In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Oproep voor transport naar Bergen Belsen Datum: 1944-02-13 Plaats: Westerbork, kamp, barak 70 Bestemd voor Wessel, W., vrouw en kind

Oproep voor transport naar Bergen Belsen Datum: 1944-02-13 Plaats: Westerbork, kamp, barak 70 Bestemd voor Wessel, W., vrouw en kind

Oproep transport voor W. Wessel en gezin

Plaatsen in kamp Westerbork

Kommandantur

Van: Sociale - en Geestelijke Verzorging Aan: Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946-1947 Onderwerp: Kostenopsomming van de diverse geestelijke en sociale activiteiten periode 1946.

Van: Sociale - en Geestelijke Verzorging Aan: Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946-1947 Onderwerp: Kostenopsomming van de diverse geestelijke en sociale activiteiten periode 1946.

Lijst met kostenopsomming van geestelijke en sociale activiteiten in het interneringskamp in 1946

Van Pinkhof, M. Aan: Kool, C.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1944-05-19 (poststempel)&nbsp; Onderwerp: zestien dagen in de gevangenis geweest. Nu in kamp Westerbork werkzaam in de vliegtuigsloperij. In zijn barak 67 zijn op het moment 380 personen. Zondags hebben ze strafexercitie op klompen. Het eten is net genoeg. Een week geleden hoorde hij van de komst van Mirjam.

Van Pinkhof, M. Aan: Kool, C.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1944-05-19 (poststempel)&nbsp; Onderwerp: zestien dagen in de gevangenis geweest. Nu in kamp Westerbork werkzaam in de vliegtuigsloperij. In zijn barak 67 zijn op het moment 380 personen. Zondags hebben ze strafexercitie op klompen. Het eten is net genoeg. Een week geleden hoorde hij van de komst van Mirjam.

Brief van Menachem Pinkhof aan C. Kool vanuit kamp Westerbork

Van: Sleutelberg-Bamberger, Judikje en haar zoon Meijer Aan: van Dam-Sleutelberg, Golina Plaats: Farmsum Datum: 1942-08-18 Onderwerp: blij dat het rustig is; 42ste huwelijksdag; rooien van aardappelen; groente is ook in Farmsum schaars, ook tabak; stadsbonnen en landsbonnen; groeten van Meijer; 10.000 kussen voor onze Jetbora…

Van: Sleutelberg-Bamberger, Judikje en haar zoon Meijer Aan: van Dam-Sleutelberg, Golina Plaats: Farmsum Datum: 1942-08-18 Onderwerp: blij dat het rustig is; 42ste huwelijksdag; rooien van aardappelen; groente is ook in Farmsum schaars, ook tabak; stadsbonnen en landsbonnen; groeten van Meijer; 10.000 kussen voor onze Jetbora…

Brief van Judikje Sleutelberg-Bamberger, haar zoon Meijer aan Golina van Dam-Sleutelberg haar gezin

Bewijs Bewijs dat David van Geens als ex-politieke gevangene niet in de rij behoeft te staan. Heeft voorrang!

Bewijs Bewijs dat David van Geens als ex-politieke gevangene niet in de rij behoeft te staan. Heeft voorrang!

Bewijs van David van Geens dat hij niet in de rij hoeft te staan

Aufenthaltsbewilligung Zentralstelle fur judische Auswanderung Datum: 1943-10-18 Plaats: Amsterdam Suzanna de Haan ontvangt een vergunning om zich tot nader order in Amsterdam vrij te kunnen bewegen. Bijz.: Ondertekend (stempel) door Aus der Funten.

Aufenthaltsbewilligung Zentralstelle fur judische Auswanderung Datum: 1943-10-18 Plaats: Amsterdam Suzanna de Haan ontvangt een vergunning om zich tot nader order in Amsterdam vrij te kunnen bewegen. Bijz.: Ondertekend (stempel) door Aus der Funten.

Vergunning voor Suzanna de Haan

Verklaring Ondergetekende A. de Haan verklaart dat Mej. Suzanna de Haan, geb. 13-7-1925, in het diamantbedrijf van de Fa. Asser de Haan werkzaam is, op het fabriek Asscher. Datum: 1943-05-08 Plaats: Amsterdam

Verklaring Ondergetekende A. de Haan verklaart dat Mej. Suzanna de Haan, geb. 13-7-1925, in het diamantbedrijf van de Fa. Asser de Haan werkzaam is, op het fabriek Asscher. Datum: 1943-05-08 Plaats: Amsterdam

Verklaring betreffende werkzaamheden Suzanna de Haan

Ausnahmebescheinigung Zentralstelle fur judische Auswanderung Datum: 1943-07-17 Plaats: Amsterdam Die Judin de Haan, Suzanna ist im auftrag der Zentralstelle tätig. Bijz.: Ondertekend (stempel) door Aus der Funten. Op die dag werd Suzanna uit kamp Westerbork ontslagen om in Amsterdam werkzaamheden te verrichten. Waarschijnlijk kwam zij op haar oude werkplek in de diamantindustrie terecht.

