans

Geboorteplaatje/Identificatieplaatje Het is het metalen geboorteplaatje van Eric de Vries Robles. Hij werd op 22 juli 1944 in het ziekenhuis van kamp Westerbork werd geboren. Het bewijs van geboorte moest hij in het kamp als een ketting met hanger dragen. De rest van zijn leven had hij dit bewijs van geboorte altijd bij zich.

Geboorteplaatje/Identificatieplaatje Het is het metalen geboorteplaatje van Eric de Vries Robles. Hij werd op 22 juli 1944 in het ziekenhuis van kamp Westerbork werd geboren. Het bewijs van geboorte moest hij in het kamp als een ketting met hanger dragen. De rest van zijn leven had hij dit bewijs van geboorte altijd bij zich.

In kamp Westerbork gemaakt en gedragen identificatieplaatje van Eric de Vries Robles

Personen