In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Van: Stranders-Hartog, Rosette, de Aan: Gosschalk, familie, Corrie, Jo en de kinderen Datum: 1942-12-01 (2 en 3) Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: brief is clandestien het kamp uitgekomen. In het Joods tehuis hebben ze het goed gehad. De reis naar Hooghalen ging voorspoedig. ‘s Morgens om 5 uur naar het station gebracht, waar een gereserveerde trein stond te wachten. Prachtige wagens met royale zitmogelijkheden. De marechaussee was voor de bewaking aanwezig. In Utrecht overgestapt. De bewaking werd overgenomen door marechaussee uit kamp Westerbork en enkele Duitsers. Om 12 uur kwam de trein aan in Hooghalen. Na het kamp was het nog 1.5 km lopen. Oude van dagen en kinderen konden er heen rijden, registratie, inleveren persoonsbewijzen. Daarna onderzoek op hoofdluis. Zij die hoofdluis hadden werden kaalgeknipt, vervolgens naar Lippmann-Rosenthal. Geld, postzegels, briefkaarten en horloges werden door medewerkers van deze bank in beslag genomen. Sommige mensen moesten zich helemaal ontkleden. Mocht er vervolgens iets gevonden worden, dan kregen deze mensen slaag en een scheldpartij over zich heen. Daarna naar de barakken met een paar honderd mensen en bedden driehoog. Het gezin van de schrijfster lijdt honger. Gelukkig hebben ze nog iets bij zich. De kinderen vinden het eten in het kamp niet lekker. Louis heeft van de eerste dag (vanaf 26 november) geprobeerd een baantje in het ziekenhuis te krijgen. Tot heden nog geen resultaat. Op maandag is een transport naar Polen vertrokken van ongeveer 1000 personen. Vrijdag vertrekt er weer een transport. Elke maandag en vrijdag gaat er een trein weg. Op 3 december is dochter Stelly jarig. Verzoek om pakketjes en bedankt voor het toezenden van het een en ander. Ook behoefte aan vorken en lepels (verzocht via een telegram). Louis is op 3 december in het ziekenhuis aangenomen. De schrijfster hoopt nog een poosje te kunnen blijven. Morgen ga ik met de kinderen verhuizen naar barak 36, dat is een kleine barak met alleen moeders en kinderen. Er staat een flinke kachel. Louis blijft in een barak voor alleen personeel.'

Van: Stranders-Hartog, Rosette, de Aan: Gosschalk, familie, Corrie, Jo en de kinderen Datum: 1942-12-01 (2 en 3) Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: brief is clandestien het kamp uitgekomen. In het Joods tehuis hebben ze het goed gehad. De reis naar Hooghalen ging voorspoedig. ‘s Morgens om 5 uur naar het station gebracht, waar een gereserveerde trein stond te wachten. Prachtige wagens met royale zitmogelijkheden. De marechaussee was voor de bewaking aanwezig. In Utrecht overgestapt. De bewaking werd overgenomen door marechaussee uit kamp Westerbork en enkele Duitsers. Om 12 uur kwam de trein aan in Hooghalen. Na het kamp was het nog 1.5 km lopen. Oude van dagen en kinderen konden er heen rijden, registratie, inleveren persoonsbewijzen. Daarna onderzoek op hoofdluis. Zij die hoofdluis hadden werden kaalgeknipt, vervolgens naar Lippmann-Rosenthal. Geld, postzegels, briefkaarten en horloges werden door medewerkers van deze bank in beslag genomen. Sommige mensen moesten zich helemaal ontkleden. Mocht er vervolgens iets gevonden worden, dan kregen deze mensen slaag en een scheldpartij over zich heen. Daarna naar de barakken met een paar honderd mensen en bedden driehoog. Het gezin van de schrijfster lijdt honger. Gelukkig hebben ze nog iets bij zich. De kinderen vinden het eten in het kamp niet lekker. Louis heeft van de eerste dag (vanaf 26 november) geprobeerd een baantje in het ziekenhuis te krijgen. Tot heden nog geen resultaat. Op maandag is een transport naar Polen vertrokken van ongeveer 1000 personen. Vrijdag vertrekt er weer een transport. Elke maandag en vrijdag gaat er een trein weg. Op 3 december is dochter Stelly jarig. Verzoek om pakketjes en bedankt voor het toezenden van het een en ander. Ook behoefte aan vorken en lepels (verzocht via een telegram). Louis is op 3 december in het ziekenhuis aangenomen. De schrijfster hoopt nog een poosje te kunnen blijven. Morgen ga ik met de kinderen verhuizen naar barak 36, dat is een kleine barak met alleen moeders en kinderen. Er staat een flinke kachel. Louis blijft in een barak voor alleen personeel.'

Brief van Rosette Stranders-de Hartog aan de familie Gosschalk vanuit kamp Westerbork

Bewijs van crematie Datum: 13-05-1943 Nr. 237 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Swaab, Yvonne geb. 22-11-41 overleden te Westerbork op 27-04-1943 op: 30-04-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie Datum: 13-05-1943 Nr. 237 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Swaab, Yvonne geb. 22-11-41 overleden te Westerbork op 27-04-1943 op: 30-04-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie in kamp Westerbork betreffende Yvonne Swaab

Opbouw Uitgegeven voor het ziekenhuis 1ste Jaargang, No. 3 Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946-11-03 Onderwerp: slagzin van de week; administratie, waarom?; in de kliniek; wie kan opscheppen?; het menselijke lichaam, de huid; een vraag; ons boerenhoekje; waar is religie?; waaruit bestaat de civiele dienst aan boord van een groot schip; nog een vraag; S.O.S.; gedicht ‘Bie duuster maon'; vragenrubriek; gedicht ’De Timmerman' Redactie in barak 7

Opbouw Uitgegeven voor het ziekenhuis 1ste Jaargang, No. 3 Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946-11-03 Onderwerp: slagzin van de week; administratie, waarom?; in de kliniek; wie kan opscheppen?; het menselijke lichaam, de huid; een vraag; ons boerenhoekje; waar is religie?; waaruit bestaat de civiele dienst aan boord van een groot schip; nog een vraag; S.O.S.; gedicht ‘Bie duuster maon'; vragenrubriek; gedicht ’De Timmerman' Redactie in barak 7

Orgaan met de titel 'Opbouw' uitgegeven voor het ziekenhuis van het Interneringskamp Westerbork

Leo Meijer werd op 25 juli 1935 in Zwijndrecht geboren als enig kind van Herman Izaäk Meijer en Charlotte Rozeboom. Leo groeide op aan het Veerplein in Zwijndrecht, boven de apotheek van zijn vader. Toen Leo zes jaar geworden was, ging hij naar de openbare lagere school van het dorp. Niet voor lang, want begin 1942 mochten hij en de andere Joodse kinderen van de Duitse bezetter niet meer naar deze school. Er werd toen in Dordrecht een klasje gevormd voor de Joodse kinderen.&nbsp; In de herfst van 1942 is het gezin Meijer van huis gehaald en samen met 17 andere joden uit Zwijndrecht met de trein vervoerd naar het Centraal Station in Amsterdam. Vandaar moesten ze lopen naar de Hollandsche Schouwburg. Op 11 november 1942 wordt het gezin Meijer in kamp Westerbork geregistreerd. Vader Herman kon in het kamp aan de slag als apotheker, daarom is het gezin Meijer bijna twee jaar in kamp Westerbork gebleven. Op 4 september 1944 is Leo met zijn ouders op transport gesteld naar Theresienstadt. Leo en zijn moeder zijn op 4 oktober 1944 doorgevoerd naar Auschwitz, waar moeder en zoon na aankomst zijn vermoord. Vader Herman werd op 29 september 1944 doorgevoerd naar Auschwitz, waar hij werd geselecteerd om te werken en zo uiteindelijk wist te overleven.&nbsp; zie ook https://westerborkportretten.nl/westerborkportretten/leo-meijer

Van: Gewestelijk Arbeidsbureau Aan: Barend, Leonard Datum: 1944-01-20 Betreft mededeling dat de heer Barend wonende te Amsterdam goedgekeurd is voor verplicht werk in Nederland. Hij was op 1943-12-18 medisch onderzocht.

Van: Gewestelijk Arbeidsbureau Aan: Barend, Leonard Datum: 1944-01-20 Betreft mededeling dat de heer Barend wonende te Amsterdam goedgekeurd is voor verplicht werk in Nederland. Hij was op 1943-12-18 medisch onderzocht.

Brief van het Gewestelijk Arbeidsbureau aan Leonard Barend

Van: Gewestelijk Arbeidsbureau&nbsp; Aan: Barend-Ankringa, L., Mevr. Betreft toestemming voor tijdelijk verlof (bevalling van zijn vrouw) van maximaal 12 dagen voor haar echtgenoot Barend, Leonard, die op dat moment werkzaam is in het werkkamp Orvelte.&nbsp; Datum: 1942-02-26

Van: Gewestelijk Arbeidsbureau&nbsp; Aan: Barend-Ankringa, L., Mevr. Betreft toestemming voor tijdelijk verlof (bevalling van zijn vrouw) van maximaal 12 dagen voor haar echtgenoot Barend, Leonard, die op dat moment werkzaam is in het werkkamp Orvelte.&nbsp; Datum: 1942-02-26

Brief van het Gewestelijk Arbeidsbureau aan L. Barend-Ankringa

Schoonmaakploeg in een Joods werkkamp Datum: 1942 &nbsp;

Schoonmaakploeg in een Joods werkkamp Datum: 1942 &nbsp;

Schoonmaakploeg in een Joods werkkamp

Joodse werkkampen

Joods werkkamp Orvelte

Van: Gewestelijk Arbeidsbureau Winschoten&nbsp; Aan: Burgemeester van Muntendam&nbsp; Plaats: Winschoten&nbsp; Datum: 1942-08-16&nbsp; Onderwerp: Tewerkstelling van Joden voor Joodse werkkampen.

Van: Gewestelijk Arbeidsbureau Winschoten&nbsp; Aan: Burgemeester van Muntendam&nbsp; Plaats: Winschoten&nbsp; Datum: 1942-08-16&nbsp; Onderwerp: Tewerkstelling van Joden voor Joodse werkkampen.

Brief van het Gewestelijk Arbeidsbureau Winschoten aan de Burgemeester van Muntendam

Colofon

Opbouw Uitgegeven voor het ziekenhuis 1ste Jaargang, No. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946-11-06 Onderwerp: slagzin van de week; luidsprekers; gedicht zonder titel; een voetreis door Europa; het menselijke lichaam; gedicht schijn en wezen; onze liefde tegenover God; recht; &nbsp;wetenschappelijke vraag van de week; de pestvogel.

Opbouw Uitgegeven voor het ziekenhuis 1ste Jaargang, No. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946-11-06 Onderwerp: slagzin van de week; luidsprekers; gedicht zonder titel; een voetreis door Europa; het menselijke lichaam; gedicht schijn en wezen; onze liefde tegenover God; recht; &nbsp;wetenschappelijke vraag van de week; de pestvogel.