In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Het treinbord

Markt 4, Beilen

Het verhaal van Menachem Asscher

Een jongen vereeuwigd in hout

Testverhaal

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Op deze pagina ontdek je uiteenlopende verhalen over Kamp Westerbork: persoonlijke portretten van betrokkenen, gemeenteverhalen die laten zien hoe lokale gemeenschappen verbonden zijn met het kamp, themaverhalen die context en verdieping bieden, en objectverhalen waarin voorwerpen het verleden tastbaar maken.

Verhalen

Plaatsen in kamp Westerbork

Crematorium

Van: Schule des Kampes Westerbork Aan: Winter, I. Plaats: Westerbork, Centraal Vluchtelingenkamp Datum: 1941-12-21 Onderwerp: schoolrapport Inge Winter, ondertekend door haar leerkracht Alexander Hollaender en haar vader Ernst Winter en voorzien van een stempel van directeur J. Schol.

Van: Schule des Kampes Westerbork Aan: Winter, I. Plaats: Westerbork, Centraal Vluchtelingenkamp Datum: 1941-12-21 Onderwerp: schoolrapport Inge Winter, ondertekend door haar leerkracht Alexander Hollaender en haar vader Ernst Winter en voorzien van een stempel van directeur J. Schol.

Rapport van Inge Winter in Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Doktersverklaring Van: Polak, Keetje Geboren: 1890-11-28 Datum: 1943-03-06 Plaats: Oegstgeest Dr. H. Varekamp verklaart (in Duits) dat Fraulein K. Polak tot voor kort een longontsteking heeft gehad en hierdoor niet in staat is om te reizen

Doktersverklaring Van: Polak, Keetje Geboren: 1890-11-28 Datum: 1943-03-06 Plaats: Oegstgeest Dr. H. Varekamp verklaart (in Duits) dat Fraulein K. Polak tot voor kort een longontsteking heeft gehad en hierdoor niet in staat is om te reizen

Doktersverklaring van Keetje Polak

Lagerbefehl No. 14&nbsp; Datum: 1943-03-11&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: Appèl; Intrekkingsbeschikking (bevel Harster) betreffende inbeslagname bezittingen Leo Godfried van Dam.&nbsp;

Lagerbefehl No. 14&nbsp; Datum: 1943-03-11&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: Appèl; Intrekkingsbeschikking (bevel Harster) betreffende inbeslagname bezittingen Leo Godfried van Dam.&nbsp;

Lagerbefehl No. 14

Monumenten in kamp Westerbork

Verzetsgraf

Barakkenindeling

Verhuizen binnen kamp Westerbork

Van: Zomerplaag, Morris Aan: beste Ali en familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-09-24 Onderwerp: heden zijn de kinderen vrijgelaten en afgereisd

Van: Zomerplaag, Morris Aan: beste Ali en familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-09-24 Onderwerp: heden zijn de kinderen vrijgelaten en afgereisd

Briefkaart van Morris Zomerplaag aan Ali en familie vanuit kamp Westerbork

Van: Stranders, Louis Aan: Gosschalk, familie, Cor, Jo en kinderen Datum: 1943-01-22 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: de kinderen zijn uit het ziekenhuis, vervolgens breekt er roodvonk in hun barak uit (de barak is nu voor 10 dagen in quarantaine). De toestand in het kamp is gespannen. Het Apeldoornsche Bosch is leeggehaald. ‘s Nachts komen transporten met zieken uit Amsterdam. De schrijver heeft voor de derde keer een keelontsteking. De komende nacht gaat een transport met zieken naar Polen. Er gaan sterke geruchten dat er ook mensen naar het nieuwe kamp in Vught gaan. Vanaf heden gaat alles onder censuur. Deze brief zal illegaal het kamp uitgaan. Uit de ziekenbarak van de schrijver zullen de volgende dag 50 zieken op transport gaan (oude mensen, hulpbehoeftigen, blinden, zware hartpatiënten...) Onze enige zorg is hoe uit deze chaos te komen. Uit het Apeldoornsche Bosch zijn rechtstreeks ongeveer 1100 mensen op transport gesteld met 50 man personeel. Ze zijn in veewagens vervoerd. Ze zijn slechter behandeld dan beesten en zonder dekens op transport gegaan. ’s Avonds om tien uur is het begonnen en 's morgens om vijf uur was het klaar. Ieder nuchter mens kan begrijpen wat er met deze mensen gaat gebeuren… Wat onze kansen betreft gaat er loos alarm dat er 2000 mensen zullen blijven, waaronder de Alte kampbewoners (1000 personen)…het ziekenhuispersoneel staat waarschijnlijk niet ongunstig. Een gedeelte blijft hier en de rest gaat naar Vught. Definitief is nog niets…

