In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Van: Magnus, Josef en zijn vrouw Franziska Aan: Hertzberger, M, Dr. Datum: 1945-05-21 Plaats: Theresienstadt Onderwerp: het verlangen terug naar Nederland te gaan is groot. Bedankt voor het pakketje toen de honger groot was. Ze mogen maar één brief schrijven. Het is een groot wonder dat het gezin bij elkaar is gebleven. Ze maken zich zorgen over de familie Lehmann en ze bevinden zich nog midden in een tyfusepidemie.

Van: Magnus, Josef en zijn vrouw Franziska Aan: Hertzberger, M, Dr. Datum: 1945-05-21 Plaats: Theresienstadt Onderwerp: het verlangen terug naar Nederland te gaan is groot. Bedankt voor het pakketje toen de honger groot was. Ze mogen maar één brief schrijven. Het is een groot wonder dat het gezin bij elkaar is gebleven. Ze maken zich zorgen over de familie Lehmann en ze bevinden zich nog midden in een tyfusepidemie.

Brief van Josef Magnus en zijn vrouw Franziska aan M. Herzberger vanuit Theresienstadt

Van: Magnus, Simon Datum: 1945 Onderwerp: een vliegticket voor de terugvlucht naar Nederland.&nbsp; Op het document staat Magnus, Simon. nr 25, IV/2.&nbsp;

Van: Magnus, Simon Datum: 1945 Onderwerp: een vliegticket voor de terugvlucht naar Nederland.&nbsp; Op het document staat Magnus, Simon. nr 25, IV/2.&nbsp;

Vliegticket van Simon Magnus voor zijn terugkeer naar Nederland

Van: Flörsheim, Karel Aan: Hertzberger, M Datum: 1945-05-21 Plaats: Theresienstadt Onderwerp: een levensteken, grote aantallen mensen zijn gedeporteerd, weinige zullen terugkeren. We zijn met ons vieren. Bernie is sinds 6 oktober (1944) van ons weg. Of hij nog in leven is?

Van: Flörsheim, Karel Aan: Hertzberger, M Datum: 1945-05-21 Plaats: Theresienstadt Onderwerp: een levensteken, grote aantallen mensen zijn gedeporteerd, weinige zullen terugkeren. We zijn met ons vieren. Bernie is sinds 6 oktober (1944) van ons weg. Of hij nog in leven is?

Briefkaart van Karel Flörsheim aan M. Herzberger vanuit Theresienstadt

Van: de Rijkscommissaris voor het bezette Nederlandse gebied Aan: de Secretarissen-Generaal Plaats: Den Haag Datum: 1941/02/21 Onderwerp: uitvoering van de beschikking van 4 november 1940, betreffende ontheffing der Joden.

Van: de Rijkscommissaris voor het bezette Nederlandse gebied Aan: de Secretarissen-Generaal Plaats: Den Haag Datum: 1941/02/21 Onderwerp: uitvoering van de beschikking van 4 november 1940, betreffende ontheffing der Joden.

Instructie van de Rijkscommissaris aan de Secretarissen-Generaal betreffende de ontheffing der Joden

Van: de wethouder van Kunstzaken Aan: Nijkerk(Nieuwkerk), M.B.B. Plaats: Amsterdam Datum: 1941-03-31 Onderwerp: betreffende ontslag als Joods zijnde.

Van: de wethouder van Kunstzaken Aan: Nijkerk(Nieuwkerk), M.B.B. Plaats: Amsterdam Datum: 1941-03-31 Onderwerp: betreffende ontslag als Joods zijnde.

Afschrift van een verordening van den Rijkscommissaris betreft ontslag van personen van Joodse bloede

Kampbewoners Westerbork naar sekse en leeftijd

Vrouwen kamp Westerbork (21-65 jaar)

Van: Philipp Aan: Philips, Fam.&nbsp; Plaats: Amsterdam, schouwburg&nbsp; Datum: 1942-07-24&nbsp; Onderwerp: omstandigheden in de Hollandsche schouwburg, aanstaand vertrek naar Westerbork. De avond ervoor aangekomen. Ze hebben plekken op het zijbalkon. Er zijn ongeveer 1000 mensen en het is er benauwd vanwege gebrek aan ventilatie. De schrijver heeft proberen te slapen, maar dat is haast niet te doen. Om 12 uur middernacht zal Philipp vertrekken naar kamp Westerbork. In de schouwburg zijn reuze veel bekenden. Een volgend bericht zal vanuit kamp Westerbork komen.

