In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Van: Annie&nbsp; Aan: Rudi, Roel enz. Plaats: Westerbork kamp Datum: 1943-07-15/28 Onderwerp: De werkstempels zijn vervallen. Annie heeft nog een Palestinacertificaat. Vorige week dinsdag zat zij met haar ouders een uur in de wagon. Ze konden eruit. Afgelopen dinsdag zat ze alleen in de wagon. Dankzij hulp in het kamp is ze er weer uitgekomen (Erich Zielke). Naast de personen met een Palestina Austausch mogen 1623 personen, die opnieuw zullen worden gestempeld, blijven. Annie's vader is door zijn baas van de schilderwerkplaats op de lijst gezet. Of het gaat lukken is onduidelijk. Annie heeft over haar eigen toekomst weinig illusies. Mien van Thijn was als strafgeval in het kamp. Annie heeft haar nog gesproken, maar ging uiteindelijk niet met haar mee naar het Oosten. Max is niet in Westerbork terecht gekomen. Annie heeft in de gevangenis en de strafbarrakken geïnformeerd. Via Verdoner heeft ze gehoord dat Max in Amersfoort is gesignaleerd. De briefkaart werd niet afgemaakt, omdat het niet kon worden meegenomen. Op 28-7 schrijft Annie dat zij en Loes een Sperre hebben gekregen en naar een andere barak zullen gaan verhuizen. Mogelijk mist ze daardoor een schrijfbeurt. Ze moet gaan werken bij een boer. &nbsp;

Van: Annie&nbsp; Aan: Rudi, Roel enz. Plaats: Westerbork kamp Datum: 1943-07-15/28 Onderwerp: De werkstempels zijn vervallen. Annie heeft nog een Palestinacertificaat. Vorige week dinsdag zat zij met haar ouders een uur in de wagon. Ze konden eruit. Afgelopen dinsdag zat ze alleen in de wagon. Dankzij hulp in het kamp is ze er weer uitgekomen (Erich Zielke). Naast de personen met een Palestina Austausch mogen 1623 personen, die opnieuw zullen worden gestempeld, blijven. Annie's vader is door zijn baas van de schilderwerkplaats op de lijst gezet. Of het gaat lukken is onduidelijk. Annie heeft over haar eigen toekomst weinig illusies. Mien van Thijn was als strafgeval in het kamp. Annie heeft haar nog gesproken, maar ging uiteindelijk niet met haar mee naar het Oosten. Max is niet in Westerbork terecht gekomen. Annie heeft in de gevangenis en de strafbarrakken geïnformeerd. Via Verdoner heeft ze gehoord dat Max in Amersfoort is gesignaleerd. De briefkaart werd niet afgemaakt, omdat het niet kon worden meegenomen. Op 28-7 schrijft Annie dat zij en Loes een Sperre hebben gekregen en naar een andere barak zullen gaan verhuizen. Mogelijk mist ze daardoor een schrijfbeurt. Ze moet gaan werken bij een boer. &nbsp;

Brief van Annie aan Rudi vanuit kamp Westerbork

Van: Stibbe-de Jong, L.B.&nbsp; Aan: Kruyff, A. Mevrouw&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1944-02-17&nbsp; Onderwerp: Op de Barneveldlijst geplaatst door de kampcommandant wegens verdienste voor het kamp; pakketten; omstandigheden en ziekte.

Van: Stibbe-de Jong, L.B.&nbsp; Aan: Kruyff, A. Mevrouw&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1944-02-17&nbsp; Onderwerp: Op de Barneveldlijst geplaatst door de kampcommandant wegens verdienste voor het kamp; pakketten; omstandigheden en ziekte.

Brief van L.B. Stibbe-de Jong aan A. Kruyff vanuit kamp Westerbork

Van: Polak, Sal Aan: Lieve vader en moeder Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10 Onderwerp: Sal werkt voor de Joodse Raad in het kamp. Hij heeft 48 uur doorgewerkt in verband met het registreren van binnenkomende transporten (transporten van 3-5 oktober 1942). Zijn moeder gaat waarschijnlijk naar het ziekenhuis, zijn vader mag voorlopig in Westerbork blijven, omdat hij al een paar maanden in Westerbork is. Hendrina ligt in het ziekenhuis en Philip krijgt er mogelijk een baan. het kamp is berekend op 6000 personen en er zijn er op het moment 15.000. Ze krijgen mogelijk een stempel en worden daardoor niet door Lippmann-Rosenthal doorgelicht. Vera en Sal wandelen s' avonds en overdag bezoekt Vera het kantoor van de Joodse Raad, barak 1. &nbsp;

