In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Voedselvoorziening kamp Westerbork

Smokkelen voedsel naar kamp Westerbork

Van: Visser, E. Aan: Visser, A. Plaats: Amsterdam Datum: 1942-08-08 Onderwerp: Omstandigheden thuis, pogingen om vrijlating uit Westerbork te bewerkstelligen. (Asser Visser zit in barak 3a in kamp Westerbork)

Van: Visser, E. Aan: Visser, A. Plaats: Amsterdam Datum: 1942-08-08 Onderwerp: Omstandigheden thuis, pogingen om vrijlating uit Westerbork te bewerkstelligen. (Asser Visser zit in barak 3a in kamp Westerbork)

Briefkaart van E. Visser aan A. Visser vanuit Amsterdam

Van:&nbsp; Aan: Coelingh-Barnstijn, A.&nbsp; Plaats: Amersfoort&nbsp; Datum: 1947-09-24&nbsp; Onderwerp: advies om zich te wenden tot het informatiebureau van het Rode Kruis.

Van:&nbsp; Aan: Coelingh-Barnstijn, A.&nbsp; Plaats: Amersfoort&nbsp; Datum: 1947-09-24&nbsp; Onderwerp: advies om zich te wenden tot het informatiebureau van het Rode Kruis.

Brief van een persoon aan A. Coelingh-Barnstijn om zich te wenden tot het Informatiebureau

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: beheerder Fledderus met zijn zoontje op de kampboerderij.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: beheerder Fledderus met zijn zoontje op de kampboerderij.

Foto van een still uit de Westerborkfilm

Van: Snoek, Lini Aan: Snoek, H., Mej. Plaats: Amsterdam Datum: 1942-08-19 Onderwerp: transport naar Westerbork Zie ook de briefkaarten: 8795-13, 8795-14, 8795-18, 8795-19.

Van: Snoek, Lini Aan: Snoek, H., Mej. Plaats: Amsterdam Datum: 1942-08-19 Onderwerp: transport naar Westerbork Zie ook de briefkaarten: 8795-13, 8795-14, 8795-18, 8795-19.

Briefkaart van Lini Snoek aan H. Snoek vanuit de trein

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangenen rijden een lorrie gevuld met oude batterijen de batterijsloperij naar binnen.&nbsp;

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangenen rijden een lorrie gevuld met oude batterijen de batterijsloperij naar binnen.&nbsp;

Kruimink-van Dam, Saartje, barak 72, is teruggesteld van het transport van morgen Datum: 1942-10-18 Plaats: Westerbork, kamp

Kruimink-van Dam, Saartje, barak 72, is teruggesteld van het transport van morgen Datum: 1942-10-18 Plaats: Westerbork, kamp

Vrijstelling van transport voor Saartje Kruimink-van Dam

Van: Batavier, M. Aan: Ras-Batavier, Mevr. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-11-12 Onderwerp: beschrijving dagelijks leven en vraag om sokken en briefpakketjes.

Van: Batavier, M. Aan: Ras-Batavier, Mevr. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-11-12 Onderwerp: beschrijving dagelijks leven en vraag om sokken en briefpakketjes.

Briefkaart van M. Batavier aan mevrouw Ras-Batavier vanuit kamp Westerbork

Sonder-Ausweis&nbsp; Benda, Albert, 21-8-82, B17 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: allen Betrieben Arbeiten zu verrichten (DB 2).&nbsp; Gültig bis: Auf Weiteres

Sonder-Ausweis&nbsp; Benda, Albert, 21-8-82, B17 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: allen Betrieben Arbeiten zu verrichten (DB 2).&nbsp; Gültig bis: Auf Weiteres

Sonderausweis van Albert Benda

Uitgaande transporten kamp Westerbork

Transport 27 april 1943 - Sobibor

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1943-04-21 Onderwerp: over de collega van Stella, Mathilda Spitz; verschillende vrienden ziek; van J. nog niets gehoord en mevrouw Mahler kreeg kokend water op haar voet. Werner moet veel overwerken en is 's avonds doodmoe; groeten van de ouders van Lies(beth) van Weezel; Werner is bang dat als hun poging om op de Barneveld-lijst te komen niet zal lukken zij het volgend transport mee moeten gaan (wat ook gebeurd); de Solomons bevinden zich in barak 73 en niet in 62. Voortaan een geboortedatum bij de naam zetten, anders is het onmogelijk om iemand in het kamp terug te vinden; een pakje voor Mathilda en nog een brief van haar voor Stella.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1943-04-21 Onderwerp: over de collega van Stella, Mathilda Spitz; verschillende vrienden ziek; van J. nog niets gehoord en mevrouw Mahler kreeg kokend water op haar voet. Werner moet veel overwerken en is 's avonds doodmoe; groeten van de ouders van Lies(beth) van Weezel; Werner is bang dat als hun poging om op de Barneveld-lijst te komen niet zal lukken zij het volgend transport mee moeten gaan (wat ook gebeurd); de Solomons bevinden zich in barak 73 en niet in 62. Voortaan een geboortedatum bij de naam zetten, anders is het onmogelijk om iemand in het kamp terug te vinden; een pakje voor Mathilda en nog een brief van haar voor Stella.