Van: Philipp Aan: Philips, Fam.&nbsp; Plaats: Amsterdam, schouwburg&nbsp; Datum: 1942-07-24&nbsp; Onderwerp: omstandigheden in de Hollandsche schouwburg, aanstaand vertrek naar Westerbork. De avond ervoor aangekomen. Ze hebben plekken op het zijbalkon. Er zijn ongeveer 1000 mensen en het is er benauwd vanwege gebrek aan ventilatie. De schrijver heeft proberen te slapen, maar dat is haast niet te doen. Om 12 uur middernacht zal Philipp vertrekken naar kamp Westerbork. In de schouwburg zijn reuze veel bekenden. Een volgend bericht zal vanuit kamp Westerbork komen.

Briefkaart van van Philipp Philips aan familie Philips vanuit Hollandsche Schouwburg

Betreft verbod voor Joden om zich na 8 uur namiddag tot 5 uur des nacht in de buitenlucht op te houden of bij anderen te verblijven. Van: Gemeente Losser&nbsp; Datum: 1941-09-22

Betreft verbod voor Joden om zich na 8 uur namiddag tot 5 uur des nacht in de buitenlucht op te houden of bij anderen te verblijven. Van: Gemeente Losser&nbsp; Datum: 1941-09-22

Bekendmaking in verband met het zich ophouden in de buitenlucht voor Joden

Van: Arbeidsinspectie Aan: Westerbork, interneringskamp Plaats: Datum: 1944-1946 Onderwerp: Technische tekening voor beschutting metaalfrees.

Van: Arbeidsinspectie Aan: Westerbork, interneringskamp Plaats: Datum: 1944-1946 Onderwerp: Technische tekening voor beschutting metaalfrees.

Tekening voor de beschutting van een metaalfrees

Van: Min. van Bin. Zaken&nbsp; Aan:&nbsp; Plaats: Den Haag&nbsp; Datum: 1939-07-03&nbsp; Onderwerp: taakomschrijving voor de te benoemen directeur van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork.

Van: Min. van Bin. Zaken&nbsp; Aan:&nbsp; Plaats: Den Haag&nbsp; Datum: 1939-07-03&nbsp; Onderwerp: taakomschrijving voor de te benoemen directeur van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork.

Taakomschrijving van het Ministerie van Binnenlandse Zaken voor de te benoemen directeur

Van: Syswerda&nbsp; Aan: Minister van Bin. Zaken&nbsp; Plaats: Westerbork&nbsp; Datum: 1939-11-03&nbsp; Onderwerp: verslag over het Centraal Vluchtelingenkamp over de maand oktober 1939.&nbsp;Over de binnenkomst van de eerste zestien vluchtelingen; werkzaamheden en bouwactiviteiten; stemming, orde en tucht; geestelijke verzorging door Opperrabbijn Levison; gezondheidszorg/patiënten; beperkte recreatie en ontspanningsmogelijkheden….&nbsp;

Van: Syswerda&nbsp; Aan: Minister van Bin. Zaken&nbsp; Plaats: Westerbork&nbsp; Datum: 1939-11-03&nbsp; Onderwerp: verslag over het Centraal Vluchtelingenkamp over de maand oktober 1939.&nbsp;Over de binnenkomst van de eerste zestien vluchtelingen; werkzaamheden en bouwactiviteiten; stemming, orde en tucht; geestelijke verzorging door Opperrabbijn Levison; gezondheidszorg/patiënten; beperkte recreatie en ontspanningsmogelijkheden….&nbsp;

Brief van directeur Syswerda aan het Ministerie van Binnenlandse Zaken

Van: Els en Alfred Aan: Cor en Piet Plaats: Amsterdam Datum: 1943-08-31 Onderwerp: niet kunnen vatten Jules niet meer te zullen zien, arme Liesje; door censuur van Lippmann-Rosenthal bleven de brieven lang onderweg; brief en bedankkaarten van Liesje; Liesje mocht niet bij de crematie aanwezig zijn; hoop blijft dat zij snel uit het kamp vrijgelaten zal worden…

Van: Els en Alfred Aan: Cor en Piet Plaats: Amsterdam Datum: 1943-08-31 Onderwerp: niet kunnen vatten Jules niet meer te zullen zien, arme Liesje; door censuur van Lippmann-Rosenthal bleven de brieven lang onderweg; brief en bedankkaarten van Liesje; Liesje mocht niet bij de crematie aanwezig zijn; hoop blijft dat zij snel uit het kamp vrijgelaten zal worden…

Brief van Els en Alfred aan Corrie en Piet vanuit Amsterdam

Van: Eaton, Joseph Aan: Goldschmidt, Leon Datum: 1945-06 Onderwerp: het gaat goed met de familie Magnus. Ongerustheid is niet nodig. Voorlopig geen pakketjes meer sturen. Eaton stuurde dit telegram aan familie, nadat hij een brief uit Theresienstadt van het gezin Magnus had ontvangen. Later is (Joseph) Joe naar Theresienstadt gegaan. De familie Magnus had Theresienstadt toen al mogen verlaten.

Van: Eaton, Joseph Aan: Goldschmidt, Leon Datum: 1945-06 Onderwerp: het gaat goed met de familie Magnus. Ongerustheid is niet nodig. Voorlopig geen pakketjes meer sturen. Eaton stuurde dit telegram aan familie, nadat hij een brief uit Theresienstadt van het gezin Magnus had ontvangen. Later is (Joseph) Joe naar Theresienstadt gegaan. De familie Magnus had Theresienstadt toen al mogen verlaten.

Telegram van Joseph Eaton aan Leon Goldschmidt vanuit Duitsland

Joseph Eijl was actief voor de CPN, de communistische partij Nederland. Hij werd in februari 1941 opgepakt, nadat hij pamfletten voor de februaristaking had verspreid. Joseph Eijl werd overgebracht naar de strafgevangenis in Scheveningen, het Oranjehotel. Joseph Eijl is op 13 maart 1941 op de Waalsdorpervlakte gefusilleerd.

Dina werd op 5 maart 1899 geboren in Zaandam als dochter van Jonas van Allemans en Reintje Cohen. Dina trouwde op 12 januari 1922 in Amsterdam met Moïse Beem. Zij gingen wonen in de Weesperstraat 89A, waar Moïse een horloge-juwelierszaak begon. Anders dan haar man, die een vrije joodse opvoeding had gehad, was Dina orthodox joods. In die geest voedde zij haar kinderen op. Zij kreeg acht kinderen, waarvan alleen haar tweede zoon, Joop, de oorlog wist te overleven door onder te duiken. In de eerste maanden van 1942 zag zij haar oudste zoon, Jonas (Johnny), vertrekken naar een werkkamp. In april 1942 weigerde Joop gehoor te geven aan een oproep voor een werkkamp en vertrok in allerijl naar een tante in Brussel, die gemengd gehuwd was. Zij naaide in de zoom van zijn jas nog snel wat geld en sieraden. In september 1942 moest ook haar man naar een werkkamp. In dezelfde maand zag zij haar oude moeder opgehaald worden.&nbsp; Begin oktober 1942 werd Dina met de zes kinderen opgepakt. Zij kreeg nog het aanbod (mogelijk in de Hollandse Schouwburg) om haar twee jongste kinderen van 3 en 5 jaar) mee te geven voor de onderduik, wat zij niet over haar hart kon verkrijgen. In Westerbork werd zij herenigd met haar man en zoon Jonas. Op maandag 12 oktober 1942 werd het hele gezin op transport gesteld naar Auschwitz, waar zij gescheiden werd van haar man en de twee oudste zoons en met haar vijf andere kinderen meteen werd doorgestuurd naar de gaskamers. Dat was op 15 oktober 1942. Zij werd 43 jaar.&nbsp;

Van: Schoon, S.&nbsp; Aan: Jansen, J.J.M.&nbsp; Plaats: Assen&nbsp; Datum: 1949-03-25&nbsp; Onderwerp: verzetsmonument; over het ontwerp, de onthulling en de plek achter het crematorium waar het monument zal komen te staan.

Van: Schoon, S.&nbsp; Aan: Jansen, J.J.M.&nbsp; Plaats: Assen&nbsp; Datum: 1949-03-25&nbsp; Onderwerp: verzetsmonument; over het ontwerp, de onthulling en de plek achter het crematorium waar het monument zal komen te staan.

Kurt Goldstaub en zijn zoon Pieter in Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Personen