Van: Stranders, Louis Aan: Gosschalk, familie, Cor, Jo en kinderen Datum: 1943-01-22 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: de kinderen zijn uit het ziekenhuis, vervolgens breekt er roodvonk in hun barak uit (de barak is nu voor 10 dagen in quarantaine). De toestand in het kamp is gespannen. Het Apeldoornsche Bosch is leeggehaald. ‘s Nachts komen transporten met zieken uit Amsterdam. De schrijver heeft voor de derde keer een keelontsteking. De komende nacht gaat een transport met zieken naar Polen. Er gaan sterke geruchten dat er ook mensen naar het nieuwe kamp in Vught gaan. Vanaf heden gaat alles onder censuur. Deze brief zal illegaal het kamp uitgaan. Uit de ziekenbarak van de schrijver zullen de volgende dag 50 zieken op transport gaan (oude mensen, hulpbehoeftigen, blinden, zware hartpatiënten...) Onze enige zorg is hoe uit deze chaos te komen. Uit het Apeldoornsche Bosch zijn rechtstreeks ongeveer 1100 mensen op transport gesteld met 50 man personeel. Ze zijn in veewagens vervoerd. Ze zijn slechter behandeld dan beesten en zonder dekens op transport gegaan. ’s Avonds om tien uur is het begonnen en 's morgens om vijf uur was het klaar. Ieder nuchter mens kan begrijpen wat er met deze mensen gaat gebeuren… Wat onze kansen betreft gaat er loos alarm dat er 2000 mensen zullen blijven, waaronder de Alte kampbewoners (1000 personen)…het ziekenhuispersoneel staat waarschijnlijk niet ongunstig. Een gedeelte blijft hier en de rest gaat naar Vught. Definitief is nog niets…

Brief van Louis Stranders aan de familie Gosschalk vanuit kamp Westerbork

Van: Brilleslijper, Hartog Aan: beste vrienden Plaats: onderweg Datum: 1944-04-18 Onderweg: onderweg (vanuit &nbsp;de gevangenis) naar kamp Westerbork; het adres zal barak 67 worden; graag kleren en dekens van ieder apart toesturen…

Van: Brilleslijper, Hartog Aan: beste vrienden Plaats: onderweg Datum: 1944-04-18 Onderweg: onderweg (vanuit &nbsp;de gevangenis) naar kamp Westerbork; het adres zal barak 67 worden; graag kleren en dekens van ieder apart toesturen…

Brief van Hartog Brilleslijper aan zijn vrienden onderweg naar kamp Westerbork

Van: Enthoven-van Lier; H.S.C.C. Aan: Enthoven-Croll, J. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-11-01 Onderwerp: ze raakt door haar pakjes heen, er komt niets meer binnen; Robby van Paul gaat goed voorruit; Paul komt regelmatig bij haar, Liesbeth nooit. Ze komen elkaar wel eens tegen, maar ze praten nooit, ze is erg veranderd en gaat 's avonds soms uit; van alle kanten krijgt ze iets toegestuurd; twee familieleden hebben zich in de barak gevoegd, na maanden in het ziekenhuis gelegen te hebben, tante Truus en nog een ver familielid (Enthoven); de laatste tijd heeft ze veel kennissen gesproken…

Van: Enthoven-van Lier; H.S.C.C. Aan: Enthoven-Croll, J. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-11-01 Onderwerp: ze raakt door haar pakjes heen, er komt niets meer binnen; Robby van Paul gaat goed voorruit; Paul komt regelmatig bij haar, Liesbeth nooit. Ze komen elkaar wel eens tegen, maar ze praten nooit, ze is erg veranderd en gaat 's avonds soms uit; van alle kanten krijgt ze iets toegestuurd; twee familieleden hebben zich in de barak gevoegd, na maanden in het ziekenhuis gelegen te hebben, tante Truus en nog een ver familielid (Enthoven); de laatste tijd heeft ze veel kennissen gesproken…

Brief van Henriette Enthoven-van Lier aan liefste schatten vanuit kamp Westerbork

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Kinderen en volwassenen van het (kinder-)koor tijdens een kerkdienst in barak 9 geleid door Srul Tabaksblatt. Begeleiding met muziek.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Kinderen en volwassenen van het (kinder-)koor tijdens een kerkdienst in barak 9 geleid door Srul Tabaksblatt. Begeleiding met muziek.

Foto van een still uit de Westerborkfilm

Sonder-Ausweis&nbsp; Cohen, Kurt, 23-12-02 B21 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: allen Betrieben Arbeiten zu verrichten. Gültig bis auf Weiteres.

Sonder-Ausweis&nbsp; Cohen, Kurt, 23-12-02 B21 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: allen Betrieben Arbeiten zu verrichten. Gültig bis auf Weiteres.

Sonderausweis van Kurt Cohen

Contact

Doktersverklaring Van: Polak, Keetje Geboren: 1890-11-28 Datum: 1942-11-28 Plaats: Oegstgeest Dr. H. Varekamp verklaart dat mej. Polak hartpatiënt is en niet verder dan 1 kilometer kan lopen

Doktersverklaring Van: Polak, Keetje Geboren: 1890-11-28 Datum: 1942-11-28 Plaats: Oegstgeest Dr. H. Varekamp verklaart dat mej. Polak hartpatiënt is en niet verder dan 1 kilometer kan lopen

Doktersverklaring betreffende Keetje Polak

Een familie- en een keukenbarak met op de voorgrond een moestuintje Plaats: woonoord Schattenberg Datum: 1960-1968

Een familie- en een keukenbarak met op de voorgrond een moestuintje Plaats: woonoord Schattenberg Datum: 1960-1968

Foto met zicht op een familie- en een keukenbarak (rechts) in woonoord Schattenberg