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit kamp Westerbork

Van: Meyers, K.&nbsp; Aan: Meyers, A.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1944-06-01&nbsp; Onderwerp: beschrijving werkomstandigheden en vraag om toesturen van pakketten. Hij is sinds twee dagen in kamp Westerbork en werkt bij de batterijen.

Van: Meyers, K.&nbsp; Aan: Meyers, A.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1944-06-01&nbsp; Onderwerp: beschrijving werkomstandigheden en vraag om toesturen van pakketten. Hij is sinds twee dagen in kamp Westerbork en werkt bij de batterijen.

Brief van Karl Meijers aan zijn moeder

Portretfoto van Erna Asch-Rosenthal.&nbsp; Kamp Westerbork, 1943-1944.&nbsp; Erna was huishoudster in de woning van de kampcommandant Gemmeker.

Portretfoto van Erna Asch-Rosenthal.&nbsp; Kamp Westerbork, 1943-1944.&nbsp; Erna was huishoudster in de woning van de kampcommandant Gemmeker.

Portret van Erna Asch-Rosenthal

Van: Dalsheim, Lina Aan: Dijk, van Gretha Plaats: Apeldoornsche Bosch Datum: 1942-12-06 Onderwerp: Ze heeft via een vriend nieuws van haar zus Jacoba, die in Birkenau zit, geen informatie over haar ouders en broers; rapport gekregen, beste resultaten van de eerstejaars zusters; transporten van patienten en verplegend personeel uit Westerbork, in slechte toestand

Van: Dalsheim, Lina Aan: Dijk, van Gretha Plaats: Apeldoornsche Bosch Datum: 1942-12-06 Onderwerp: Ze heeft via een vriend nieuws van haar zus Jacoba, die in Birkenau zit, geen informatie over haar ouders en broers; rapport gekregen, beste resultaten van de eerstejaars zusters; transporten van patienten en verplegend personeel uit Westerbork, in slechte toestand

Brief van Lina Dalsheim aan Gretha van Dijk vanuit het Apeldoornsche Bosch

Van: Huisman-Aertssen, familie Aan: Buijvoets, familie Plaats: Westerbork, Interneringskamp (huis 4) Datum: 1946-08 Onderwerp: geboortekaartje van Anna Elizabeth.

Van: Huisman-Aertssen, familie Aan: Buijvoets, familie Plaats: Westerbork, Interneringskamp (huis 4) Datum: 1946-08 Onderwerp: geboortekaartje van Anna Elizabeth.

Geboortekaart van Anna Elisabeth Huisman in Interneringskamp Westerbork

Van: Stranders, S. (via dochter) Aan: Gosschalk, J. Datum: 1943-01-16 Plaats: Westerbork, kamp, barak 36 Onderwerp: pakket ontvangen. Dank.

Van: Stranders, S. (via dochter) Aan: Gosschalk, J. Datum: 1943-01-16 Plaats: Westerbork, kamp, barak 36 Onderwerp: pakket ontvangen. Dank.

Briefkaart van familie Stranders aan J. Gosschalk vanuit kamp Westerbork

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangenen aan het werk in de vliegtuigsloperij. Op de achtergrond is een lorrie, het smalspoor en barak 107 te zien.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangenen aan het werk in de vliegtuigsloperij. Op de achtergrond is een lorrie, het smalspoor en barak 107 te zien.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: de barak van de tandartspraktijk in het kamp.&nbsp;

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: de barak van de tandartspraktijk in het kamp.&nbsp;

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangenen aan het werk in het Asserbos.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangenen aan het werk in het Asserbos.

Van: Liesje en Joop Aan: Batavier, Mevr. Plaats: Trein (poststempel Nieuweschans) Datum: 1943-06-08 Onderwerp: 'Wij zijn door dus stuur geen pakjes meer. We zitten in de beestenwagen. We zullen er zien te komen'.

Van: Liesje en Joop Aan: Batavier, Mevr. Plaats: Trein (poststempel Nieuweschans) Datum: 1943-06-08 Onderwerp: 'Wij zijn door dus stuur geen pakjes meer. We zitten in de beestenwagen. We zullen er zien te komen'.

Briefkaart van Liesje en Joop Batavier aan mevrouw Batavier vanuit de trein gegooid bij Nieuweschans

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangenen aan het werk bij de nieuwe waterzuivering; de werking ervan is te zien. Op de achtergrond is de schoorsteenpijp van het ketelhuis van het kamp zichtbaar.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangenen aan het werk bij de nieuwe waterzuivering; de werking ervan is te zien. Op de achtergrond is de schoorsteenpijp van het ketelhuis van het kamp zichtbaar.

Van: Magnus, Simon Datum: 1943-11-24 Plaats: Westerbork, kamp, barak 66 Onderwerp: Simon krijgt Dienstfrei voor drie dagen. Het document is ondertekend door een arts, de barakleider en de groepsleider.

Van: Magnus, Simon Datum: 1943-11-24 Plaats: Westerbork, kamp, barak 66 Onderwerp: Simon krijgt Dienstfrei voor drie dagen. Het document is ondertekend door een arts, de barakleider en de groepsleider.

Ausweis van Simon Magnus

Portretfoto van dhr. P. Weidijk.&nbsp; Plaats: Interneringskamp Westerbork Datum: 1945-1946 P. Weidijk was werkzaam als bewaker in het Interneringskamp Westerbork.

Portretfoto van dhr. P. Weidijk.&nbsp; Plaats: Interneringskamp Westerbork Datum: 1945-1946 P. Weidijk was werkzaam als bewaker in het Interneringskamp Westerbork.

Foto van P. Weidijk als bewaker in het Interneringskamp Westerbork

Van: Dalsheim, Lina Aan: Dijk, van Gretha Plaats: Apeldoornsche Bosch Datum: 1942-11-16 Onderwerp: Dagelijks leven in het Apeldoornsche Bosch; situatie wordt steeds onveiligerl gymnastiek gaat niet meer door, want leider is naar Westerbork gestuurd; vraag of er in het ouderlijk huis in Borger al andere mensen zijn komen wonen; iemand heeft haar vader gezien in de trein naar het Oosten

Van: Dalsheim, Lina Aan: Dijk, van Gretha Plaats: Apeldoornsche Bosch Datum: 1942-11-16 Onderwerp: Dagelijks leven in het Apeldoornsche Bosch; situatie wordt steeds onveiligerl gymnastiek gaat niet meer door, want leider is naar Westerbork gestuurd; vraag of er in het ouderlijk huis in Borger al andere mensen zijn komen wonen; iemand heeft haar vader gezien in de trein naar het Oosten

Brief van Lina Jacoba Dalsheim aan Gretha van Dijk vanuit het Apeldoornsche Bosch

Van: Reumerden, Henny, van Aan: Hack, L.E.M Datum: 1943-07-31 Plaats: Scheveningen Onderwerp: ik heb zojuist een brief uit Westerbork gekregen met het droevige nieuws dat Chaja en Rose van Leeuwen op transport zijn gesteld naar het Oosten. Het verplegend personeel moest sterk worden ingekrompen… Ze zijn per goederentrein naar Bremen gegaan en zouden vandaar per schip naar Riga gaan… De brief is geschreven door een jongen met de naam Jacobson (een jongen die de schrijfster en Chaja van gym kenden). De beide zussen zijn een steun voor elkaar. Wat zal er met de pakketten zijn gebeurd? Verdeeld in Westerbork?

Van: Reumerden, Henny, van Aan: Hack, L.E.M Datum: 1943-07-31 Plaats: Scheveningen Onderwerp: ik heb zojuist een brief uit Westerbork gekregen met het droevige nieuws dat Chaja en Rose van Leeuwen op transport zijn gesteld naar het Oosten. Het verplegend personeel moest sterk worden ingekrompen… Ze zijn per goederentrein naar Bremen gegaan en zouden vandaar per schip naar Riga gaan… De brief is geschreven door een jongen met de naam Jacobson (een jongen die de schrijfster en Chaja van gym kenden). De beide zussen zijn een steun voor elkaar. Wat zal er met de pakketten zijn gebeurd? Verdeeld in Westerbork?

Brief van Henny van Reumerden aan L.E.M. Hack vanuit Scheveningen

Kampboerderij Dochter van Gepko Huisman, Marianne, op paard voor de kampboerderij.&nbsp; Kamp Westerbork, 1944.&nbsp; (Zij staat ook op de Westerborkfilm.)

Kampboerderij Dochter van Gepko Huisman, Marianne, op paard voor de kampboerderij.&nbsp; Kamp Westerbork, 1944.&nbsp; (Zij staat ook op de Westerborkfilm.)

Marianne Huisman voor de kampboerderij bij kamp Westerbork

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-08-12 Onderwerp: Werner schrijft zijn brief vanuit het bedrijfsgebouw van de waterzuivering. Zelf woont hij nu op een zaal in barak 22, met meer dan 40 personen. De mannen voeren een gemeenschappelijk keuken, pakketjes worden gedeeld. Soms zoekt hij &nbsp;en zijn kennissen rust bij een familie, die in een achterafkamertje van een familiebarak woont; over het doorgeven van de groeten van Fie de Jong (lerares, Utrecht) aan een collega van Stella. Fie is ondertussen doorgestuurd (10-08); eventueel bezoek van Stella aan Werner; geen berichten uit het Oosten, een soort van berusting dat het nog even kan duren; Over de Joodse Raad in Westerbork, ze zijn niet erg gezien, de firma heeft geen goede naam; vandaag een transport uit Rotterdam binnengekomen; Herbert is enkele uren op het bureau van de Euterpestraat (Zentralstelle) geweest; er gaan verhalen dat transporten vanuit België en Frankrijk Westerbork zullen passeren; er wordt een spoorverbinding tussen Hooghalen en het kamp aangelegd.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-08-12 Onderwerp: Werner schrijft zijn brief vanuit het bedrijfsgebouw van de waterzuivering. Zelf woont hij nu op een zaal in barak 22, met meer dan 40 personen. De mannen voeren een gemeenschappelijk keuken, pakketjes worden gedeeld. Soms zoekt hij &nbsp;en zijn kennissen rust bij een familie, die in een achterafkamertje van een familiebarak woont; over het doorgeven van de groeten van Fie de Jong (lerares, Utrecht) aan een collega van Stella. Fie is ondertussen doorgestuurd (10-08); eventueel bezoek van Stella aan Werner; geen berichten uit het Oosten, een soort van berusting dat het nog even kan duren; Over de Joodse Raad in Westerbork, ze zijn niet erg gezien, de firma heeft geen goede naam; vandaag een transport uit Rotterdam binnengekomen; Herbert is enkele uren op het bureau van de Euterpestraat (Zentralstelle) geweest; er gaan verhalen dat transporten vanuit België en Frankrijk Westerbork zullen passeren; er wordt een spoorverbinding tussen Hooghalen en het kamp aangelegd.

Van: Bertenthal, Martha Aan: Kokje, G. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-06-27 Onderwerp: bedankje voor pakket (hagelslag en crackers); werken op de heide; klompen.&nbsp; De toegestuurde pepermuntjes tijdens het werk opgegeten. ‘s Avonds gesmuld van de kaaskorsten ( op de kachel van de barak verhit?). Martha is ziek. Ze ligt al vijf dagen op bed met angina. Normaal werkt ze op de heide en haar zusje zit op de ’HBS'. De klompen draagt de schrijfster tijdens haar werk.

Van: Bertenthal, Martha Aan: Kokje, G. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-06-27 Onderwerp: bedankje voor pakket (hagelslag en crackers); werken op de heide; klompen.&nbsp; De toegestuurde pepermuntjes tijdens het werk opgegeten. ‘s Avonds gesmuld van de kaaskorsten ( op de kachel van de barak verhit?). Martha is ziek. Ze ligt al vijf dagen op bed met angina. Normaal werkt ze op de heide en haar zusje zit op de ’HBS'. De klompen draagt de schrijfster tijdens haar werk.

Briefkaart van Martha Bertenthal aan G. Kokje vanuit kamp Westerbork

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1943-02-10 Onderwerp: een pakje voor tante Lea en en brief is gearriveerd; vertrekkende personen mogen 15 kg aan bagage meenemen; Werner ontving een brief van Hans Stawski. Deze uit het kamp ontslagen persoon blijkt een beetje in de put te zitten. Hij krijgt geen bezoek en heeft geen vrienden. Zijn vier jaar kampervaringen komen ook naar boven; kort geleden had Werner in zijn barak een grammofoon en platen met muziek van Beethoven en Mozart.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1943-02-10 Onderwerp: een pakje voor tante Lea en en brief is gearriveerd; vertrekkende personen mogen 15 kg aan bagage meenemen; Werner ontving een brief van Hans Stawski. Deze uit het kamp ontslagen persoon blijkt een beetje in de put te zitten. Hij krijgt geen bezoek en heeft geen vrienden. Zijn vier jaar kampervaringen komen ook naar boven; kort geleden had Werner in zijn barak een grammofoon en platen met muziek van Beethoven en Mozart.

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit kamp Westerbork

Personen