Van: Polak, Sal Aan: Lieve vader en moeder Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10 Onderwerp: Sal werkt voor de Joodse Raad in het kamp. Hij heeft 48 uur doorgewerkt in verband met het registreren van binnenkomende transporten (transporten van 3-5 oktober 1942). Zijn moeder gaat waarschijnlijk naar het ziekenhuis, zijn vader mag voorlopig in Westerbork blijven, omdat hij al een paar maanden in Westerbork is. Hendrina ligt in het ziekenhuis en Philip krijgt er mogelijk een baan. het kamp is berekend op 6000 personen en er zijn er op het moment 15.000. Ze krijgen mogelijk een stempel en worden daardoor niet door Lippmann-Rosenthal doorgelicht. Vera en Sal wandelen s' avonds en overdag bezoekt Vera het kantoor van de Joodse Raad, barak 1. &nbsp;

Brief van Sal Polak aan zijn schoonouders vanuit kamp Westerbork

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-11-22 Onderwerp: in een kamertje, tussen luid discussiërende mensen, schrijft Werner zijn brief; Al het kookbare uit de pakketjes komt bij mevrouw Mahler terecht, die in haar keukentje er iets van maakt; Werner is verzocht een lezing te houden binnen zijn vakgebied; kampgevangenen gestraft voor het schrijven van illegale brieven; Werners technische dienst is verhuisd naar barak 21 met een klein stelletje in een kamertje; aanvraag verlof om in Amsterdam te mogen trouwen; ongeveer 8000 mensen in het kamp, het is moeilijk om iemand te vinden; Naar Hartog Waterman geïnformeerd. Hij woont niet meer in barak 62; geruchten over uitbreiding van het kamp. Er zou een bakkerij komen, een crematorium en nog 50 barakken.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-11-22 Onderwerp: in een kamertje, tussen luid discussiërende mensen, schrijft Werner zijn brief; Al het kookbare uit de pakketjes komt bij mevrouw Mahler terecht, die in haar keukentje er iets van maakt; Werner is verzocht een lezing te houden binnen zijn vakgebied; kampgevangenen gestraft voor het schrijven van illegale brieven; Werners technische dienst is verhuisd naar barak 21 met een klein stelletje in een kamertje; aanvraag verlof om in Amsterdam te mogen trouwen; ongeveer 8000 mensen in het kamp, het is moeilijk om iemand te vinden; Naar Hartog Waterman geïnformeerd. Hij woont niet meer in barak 62; geruchten over uitbreiding van het kamp. Er zou een bakkerij komen, een crematorium en nog 50 barakken.

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit kamp Westerbork

Van: Polak, Sal en zijn vrouw Vera Aan: Beste vader en moeder&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10-13 Onderwerp: pakketen, brieven, barak- en werkomstandigheden. Sal werkt namens de Joodse Raad in het kamp voor Lippmann-Rosenthal onder leiding van felle NSB'ers. Sal doet het schrijf- en typewerk, vult formulieren in en zorgt voor een goede doorstroom van de mensen.

Van: Polak, Sal en zijn vrouw Vera Aan: Beste vader en moeder&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10-13 Onderwerp: pakketen, brieven, barak- en werkomstandigheden. Sal werkt namens de Joodse Raad in het kamp voor Lippmann-Rosenthal onder leiding van felle NSB'ers. Sal doet het schrijf- en typewerk, vult formulieren in en zorgt voor een goede doorstroom van de mensen.

Brief van Sal Polak (en zijn vrouw) aan zijn schoonouders vanuit kamp Westerbork

Van: Büro Wachtel, W., Dr.&nbsp; Aan: Polak, S.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-11-15&nbsp; Onderwerp: Bericht over familie.

Van: Büro Wachtel, W., Dr.&nbsp; Aan: Polak, S.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-11-15&nbsp; Onderwerp: Bericht over familie.

Brief Büro Wachtel aan Salomon Polak vanuit kamp Westerbork

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-12-09 Onderwerp: bedankt voor het pakketje, een deel zal naar de familiekeuken (van mevrouw Mahler) gaan. De deur gaat daar open en dicht en het is er altijd stampvol. Mevrouw Mahler weet al deze magen te vullen, soms worden vrienden gedeporteerd, maar er komen ook zo weer nieuwe vrienden; er is sprake van dat de oud-frontstrijders naar Theresienstadt zullen vertrekken, dus ook de heer Mahler zal dan mee moeten; Werner ontvangt alle paperassen van de Burgerlijke Stand…&nbsp;

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-12-09 Onderwerp: bedankt voor het pakketje, een deel zal naar de familiekeuken (van mevrouw Mahler) gaan. De deur gaat daar open en dicht en het is er altijd stampvol. Mevrouw Mahler weet al deze magen te vullen, soms worden vrienden gedeporteerd, maar er komen ook zo weer nieuwe vrienden; er is sprake van dat de oud-frontstrijders naar Theresienstadt zullen vertrekken, dus ook de heer Mahler zal dan mee moeten; Werner ontvangt alle paperassen van de Burgerlijke Stand…&nbsp;

Van: Stibbe-de Jong, L.B.&nbsp; Aan: Kruyff, A.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1944-02-17&nbsp; Onderwerp: Barnevelders; Sperre; Pakketten; Omstandigheden. Moeder is vooral opgelucht nu ze (de schrijfster, haar echtgenoot, moeder en zus) door de commandant op de Barneveld-lijst zijn geplaatst dankzij hun inzet voor het kamp. Zus Loes is ziek geweest.

