In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Oproep voor Selma Wijnberg-Manassen in Theresienstadt om zich, in verband met haar indeling bij een transport naar Zwitserland op 5 februari 1945, de voorafgaande dag om uiterlijk 23.00 uur met bagage (handbagage en een koffer) op de verzamelplaats aan de Langestraat 3 te melden.

Oproep voor Selma Wijnberg-Manassen in Theresienstadt om zich, in verband met haar indeling bij een transport naar Zwitserland op 5 februari 1945, de voorafgaande dag om uiterlijk 23.00 uur met bagage (handbagage en een koffer) op de verzamelplaats aan de Langestraat 3 te melden.

Oproep voor Selma Wijnberg-Manassen betreffende transport naar Zwitserland

Van: Magnus, Leon Datum: 1945 Onderwerp: een vliegticket voor de terugvlucht naar Nederland.&nbsp; Op het document staat Magnus, Leon. nr 25, IV/2.&nbsp;

Van: Magnus, Leon Datum: 1945 Onderwerp: een vliegticket voor de terugvlucht naar Nederland.&nbsp; Op het document staat Magnus, Leon. nr 25, IV/2.&nbsp;

Vliegticket van Leon Magnus voor zijn terugkeer naar Nederland

Van: Stranders, Louis Aan: Gosschalk, J. Datum: 1943-01-09 (poststempel) Plaats: Westerbork, kamp, barak 71&nbsp; Onderwerp: een pakket ontvangen.

Van: Stranders, Louis Aan: Gosschalk, J. Datum: 1943-01-09 (poststempel) Plaats: Westerbork, kamp, barak 71&nbsp; Onderwerp: een pakket ontvangen.

Briefkaart van Louis Stranders aan J. Gosschalk vanuit kamp Westerbork

Van: Stranders, Louis Aan: Gosschalk, familie Datum: 1943-02-18 (poststempel) Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: ziekenhuisbroeder Louis geeft een adreswijziging door. Oud adres barak 36, zaal 3 en nieuw adres Duitsland. Datum van ingang 16 februari 1943.

Van: Stranders, Louis Aan: Gosschalk, familie Datum: 1943-02-18 (poststempel) Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: ziekenhuisbroeder Louis geeft een adreswijziging door. Oud adres barak 36, zaal 3 en nieuw adres Duitsland. Datum van ingang 16 februari 1943.

Adreswijziging van Louis Stranders aan familie Gosschalk vanuit kamp Westerbork

Map waarin de tekening 16279-02 werd bewaard. Op de map staat: painting A. Holländer.

Map waarin de tekening 16279-02 werd bewaard. Op de map staat: painting A. Holländer.

Map waarin een tekening werd bewaard

Van: Joodsche Raad voor Amsterdam Aan: Kortoef, de heer Datum: 1942-12-08 Plaats: Amsterdam Onderwerp: negatief antwoord van de Raad op een vraag van de heer Kortoef over W. Kortoef-Leijden van Amstel.&nbsp;

Van: Joodsche Raad voor Amsterdam Aan: Kortoef, de heer Datum: 1942-12-08 Plaats: Amsterdam Onderwerp: negatief antwoord van de Raad op een vraag van de heer Kortoef over W. Kortoef-Leijden van Amstel.&nbsp;

Brief van de Joodse Raad voor Amsterdam aan de heer Kortoef

Rundschreiben (circulaire) nr. 200 Van: Prochnik, Sekretariat Plaats: Theresienstadt Datum: 1945-02-03 Onderwerp: maandag 5 februari zal een transport naar Zwitserland vertrekken. Personen die daarvoor in aanmerking zijn gekomen moeten zich onmiddellijk met hun persoonlijke documenten in het Gemeinschaftshaus Westg. 3 melden.&nbsp;

Rundschreiben (circulaire) nr. 200 Van: Prochnik, Sekretariat Plaats: Theresienstadt Datum: 1945-02-03 Onderwerp: maandag 5 februari zal een transport naar Zwitserland vertrekken. Personen die daarvoor in aanmerking zijn gekomen moeten zich onmiddellijk met hun persoonlijke documenten in het Gemeinschaftshaus Westg. 3 melden.&nbsp;

Circulaire in verband met het uitwisselingstransport naar Zwitserland op 5 februari 1945

Brief Van: Ina Aan: Jong-Cohen, de, Estella&nbsp; Datum: 1943-05-19 Onderwerp: de schrijfster hoopt dat Stella op God blijft vertrouwen, ook als ze naar Polen moet.&nbsp; Met enveloppe

Brief Van: Ina Aan: Jong-Cohen, de, Estella&nbsp; Datum: 1943-05-19 Onderwerp: de schrijfster hoopt dat Stella op God blijft vertrouwen, ook als ze naar Polen moet.&nbsp; Met enveloppe

Brief van Ina aan Estella de Jong-Cohen

Huwelijksfoto van Henri Kwieser en Mirjam Kwieser-Cohen&nbsp;

Huwelijksfoto van Henri Kwieser en Mirjam Kwieser-Cohen&nbsp;

