In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Van: Annie&nbsp; Aan: Rudi&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-08-01&nbsp; Onderwerp: beschrijving situatie in kamp; sinds enige weken een tafel een een bank bij het bed. Er zullen nog meer bedden uit de barak verdwijnen en vervangen worden door tafels en banken. Annie schrijft haar briefkaart zitten op een kistje op de heide. Regelmatig neemt zij veldbloemen of heide het kamp mee binnen. Vader werkt nog steeds op de schilderwerkplaats (zijn oude beroep) en moeder houdt de barak schoon. Annie heeft voorlopige vrijstelling…

Van: Annie&nbsp; Aan: Rudi&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-08-01&nbsp; Onderwerp: beschrijving situatie in kamp; sinds enige weken een tafel een een bank bij het bed. Er zullen nog meer bedden uit de barak verdwijnen en vervangen worden door tafels en banken. Annie schrijft haar briefkaart zitten op een kistje op de heide. Regelmatig neemt zij veldbloemen of heide het kamp mee binnen. Vader werkt nog steeds op de schilderwerkplaats (zijn oude beroep) en moeder houdt de barak schoon. Annie heeft voorlopige vrijstelling…

Brief van Annie aan Rudi vanuit kamp Westerbork

Van: Reens, A. (in opdracht van) Aan: Rudi Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-06-02 Onderwerp: bedankje voor brieven, groeten. Ze is aan het werk, oud collega's goed aangetroffen.

Van: Reens, A. (in opdracht van) Aan: Rudi Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-06-02 Onderwerp: bedankje voor brieven, groeten. Ze is aan het werk, oud collega's goed aangetroffen.

Briefkaart van Annie Reens aan Rudi vanuit kamp Westerbork

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangenen aan het voetballen op de appelplaats van het kamp. De wedstrijd wordt bekeken door lotgenoten, jong en oud. Op de achtergrond barak 22.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangenen aan het voetballen op de appelplaats van het kamp. De wedstrijd wordt bekeken door lotgenoten, jong en oud. Op de achtergrond barak 22.

Foto van een still uit de Westerborkfilm

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-09-01 Onderwerp: bedanken voor het pakketje van Stella; familieleden van Werner uit Oss zijn in kamp Westerbork terecht gekomen; opgevangen in het achterafkamertje van de familie…in een familiebarak, koffie gedronken. Het kamertje is een ruimte van komen en gaan van mensen; in de brief van Werner bevinden zich door een kind gescheurde tientjes (3), laten inruilen door iemand zonder een Jodenster; vakantie van Stella is voorbij, ze geeft weer les, ze heeft een vergunning voor een fiets gekregen; trouwplannen, voorbereidingen.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-09-01 Onderwerp: bedanken voor het pakketje van Stella; familieleden van Werner uit Oss zijn in kamp Westerbork terecht gekomen; opgevangen in het achterafkamertje van de familie…in een familiebarak, koffie gedronken. Het kamertje is een ruimte van komen en gaan van mensen; in de brief van Werner bevinden zich door een kind gescheurde tientjes (3), laten inruilen door iemand zonder een Jodenster; vakantie van Stella is voorbij, ze geeft weer les, ze heeft een vergunning voor een fiets gekregen; trouwplannen, voorbereidingen.

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit kamp Westerbork

Mededeling&nbsp; Datum: 1943-12-01&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: verplichting tot baden.

Mededeling&nbsp; Datum: 1943-12-01&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: verplichting tot baden.

Mededeling over de verplichting tot baden

Mededeling Datum: 1943-10-29 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: niet doorgaan van uitgifte van scheerzeep

Mededeling Datum: 1943-10-29 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: niet doorgaan van uitgifte van scheerzeep

Mededeling over het niet doorgaan van uitgifte van scheerzeep

Repatriëring uit Nederlands-Indië

Repatriëring Indische Nederlanders

Bewijs Informatiebureau van het Nederlandsche Roode Kruis, opsporing Joodse personen Van: Jong-Cohen, de, E. Plaats: Amsterdam Datum: 1946-03-18 Onderwerp: heeft een aanvraag gedaan, welke onder nr. 1491 werd genoteerd.

Bewijs Informatiebureau van het Nederlandsche Roode Kruis, opsporing Joodse personen Van: Jong-Cohen, de, E. Plaats: Amsterdam Datum: 1946-03-18 Onderwerp: heeft een aanvraag gedaan, welke onder nr. 1491 werd genoteerd.

Bewijs voor een aanvraag aan het Informatiebureau van het Rode Kruis door Estella de Jong-Cohen

Van: Batavier, M. Aan: Ras-Batavier, Mevr. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-11-12 Onderwerp: beschrijving dagelijks leven en vraag om sokken en briefpakketjes.

Van: Batavier, M. Aan: Ras-Batavier, Mevr. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-11-12 Onderwerp: beschrijving dagelijks leven en vraag om sokken en briefpakketjes.

Briefkaart van M. Batavier aan mevrouw Ras-Batavier vanuit kamp Westerbork

Mededeling&nbsp; Datum: 1944-01-07&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: werkkleding uit het hoofdmagazijn.

Mededeling&nbsp; Datum: 1944-01-07&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: werkkleding uit het hoofdmagazijn.

Mededeling over werkkleding uit het hoofdmagazijn

Mededeling&nbsp; Datum: 1943-11-08&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: bezoekverbod aan ziekenhuis, informatie over patiënten.

Mededeling&nbsp; Datum: 1943-11-08&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: bezoekverbod aan ziekenhuis, informatie over patiënten.

Mededeling over bezoekverbod aan ziekenhuis en informatie over patiënten

De woning van de kampcommandant (Buijvoets) Plaats: Interneringskamp Westerbork Datum: 1945-1948

De woning van de kampcommandant (Buijvoets) Plaats: Interneringskamp Westerbork Datum: 1945-1948

Foto van de woning van de commandant in het Interneringskamp Westerbork

Briefkaart Van: fam. Kornalijnslijper Aan: Jong, de, H. Plaats: Haren Datum: 1943 Onderwerp: als jullie deze kaart ontvangen zijn wij niet meer op W. (Westerbork) Waarschijnlijk uit de trein gegooid

Briefkaart Van: fam. Kornalijnslijper Aan: Jong, de, H. Plaats: Haren Datum: 1943 Onderwerp: als jullie deze kaart ontvangen zijn wij niet meer op W. (Westerbork) Waarschijnlijk uit de trein gegooid

Briefkaart van de familie Kornalijnslijper aan H. de Jong vanuit de trein

Adres op enveloppe: De heer A. Reens, Hoendiepstraat 42, Amsterdam (Z). Afzender: D. Reens-de Jonge Urbach, Westerbork-Hooghalen, barak 57 Poststempel: Assen, 1943-06-12 aan haar zoon Abraham.

Adres op enveloppe: De heer A. Reens, Hoendiepstraat 42, Amsterdam (Z). Afzender: D. Reens-de Jonge Urbach, Westerbork-Hooghalen, barak 57 Poststempel: Assen, 1943-06-12 aan haar zoon Abraham.

van Dina Reens-de Jonge Urbach aan Abraham Reens vanuit kamp Westerbork

Enveloppe behorend bij brief inv.nr.: 3-7

Enveloppe behorend bij brief inv.nr.: 3-7

Enveloppe bij de brief van Roosje de Paauw-Peper aan Ies Cardozo vanuit kamp Westerbork

Plaatsen in kamp Westerbork

Barak 11

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangenen aan het werk bij de nieuwe waterzuivering; de werking ervan is te zien. Op de achtergrond is de schoorsteenpijp van het ketelhuis van het kamp zichtbaar.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangenen aan het werk bij de nieuwe waterzuivering; de werking ervan is te zien. Op de achtergrond is de schoorsteenpijp van het ketelhuis van het kamp zichtbaar.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: beheerder Fledderus met zijn zoontje op de kampboerderij.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: beheerder Fledderus met zijn zoontje op de kampboerderij.

Van: Snoek, Lini Aan: Snoek, H., Mej. Plaats: Amsterdam Datum: 1942-08-19 Onderwerp: transport naar Westerbork Zie ook de briefkaarten: 8795-13, 8795-14, 8795-18, 8795-19.

Van: Snoek, Lini Aan: Snoek, H., Mej. Plaats: Amsterdam Datum: 1942-08-19 Onderwerp: transport naar Westerbork Zie ook de briefkaarten: 8795-13, 8795-14, 8795-18, 8795-19.

Briefkaart van Lini Snoek aan H. Snoek vanuit de trein

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangenen rijden een lorrie gevuld met oude batterijen de batterijsloperij naar binnen.&nbsp;

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangenen rijden een lorrie gevuld met oude batterijen de batterijsloperij naar binnen.&nbsp;

Van: Departement van Financien Aan: Abrahams, J.M. Plaats: Deventer Datum: 1943-04-01 Onderwerp: Verwijdering uit den openbaren dienst van personen die met Joden gehuwd zijn.

Van: Departement van Financien Aan: Abrahams, J.M. Plaats: Deventer Datum: 1943-04-01 Onderwerp: Verwijdering uit den openbaren dienst van personen die met Joden gehuwd zijn.

Brief van het Departement van Financiën aan J. M. Abrahams

Kruimink-van Dam, Saartje, barak 72, is teruggesteld van het transport van morgen Datum: 1942-10-18 Plaats: Westerbork, kamp

Kruimink-van Dam, Saartje, barak 72, is teruggesteld van het transport van morgen Datum: 1942-10-18 Plaats: Westerbork, kamp

Vrijstelling van transport voor Saartje Kruimink-van Dam

Blanco document&nbsp; Onderwerp: in te vullen wel of niet van Joodse afkomst te zijn.

Blanco document&nbsp; Onderwerp: in te vullen wel of niet van Joodse afkomst te zijn.

Verklaring aangeven niet of wel van Joodse afkomst te zijn

Van: Schoon, S. Aan: Nabestaanden van gefusilleerde verzetsstrijders Plaats: Assen Datum: 1949-07-01 Onderwerp: werkzaamheden aan het verzetsmonument

Van: Schoon, S. Aan: Nabestaanden van gefusilleerde verzetsstrijders Plaats: Assen Datum: 1949-07-01 Onderwerp: werkzaamheden aan het verzetsmonument

Brief van S. Schoon over voltooiing werkzaamheden aan het verzetsmonument

Van: Heikens, Hoofd Inwendige Dienst Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1947-04-14 Onderwerp: overname kampkasten.&nbsp; Bl.1: Begeleidende brief met verzoek tot overname. Bl.2: Overzicht van kasten uit andere kampen.

Van: Heikens, Hoofd Inwendige Dienst Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1947-04-14 Onderwerp: overname kampkasten.&nbsp; Bl.1: Begeleidende brief met verzoek tot overname. Bl.2: Overzicht van kasten uit andere kampen.

Verzoek van de heer Heikens aan J.G. Buijvoets over de overname van kampkasten uit andere kampen

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: zicht op een deel van de weg en het smalspoor tussen het kamp en het Oranjekanaal. Het kanaal is vanuit de locomotief te zien.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: zicht op een deel van de weg en het smalspoor tussen het kamp en het Oranjekanaal. Het kanaal is vanuit de locomotief te zien.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangenen aan het werk in de vliegtuigsloperij. Op de achtergrond is een lorrie, het smalspoor en barak 107 te zien.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangenen aan het werk in de vliegtuigsloperij. Op de achtergrond is een lorrie, het smalspoor en barak 107 te zien.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: de barak van de tandartspraktijk in het kamp.&nbsp;

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: de barak van de tandartspraktijk in het kamp.&nbsp;

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangenen aan het werk in het Asserbos.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangenen aan het werk in het Asserbos.

Van: Liesje en Joop Aan: Batavier, Mevr. Plaats: Trein (poststempel Nieuweschans) Datum: 1943-06-08 Onderwerp: 'Wij zijn door dus stuur geen pakjes meer. We zitten in de beestenwagen. We zullen er zien te komen'.

Van: Liesje en Joop Aan: Batavier, Mevr. Plaats: Trein (poststempel Nieuweschans) Datum: 1943-06-08 Onderwerp: 'Wij zijn door dus stuur geen pakjes meer. We zitten in de beestenwagen. We zullen er zien te komen'.

Briefkaart van Liesje en Joop Batavier aan mevrouw Batavier vanuit de trein gegooid bij Nieuweschans

Mededeling&nbsp; Datum: 1943-11-22&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: inleveren van werkkleding door mensen die de volgende dag op transport gaan.

Mededeling&nbsp; Datum: 1943-11-22&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: inleveren van werkkleding door mensen die de volgende dag op transport gaan.

Mededeling over inleveren van werkkleding door mensen die de volgende dag op transport gaan

Aan: Kortoef-Leijden van Amstel, Sara Datum: 1943-02-09 Plaats: Amsterdam Naar: Westerbork, kamp, barak 65 Onderwerp: verzenden van een pakket.

Aan: Kortoef-Leijden van Amstel, Sara Datum: 1943-02-09 Plaats: Amsterdam Naar: Westerbork, kamp, barak 65 Onderwerp: verzenden van een pakket.

Bewijs van verzending van een pakket aan Sara Kortoef-Leijden van Amstel in kamp Westerbork

Van: Bertenthal, Martha Aan: Kokje, G. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-06-27 Onderwerp: bedankje voor pakket (hagelslag en crackers); werken op de heide; klompen.&nbsp; De toegestuurde pepermuntjes tijdens het werk opgegeten. ‘s Avonds gesmuld van de kaaskorsten ( op de kachel van de barak verhit?). Martha is ziek. Ze ligt al vijf dagen op bed met angina. Normaal werkt ze op de heide en haar zusje zit op de ’HBS'. De klompen draagt de schrijfster tijdens haar werk.

Van: Bertenthal, Martha Aan: Kokje, G. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-06-27 Onderwerp: bedankje voor pakket (hagelslag en crackers); werken op de heide; klompen.&nbsp; De toegestuurde pepermuntjes tijdens het werk opgegeten. ‘s Avonds gesmuld van de kaaskorsten ( op de kachel van de barak verhit?). Martha is ziek. Ze ligt al vijf dagen op bed met angina. Normaal werkt ze op de heide en haar zusje zit op de ’HBS'. De klompen draagt de schrijfster tijdens haar werk.

Briefkaart van Martha Bertenthal aan G. Kokje vanuit kamp Westerbork

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1943-02-10 Onderwerp: een pakje voor tante Lea en en brief is gearriveerd; vertrekkende personen mogen 15 kg aan bagage meenemen; Werner ontving een brief van Hans Stawski. Deze uit het kamp ontslagen persoon blijkt een beetje in de put te zitten. Hij krijgt geen bezoek en heeft geen vrienden. Zijn vier jaar kampervaringen komen ook naar boven; kort geleden had Werner in zijn barak een grammofoon en platen met muziek van Beethoven en Mozart.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1943-02-10 Onderwerp: een pakje voor tante Lea en en brief is gearriveerd; vertrekkende personen mogen 15 kg aan bagage meenemen; Werner ontving een brief van Hans Stawski. Deze uit het kamp ontslagen persoon blijkt een beetje in de put te zitten. Hij krijgt geen bezoek en heeft geen vrienden. Zijn vier jaar kampervaringen komen ook naar boven; kort geleden had Werner in zijn barak een grammofoon en platen met muziek van Beethoven en Mozart.

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit kamp Westerbork

Personen