Ausnahmebescheinigung Zentralstelle fur judische Auswanderung Datum: 1943-07-17 Plaats: Amsterdam Die Judin de Haan, Suzanna ist im auftrag der Zentralstelle tätig. Bijz.: Ondertekend (stempel) door Aus der Funten. Op die dag werd Suzanna uit kamp Westerbork ontslagen om in Amsterdam werkzaamheden te verrichten. Waarschijnlijk kwam zij op haar oude werkplek in de diamantindustrie terecht.

Vrijstelling wegens werkzaamheden van Suzanna de Haan

Verklaring Van het Nederlandsche Arbeidsfront Ondergetekende verklaart, dat Suzanna de Haan, voorkomt op lijst B no. 94 van vrijgestelde diamantbewerkers. Datum: 1943-10-16 Plaats: Amsterdam

Verklaring Van het Nederlandsche Arbeidsfront Ondergetekende verklaart, dat Suzanna de Haan, voorkomt op lijst B no. 94 van vrijgestelde diamantbewerkers. Datum: 1943-10-16 Plaats: Amsterdam

Verklaring van het Nederlandsche Arbeidsfront betreffende Suzanna de Haan

Speelgoedhert Ongeverfd Staand op een houten plankje Het hertje werd op 30 mei 1944 uit het kamp gesmokkeld.&nbsp; De maakster van het stuk speelgoed is Rita Bosman.

Speelgoedhert Ongeverfd Staand op een houten plankje Het hertje werd op 30 mei 1944 uit het kamp gesmokkeld.&nbsp; De maakster van het stuk speelgoed is Rita Bosman.

Hertje van hout gemaakt in kamp Westerbork

Speelgoed Houten rammelaar, gemaakt in de speelgoedmakerij van het kamp Westerbork. Geillustreerd met verschillende figuurtjes.

Speelgoed Houten rammelaar, gemaakt in de speelgoedmakerij van het kamp Westerbork. Geillustreerd met verschillende figuurtjes.

Houten rammelaar gemaakt in kamp Westerbork

Van: Vader en moeder Aan: Beste Jo en Lon Plaats: Amsterdam Datum: 1942-10-15 Onderwerp: Ontvangen brief uit Westerbork. Geen zorgen maken. Sal zijn persoonsbewijs heeft een stempel gekregen.

Van: Vader en moeder Aan: Beste Jo en Lon Plaats: Amsterdam Datum: 1942-10-15 Onderwerp: Ontvangen brief uit Westerbork. Geen zorgen maken. Sal zijn persoonsbewijs heeft een stempel gekregen.

Brief van Naatje van Gelder en haar echtgenoot aan haar zoon Leon en schoondochter

Woonoord Schattenberg

Tijger uit hout gesneden met opschildering. Gemaakt door schenkster. Bij expositie mag naam schenkster niet worden gebruikt.

Tijger uit hout gesneden met opschildering. Gemaakt door schenkster. Bij expositie mag naam schenkster niet worden gebruikt.

Tijger uit hout gesneden met opschildering

Speelgoed Eendje gemaakt in de speelgoedmakerij van kamp Westerbork &nbsp;

Speelgoed Eendje gemaakt in de speelgoedmakerij van kamp Westerbork &nbsp;

Houten eendje gemaakt in kamp Westerbork

Van: Buijvoets, J.G. Aan: Prov. Mil. Commissariaat te Assen Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-05-31 Onderwerp: ongeval met auto met aanhangwagen van N.B.S. op 25 mei waarbij vijf personen gewond raakten.&nbsp; Bladzijde 1: Begeleidende brief. Bladzijde 2 en 3: rapport van het ongeval. Bladzijde 4: situatieschets van de plaats van het ongeval.

Van: Buijvoets, J.G. Aan: Prov. Mil. Commissariaat te Assen Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-05-31 Onderwerp: ongeval met auto met aanhangwagen van N.B.S. op 25 mei waarbij vijf personen gewond raakten.&nbsp; Bladzijde 1: Begeleidende brief. Bladzijde 2 en 3: rapport van het ongeval. Bladzijde 4: situatieschets van de plaats van het ongeval.

Rapport van J. G. Buijvoets aan het Provinciaal Militair Commissariaat te Assen

Van: Buijvoets, J.G. Aan: Prov. Mil. Commissaris in Provincie Drenthe te Assen Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-05-18 Onderwerp: verspreiding geruchten over kamp Westerbork. Rapport van drie bladzijden met getuigenisverslagen over het gedrag van een bewaker van de Binnenlandse Strijdkrachten die, onder valse naam, bij bewoners van Zeijen langsging en hen intimideerde en verhalen vertelde over het levend verbranden van NSB'ers in Interneringskamp Westerbork. Er zal van de bewaker een proces-verbaal worden opgemaakt.

Van: Buijvoets, J.G. Aan: Prov. Mil. Commissaris in Provincie Drenthe te Assen Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-05-18 Onderwerp: verspreiding geruchten over kamp Westerbork. Rapport van drie bladzijden met getuigenisverslagen over het gedrag van een bewaker van de Binnenlandse Strijdkrachten die, onder valse naam, bij bewoners van Zeijen langsging en hen intimideerde en verhalen vertelde over het levend verbranden van NSB'ers in Interneringskamp Westerbork. Er zal van de bewaker een proces-verbaal worden opgemaakt.

Rapport van J. G. Buijvoets aan de Prov. Mil. Comm. in Provincie Drenthe te Assen

Van:&nbsp;Heino en Felix Aan: As, van&nbsp; Plaats:&nbsp;Westerbork, Kamp Datum:&nbsp; 25-02-1944 Onderwerp: nauwelijks leesbare uit de trein gegooide briefkaart.

Van:&nbsp;Heino en Felix Aan: As, van&nbsp; Plaats:&nbsp;Westerbork, Kamp Datum:&nbsp; 25-02-1944 Onderwerp: nauwelijks leesbare uit de trein gegooide briefkaart.

Briefkaart van Heino en Felix aan Aad van As in kamp Westerbork

Van: Alfred en Els Aan: Cor en Piet Plaats: Amsterdam Datum: 1943-06-18 Onderwerp: een dame die uit Westerbork is teruggekomen, bracht een boodschap van Liesje mee; het gaat met Jules veel beter…

Van: Alfred en Els Aan: Cor en Piet Plaats: Amsterdam Datum: 1943-06-18 Onderwerp: een dame die uit Westerbork is teruggekomen, bracht een boodschap van Liesje mee; het gaat met Jules veel beter…

Briefkaart van Alfred en Els aan Piet den Haan vanuit Amsterdam

Van: de Joodse Raad Aan: Meijer, J. Plaats: Amsterdam Datum: 1943-05-05 Onderwerp: stukken die door Helene Egger na haar vrijstelling in de Joodse Schouwburg heeft achtergelaten en naar de familie zijn toegestuurd. &nbsp;

Van: de Joodse Raad Aan: Meijer, J. Plaats: Amsterdam Datum: 1943-05-05 Onderwerp: stukken die door Helene Egger na haar vrijstelling in de Joodse Schouwburg heeft achtergelaten en naar de familie zijn toegestuurd. &nbsp;

Brief van de Joodse Raad aan de heer J. Meijer over achtergelaten stukken van zijn kleinkind

Van: Syswerda, directeur Aan: Minister van Bin. Zaken&nbsp; Plaats: Assen Datum: 1939-08-15&nbsp; Onderwerp: plan van ontginning van de omgeving van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork (Vluchtelingendorp Schattenberg). Zelf met de inzet van Joodse vluchtelingen zal het beoogde doel niet worden bereikt. Een optie is de inzet van werklozen (werkverschaffing).

Van: Syswerda, directeur Aan: Minister van Bin. Zaken&nbsp; Plaats: Assen Datum: 1939-08-15&nbsp; Onderwerp: plan van ontginning van de omgeving van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork (Vluchtelingendorp Schattenberg). Zelf met de inzet van Joodse vluchtelingen zal het beoogde doel niet worden bereikt. Een optie is de inzet van werklozen (werkverschaffing).

Brief van directeur Syswerda aan het Ministerie van Binnenlandse Zaken

Ernst Rudolf Israel Reiss is op 12 augustus 1927 in Hamburg geboren. Rudolf groeit op in een Joods gezin dat tot het protestantse geloof is overgegaan. Toch maken de Nazi’s hen het leven zuur. Rudolf wordt voor de veiligheid in september 1938 naar Nederland gestuurd. Rudolf Reiss is nog maar 11 jaar oud als hij op het landgoed Eerde bij Ommen aankomt. Op de Quakerschool aldaar wordt hij opgeleid tot landbouwer, zodat hij later in Palestina boer kan worden. Op 9 april 1943 moet hij met andere leerlingen van Eerde naar kamp Vught. Vanuit Vught wordt Rudolf op 20 mei 1943 op transport gezet naar Westerbork, hij verblijft daar in barak 37.

Foto van Leonard Pinkhof en zijn dochter Jiska.

Foto van Leonard Pinkhof en zijn dochter Jiska.

Foto van Leonard Pinkhof en zijn dochter Jiska

Van: de Voogd, N., (plaatsvervangend hoofd van afdeling III) Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Den Haag Datum: 1948-06-09 Onderwerp: af te voeren artikelen.&nbsp; Wegens niet-meer-gebruik moeten apparaten en instrumenten uit de operatieafdeling overgedragen worden aan kamp Vught.

Van: de Voogd, N., (plaatsvervangend hoofd van afdeling III) Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Den Haag Datum: 1948-06-09 Onderwerp: af te voeren artikelen.&nbsp; Wegens niet-meer-gebruik moeten apparaten en instrumenten uit de operatieafdeling overgedragen worden aan kamp Vught.

Verzoek van N. de Voogd aan J.G. Buijvoets over de afvoer van medische apparaten en instrumenten uit de operatiebarak