Foto van Henri Kwieser

Brief Van: Jong, de, H. Aan: Jong-Cohen, de, Estella&nbsp; Plaats: Amsterdam Datum: 1943-06-07 Onderwerp:&nbsp;Henk heeft gehoord dat Stella weer verhuisd is en heeft haar drie pakjes opgestuurd met onder andere raapstelen, radijs en vis. Hij zal haar voortaan ook berichten per telegraaf sturen. Pakjes zal hij voortaan aan Henri (Kwieser, barak 34) adresseren. Mirjam zal ook snel naar Westerbork komen. Met enveloppe

Brief Van: Jong, de, H. Aan: Jong-Cohen, de, Estella&nbsp; Plaats: Amsterdam Datum: 1943-06-07 Onderwerp:&nbsp;Henk heeft gehoord dat Stella weer verhuisd is en heeft haar drie pakjes opgestuurd met onder andere raapstelen, radijs en vis. Hij zal haar voortaan ook berichten per telegraaf sturen. Pakjes zal hij voortaan aan Henri (Kwieser, barak 34) adresseren. Mirjam zal ook snel naar Westerbork komen. Met enveloppe

Brief van H. de Jong aan Estella de Jong-Cohen vanuit Amsterdam

Notities&nbsp; Van: Jong-Cohen, de, Estella Onderwerp: aantekeningen over het versturen van pakketten aan haar zwager Henri Kwieser die is gedeporteerd naar Theresienstadt. Estella heeft zich op de hoogte laten brengen door iemand die heeft samengewerkt met Henri Kwieser bij de Joodse Raad.

Notities&nbsp; Van: Jong-Cohen, de, Estella Onderwerp: aantekeningen over het versturen van pakketten aan haar zwager Henri Kwieser die is gedeporteerd naar Theresienstadt. Estella heeft zich op de hoogte laten brengen door iemand die heeft samengewerkt met Henri Kwieser bij de Joodse Raad.

Notitie over de deportatie van Henri Kwieser naar Theresienstadt

Van: Gerzon, Dolf Aan: Ras-(Batavier), M., Mevr. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-07-25 Onderwerp: Aankomst in het kamp Westerbork, Adolf slaapt bij zijn vader, zijn zus Annie bij zijn moeder (mannengedeelte en vrouwengedeelte van de barak); Vraag om lakens en slopen, kousen en zeep. Zijn vader zegt dat er een kans is dat ze naar huis terug kunnen gaan.

Van: Gerzon, Dolf Aan: Ras-(Batavier), M., Mevr. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-07-25 Onderwerp: Aankomst in het kamp Westerbork, Adolf slaapt bij zijn vader, zijn zus Annie bij zijn moeder (mannengedeelte en vrouwengedeelte van de barak); Vraag om lakens en slopen, kousen en zeep. Zijn vader zegt dat er een kans is dat ze naar huis terug kunnen gaan.

Briefkaart van Adolf Gerzon aan M. Ras-Batavier vanuit kamp Westerbork

Van: het Rode Kruis, Informatiebureau Aan: wie het betreft Plaats: Den Haag Datum: 1948-11-11 Onderwerp: informatie over Levie Querido

Van: het Rode Kruis, Informatiebureau Aan: wie het betreft Plaats: Den Haag Datum: 1948-11-11 Onderwerp: informatie over Levie Querido

Verklaring van het Rode Kruis over het lot van Levie Querido

Formulier Nederlandsche Roode kruis Plaats: Den Haag Onderwerp: verzoek door tusschenkomst van het Duitsche Roode Kruis aan het Internationale Comité van het Roode Kruis te Genève om inlichtingen Niet ingevuld. Met bijbehorende attentie.

Formulier Nederlandsche Roode kruis Plaats: Den Haag Onderwerp: verzoek door tusschenkomst van het Duitsche Roode Kruis aan het Internationale Comité van het Roode Kruis te Genève om inlichtingen Niet ingevuld. Met bijbehorende attentie.

Formulier Nederlandsche Roode kruis voor een verzoek

Bewaking kamp Westerbork

Nederlandse politie kamp Westerbork

Politiebataljon Amsterdam kamp Westerbork

Marechaussee kamp Westerbork

Van: de Burgerlijke Stand Aan: de aanvrager Plaats: Delfzijl Datum: 1963-09-16 Onderwerp: verklaring overlijden Cornelia de Vries

Van: de Burgerlijke Stand Aan: de aanvrager Plaats: Delfzijl Datum: 1963-09-16 Onderwerp: verklaring overlijden Cornelia de Vries

Verklaring van overlijden van Cornelia de Vries

Van: de Joodse Raad voor Amsterdam, Bureau Den Haag (Mr. H.G. Kaufmann) Aan: de medewerkers van de Voorlichtingsbureaus Plaats: Den Haag Datum: 1942-11-15 Onderwerp: brief over instructies in verband met de registratie van de Joodse inwoners.

Van: de Joodse Raad voor Amsterdam, Bureau Den Haag (Mr. H.G. Kaufmann) Aan: de medewerkers van de Voorlichtingsbureaus Plaats: Den Haag Datum: 1942-11-15 Onderwerp: brief over instructies in verband met de registratie van de Joodse inwoners.

Brief aan de Voorlichtingsbureaus van de Joodse Raad in Den Haag in verband met de registratie van Joodse inwoners

Arbeidskaart van: Gudema, Aron Afgegeven 1944-07-25 Bijz.: groep OD DB 3

Arbeidskaart van: Gudema, Aron Afgegeven 1944-07-25 Bijz.: groep OD DB 3

van Aron Gudema in kamp Westerbork

Van: Rosa van der Hal-Prins Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-01-30 Voor Sieg Gedicht ter afscheid van Siegfried Emmering. Rosa moest op transport naar Bergen-Belsen. Uiteindelijk gaat zij op 15 februari naar Bergen-Belsen.

Van: Rosa van der Hal-Prins Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-01-30 Voor Sieg Gedicht ter afscheid van Siegfried Emmering. Rosa moest op transport naar Bergen-Belsen. Uiteindelijk gaat zij op 15 februari naar Bergen-Belsen.

Gedicht van Rosa van der Hal-Prins

Ketelhuis.&nbsp; Het ketelhuis van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork.&nbsp; Zicht op het ketelhuis met rokende schoorsteen; rondom enige barakken; voorgrond kaal en besneeuwd landschap.&nbsp; Kamp Westerbork, 1939-1940 Achter op de foto staat: 'Het Ketelhuis, Vl. kamp'.

Ketelhuis.&nbsp; Het ketelhuis van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork.&nbsp; Zicht op het ketelhuis met rokende schoorsteen; rondom enige barakken; voorgrond kaal en besneeuwd landschap.&nbsp; Kamp Westerbork, 1939-1940 Achter op de foto staat: 'Het Ketelhuis, Vl. kamp'.

van het ketelhuis van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Van: Simons, D. Aan: Medema, Mej. Plaats: Amsterdam Datum: 1943-02-24 Onderwerp: Omstandigheden familieleden

Van: Simons, D. Aan: Medema, Mej. Plaats: Amsterdam Datum: 1943-02-24 Onderwerp: Omstandigheden familieleden

Brief van David Simons aan mej. Medema vanuit Amsterdam

Voor het verlaten van het kamp&nbsp; Van: As, van, A. Ondertekend door Captain Conally, Det. Sec. Civil Affairs.

Voor het verlaten van het kamp&nbsp; Van: As, van, A. Ondertekend door Captain Conally, Det. Sec. Civil Affairs.

Bewijs voor Aad van As om het kamp te mogen verlaten

1942

Juni 1942

Woning adjunct-directeur Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork Schaal: 1:100

Woning adjunct-directeur Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork Schaal: 1:100

Bouwtekening van de woning van de adjunct-directeur van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Oproep voor transport voor Alida Tabaksblatt. Met informatie over het meenemen van bagage. Verschijnen op de verzamelplaats in de Langestraat 3. Het transport gaat niet door. Alida Tabaksblatt wordt in Theresienstadt bevrijd. Haar vader is de predikant Srul Tabaksblatt (zie dienst gedoopte Joden in de Westerborkfilm).

Oproep voor transport voor Alida Tabaksblatt. Met informatie over het meenemen van bagage. Verschijnen op de verzamelplaats in de Langestraat 3. Het transport gaat niet door. Alida Tabaksblatt wordt in Theresienstadt bevrijd. Haar vader is de predikant Srul Tabaksblatt (zie dienst gedoopte Joden in de Westerborkfilm).

Oproep voor Alida Tabaksblatt te verschijnen voor het transport van 14 oktober 1944 vanuit Theresienstadt

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1943-06-24 Onderwerp: sinds korte tijd is het kamp weer overvol, er zijn veel vrienden van Werner die geholpen willen worden; over Werner en Stella; Stella broer Samuel is met zijn vrouw in kamp Westerbork gearriveerd. Hij heeft het kampleven ervaren en een een baan op de timmerwerkplaats; de groeten aan de twee broeders Hekster overgebracht; het sterilisatie gebeuren is weer opgepakt. Ongeveer 600 mannen kiezen voor sterilisatie in Amsterdam, slechts 3 tot 4 procent kiest voor deportatie naar het Oosten; vraag aan Hans Stawski hoe je aan sigaretten komt.&nbsp;

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1943-06-24 Onderwerp: sinds korte tijd is het kamp weer overvol, er zijn veel vrienden van Werner die geholpen willen worden; over Werner en Stella; Stella broer Samuel is met zijn vrouw in kamp Westerbork gearriveerd. Hij heeft het kampleven ervaren en een een baan op de timmerwerkplaats; de groeten aan de twee broeders Hekster overgebracht; het sterilisatie gebeuren is weer opgepakt. Ongeveer 600 mannen kiezen voor sterilisatie in Amsterdam, slechts 3 tot 4 procent kiest voor deportatie naar het Oosten; vraag aan Hans Stawski hoe je aan sigaretten komt.&nbsp;

Brief van Werner Sterzenbach aan Stella Pach vanuit kamp Westerbork

Personen