Van: Stibbe-de Jong, L.B.&nbsp; Aan: Kruyff, A.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1944-02-17&nbsp; Onderwerp: Barnevelders; Sperre; Pakketten; Omstandigheden. Moeder is vooral opgelucht nu ze (de schrijfster, haar echtgenoot, moeder en zus) door de commandant op de Barneveld-lijst zijn geplaatst dankzij hun inzet voor het kamp. Zus Loes is ziek geweest.

Brief van Lize Bertha Stibbe-de Jong aan A. Kruyff vanuit kamp Westerbork

Van: Polak, Sal Aan: Lieve vader en moeder Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10-29 Onderwerp: Werken, de hele nacht. als Vera klaar is zal ze naar de (werk)barak 1 van Sal gaan om hem op te halen, zodat ze beiden naar hun eigen barak kunnen gaan, pakketten; organisatie; over vrijgestelden en niet vrijgestelden, over het benaderen van de ‘top’ van de Joodse Raad voor Amsterdam om een sperre te regelen. Mogelijkheid ingezet te worden bij bouw- en graafwerkzaamheden.

Van: Polak, Sal Aan: Lieve vader en moeder Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10-29 Onderwerp: Werken, de hele nacht. als Vera klaar is zal ze naar de (werk)barak 1 van Sal gaan om hem op te halen, zodat ze beiden naar hun eigen barak kunnen gaan, pakketten; organisatie; over vrijgestelden en niet vrijgestelden, over het benaderen van de ‘top’ van de Joodse Raad voor Amsterdam om een sperre te regelen. Mogelijkheid ingezet te worden bij bouw- en graafwerkzaamheden.

Van: Leeuwen, C. A., van Aan: Hack, L.E.M. Datum: 1942-12-31 Plaats: s'-Gravenhage, &nbsp;Joods Tehuis Onderwerp: Een afscheidsgroet. De schrijfster zit met haar moeder in het Joods tehuis. Ze zijn vanmorgen vroeg opgehaald uit L. met veewagens en ze gaan aanstaande zaterdag (2 januari) op transport naar Westerbork. Chaja hoopt in Westerbork haar vader en broer te treffen. Ze hoopt ook dat zij net als hen ook een Sperre zal krijgen. Ze wenst iedereen een gelukkig 1943 toe.

Van: Leeuwen, C. A., van Aan: Hack, L.E.M. Datum: 1942-12-31 Plaats: s'-Gravenhage, &nbsp;Joods Tehuis Onderwerp: Een afscheidsgroet. De schrijfster zit met haar moeder in het Joods tehuis. Ze zijn vanmorgen vroeg opgehaald uit L. met veewagens en ze gaan aanstaande zaterdag (2 januari) op transport naar Westerbork. Chaja hoopt in Westerbork haar vader en broer te treffen. Ze hoopt ook dat zij net als hen ook een Sperre zal krijgen. Ze wenst iedereen een gelukkig 1943 toe.

Briefkaart van C. A. van Leeuwen aan L.E.M. Hack vanuit kamp Westerbork

Joodse gemeenten in Zuid-Holland

Joodse gemeente Den Haag

Groep mensen, SS en Nederlandse politie bij een trein aan de Panamakade, Oostelijk Havengebied. Het gebouw op de achtergrond is Loods III. Betreft een transport op weg naar kamp Westerbork. Datum: 1943 &nbsp;

Groep mensen, SS en Nederlandse politie bij een trein aan de Panamakade, Oostelijk Havengebied. Het gebouw op de achtergrond is Loods III. Betreft een transport op weg naar kamp Westerbork. Datum: 1943 &nbsp;

Panamakade Amsterdam, locatie voor een vertrekkend transport naar kamp Westerbork

Treinstations

Station Amsterdam Rietlanden

Binnenkomende transporten kamp Westerbork

Binnenkomende transporten kamp Westerbork uit Amsterdam

Binnenkomende transport kamp Westerbork 15 maart 1944

Plaatsen in kamp Westerbork

Spoorlijn kamp Westerbork

Smalspoor kamp Westerbork

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Vluchtelingenkamp Datum: 1941-12-22 Onderwerp: geen bezoek aan het kamp mogelijk op 27 en 28 december, alleen tijdens de kerstdagen.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Vluchtelingenkamp Datum: 1941-12-22 Onderwerp: geen bezoek aan het kamp mogelijk op 27 en 28 december, alleen tijdens de kerstdagen.

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork