In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Sonder-Ausweis Scheinowitz-Mueller, Gittel, 13-9-95, B49 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: Krematorium Arbeiten zu verrichten (DB 1). Gültig bis: Auf Weiteres

Sonder-Ausweis Scheinowitz-Mueller, Gittel, 13-9-95, B49 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: Krematorium Arbeiten zu verrichten (DB 1). Gültig bis: Auf Weiteres

Sonderausweis van Gittel Scheinowitz-Mueller

Programma Programma van de Buhne Lager Westerbork, maart 1944 Bunter Abend Met Otto Aurich, Jetty Cantor, Max Ehrlich, Franz Engel, Liesl Frank, Johnny en Jones, Esther Philipse, Mara Rosen, Willy Rosen en Erich Ziegler.

Programma Programma van de Buhne Lager Westerbork, maart 1944 Bunter Abend Met Otto Aurich, Jetty Cantor, Max Ehrlich, Franz Engel, Liesl Frank, Johnny en Jones, Esther Philipse, Mara Rosen, Willy Rosen en Erich Ziegler.

Programma van de Buhne Lager Westerbork

Plaatsen in kamp Westerbork

Schouwburg

Uitnodiging voor een verjaardag&nbsp; Betreft een uitnodiging van Rootje Lindeman aan Leontine de Jong om te komen eten in de dokterskamer van barak 82.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1944-07-03&nbsp; Bijz.: briefje is getypt.&nbsp;

Uitnodiging voor een verjaardag&nbsp; Betreft een uitnodiging van Rootje Lindeman aan Leontine de Jong om te komen eten in de dokterskamer van barak 82.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1944-07-03&nbsp; Bijz.: briefje is getypt.&nbsp;

Uitnodiging van Rootje Lindeman aan Leontine de Jong

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-03-21 Onderwerp: registratie van het binnenkomende transport uit kamp Vught in de Grote Zaal van kamp Westerbork.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-03-21 Onderwerp: registratie van het binnenkomende transport uit kamp Vught in de Grote Zaal van kamp Westerbork.

Foto van een still uit de Westerborkfilm

Van: Cahen, J.&nbsp; Aan: Beste allemaal.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp ('Ergens in Nederland') Datum: 1942-11-01&nbsp; Onderwerp: Kampomstandigheden in kamp Westerbork. Terugblik op begin oktober 1942. Schetsjes gemaakt door Leo Kok.&nbsp; Blz. 4 van 14. Inventarisnummers 3022 t/m 3035

Van: Cahen, J.&nbsp; Aan: Beste allemaal.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp ('Ergens in Nederland') Datum: 1942-11-01&nbsp; Onderwerp: Kampomstandigheden in kamp Westerbork. Terugblik op begin oktober 1942. Schetsjes gemaakt door Leo Kok.&nbsp; Blz. 4 van 14. Inventarisnummers 3022 t/m 3035

Foto van de brief 'Ergens in Nederland' van J. Cahen aan bekenden vanuit kamp Westerbork

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-12-05 Onderwerp: het is Sinterklaasavond, voor Werner de ruimte om een langere brief te schrijven; herinneringen (van ook kerst en nieuwjaar) komen naar boven, samen zijn met familie; vergelijking met Chanoeka; &nbsp;in verschillende barakken worden kleine Chanoeka-feestjes georganiseerd en de vele kinderen die zich in het kamp bevinden krijgen een kleinigheid. Een feestje dat de dag ervoor werd gehouden, werd bezocht door de Duitse commandant, hij verbleef er minstens een uur en liet alles tot zich komen… De bewoners waren door het bezoek verrast…; er is weer een strafcompagnie wegens te laat komen, roken of het niet bij zich hebben van een legitimatiekaart en dat samen met prikkeldraad, wachttorens appel en verbod op schrijven; de kampleiding wil verschillende werkplaatsen opzetten, er zullen daardoor meer kampgevangenen kunnen blijven; het ziekenhuis is uitgebreid (500 patiënten), er sterven ook mensen, wekelijks ziet men de lijkenwagen (koets) heen en weer gaan (naar de Joodse begraafplaats te Assen); spoedig zal dat niet meer nodig zijn, er komt een crematorium; de school is ook uitgebreid. Het Westerbork getto wordt langzaam compleet; tegenstellingen tussen Nederlandse en Duitse Joden. Scheldwoorden als ‘Rotmoffen’ en ‘Kaaskoppen’; terwijl de achtergrond, het Joods zijn hetzelfde is.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-12-05 Onderwerp: het is Sinterklaasavond, voor Werner de ruimte om een langere brief te schrijven; herinneringen (van ook kerst en nieuwjaar) komen naar boven, samen zijn met familie; vergelijking met Chanoeka; &nbsp;in verschillende barakken worden kleine Chanoeka-feestjes georganiseerd en de vele kinderen die zich in het kamp bevinden krijgen een kleinigheid. Een feestje dat de dag ervoor werd gehouden, werd bezocht door de Duitse commandant, hij verbleef er minstens een uur en liet alles tot zich komen… De bewoners waren door het bezoek verrast…; er is weer een strafcompagnie wegens te laat komen, roken of het niet bij zich hebben van een legitimatiekaart en dat samen met prikkeldraad, wachttorens appel en verbod op schrijven; de kampleiding wil verschillende werkplaatsen opzetten, er zullen daardoor meer kampgevangenen kunnen blijven; het ziekenhuis is uitgebreid (500 patiënten), er sterven ook mensen, wekelijks ziet men de lijkenwagen (koets) heen en weer gaan (naar de Joodse begraafplaats te Assen); spoedig zal dat niet meer nodig zijn, er komt een crematorium; de school is ook uitgebreid. Het Westerbork getto wordt langzaam compleet; tegenstellingen tussen Nederlandse en Duitse Joden. Scheldwoorden als ‘Rotmoffen’ en ‘Kaaskoppen’; terwijl de achtergrond, het Joods zijn hetzelfde is.

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit kamp Westerbork

Betreft: Plattegrond met riolering en gevels van barak 50.&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1964-10-01 Opmerking: voorbereidingen tot het aanpassen van de indeling van de barak, zodat gezinnen een eigen woonruimte hebben.

Betreft: Plattegrond met riolering en gevels van barak 50.&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1964-10-01 Opmerking: voorbereidingen tot het aanpassen van de indeling van de barak, zodat gezinnen een eigen woonruimte hebben.

Plattegrond met riolering en gevels van barak 50.

Getekende felicitatiekaart van personeel Statistisch Bureau Westerbork, 1944&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-04-16 Tekenaar: Egon Feldheim

Getekende felicitatiekaart van personeel Statistisch Bureau Westerbork, 1944&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-04-16 Tekenaar: Egon Feldheim

Tekening/felicitatiekaart van personeel van het Statistish Bureau aan Aad van As

‘Voedselkaart’ Van: Lijdesdorff, R. Plaats: Westerbork, kamp

‘Voedselkaart’ Van: Lijdesdorff, R. Plaats: Westerbork, kamp

Voedselkaart van René Lijdesdorff in kamp Westerbork

Van: Annie&nbsp; Aan: Rudie, Roel enz. Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-08-08&nbsp; Onderwerp: Omstandigheden in het kamp; Annie is verhuisd van een bijna lege barak 57 naar een overvolle barak 63. De bewoners van de 57 zijn over de andere barakken verdeeld. Ze werkt in een kleine of een grote ploeg bij de boer (rogge binden en aardappelen rooien). Voorlopig heeft zij nog vrijstelling van transport. Mocht ze vertrokken zijn dan zal Erna het laten weten. Erna is de persoon die samen met haar man Erich Zielke tot nu toe Annie uit de trein heeft weten te halen.

Van: Annie&nbsp; Aan: Rudie, Roel enz. Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-08-08&nbsp; Onderwerp: Omstandigheden in het kamp; Annie is verhuisd van een bijna lege barak 57 naar een overvolle barak 63. De bewoners van de 57 zijn over de andere barakken verdeeld. Ze werkt in een kleine of een grote ploeg bij de boer (rogge binden en aardappelen rooien). Voorlopig heeft zij nog vrijstelling van transport. Mocht ze vertrokken zijn dan zal Erna het laten weten. Erna is de persoon die samen met haar man Erich Zielke tot nu toe Annie uit de trein heeft weten te halen.

Brief van Annie aan Rudi, Roel en de anderen vanuit kamp Westerbork

Van: Philipp Aan: Philips, Fam.&nbsp; Plaats: Amsterdam, schouwburg&nbsp; Datum: 1942-07-24&nbsp; Onderwerp: omstandigheden in de Hollandsche schouwburg, aanstaand vertrek naar Westerbork. De avond ervoor aangekomen. Ze hebben plekken op het zijbalkon. Er zijn ongeveer 1000 mensen en het is er benauwd vanwege gebrek aan ventilatie. De schrijver heeft proberen te slapen, maar dat is haast niet te doen. Om 12 uur middernacht zal Philipp vertrekken naar kamp Westerbork. In de schouwburg zijn reuze veel bekenden. Een volgend bericht zal vanuit kamp Westerbork komen.

Van: Philipp Aan: Philips, Fam.&nbsp; Plaats: Amsterdam, schouwburg&nbsp; Datum: 1942-07-24&nbsp; Onderwerp: omstandigheden in de Hollandsche schouwburg, aanstaand vertrek naar Westerbork. De avond ervoor aangekomen. Ze hebben plekken op het zijbalkon. Er zijn ongeveer 1000 mensen en het is er benauwd vanwege gebrek aan ventilatie. De schrijver heeft proberen te slapen, maar dat is haast niet te doen. Om 12 uur middernacht zal Philipp vertrekken naar kamp Westerbork. In de schouwburg zijn reuze veel bekenden. Een volgend bericht zal vanuit kamp Westerbork komen.

Briefkaart van van Philipp Philips aan familie Philips vanuit Hollandsche Schouwburg

Kamporganisatie kamp Westerbork

Machtsverhoudingen in kamp Westerbork

Barakleiding in kamp Westerbork

Kampraad Woonoord Schattenberg

Verzoek Van: As, van, A., Centraal Distributiekantoor Aan: Distributiedienst, Amsterdam Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-12-16 Onderwerp: Esther Boom-Jacobs is met ingang van 1944-12-17 ontslagen uit Kamp Westerbork. Verzoek om haar de nodige bescheiden ter hand te stellen.

Verzoek Van: As, van, A., Centraal Distributiekantoor Aan: Distributiedienst, Amsterdam Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-12-16 Onderwerp: Esther Boom-Jacobs is met ingang van 1944-12-17 ontslagen uit Kamp Westerbork. Verzoek om haar de nodige bescheiden ter hand te stellen.

Verzoek van A. van As de uit kamp Westerbork ontslagen Esther Boom-Jacobs alle bescheiden ter hand te stellen

Notitie - overzicht Morris Zomerplaag Beschrijving vanaf moment Hollandse Schouwburg tot en met repatriëring (1943-1945)

Notitie - overzicht Morris Zomerplaag Beschrijving vanaf moment Hollandse Schouwburg tot en met repatriëring (1943-1945)

Notities van Morris Zomerplaag

Notities van Abraham Querido Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1945-01 Onderwerp: voedsel (koolhydraten), vaccinaties; chronologische vermelding van dagelijkse dingen &nbsp;lezing gehouden op 10 januari 1945, met groot succes.

Notities van Abraham Querido Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1945-01 Onderwerp: voedsel (koolhydraten), vaccinaties; chronologische vermelding van dagelijkse dingen &nbsp;lezing gehouden op 10 januari 1945, met groot succes.

Noties van Abraham Querido over verschillende aspecten in het kamp met name over voedsel

Bewijs van aanmelding voor opneming in het bevolkingsregister van 's-Gravenhage. Aantekening dat haar Distributie Stamkaart (DSK) in kamp Westerbork is ingenomen. Betreft: Snoek, Hermine Datum: 1945-06-20

Bewijs van aanmelding voor opneming in het bevolkingsregister van 's-Gravenhage. Aantekening dat haar Distributie Stamkaart (DSK) in kamp Westerbork is ingenomen. Betreft: Snoek, Hermine Datum: 1945-06-20

Bewijs van opneming in het bevolkingsregister van Hermine Snoek

Van: van Büchem, D.J., Menagemeester-Personeel Aan: mevr. Buijvoets Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1948-01-06 Onderwerp: lijst van brood- en melkbonnen die mevrouw Buijvoets heeft ingeleverd bij de Menagemeester voor het personeel van het kamp.

Van: van Büchem, D.J., Menagemeester-Personeel Aan: mevr. Buijvoets Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1948-01-06 Onderwerp: lijst van brood- en melkbonnen die mevrouw Buijvoets heeft ingeleverd bij de Menagemeester voor het personeel van het kamp.

Lijst van door mevrouw Buijvoets ingeleverde bonnen voor brood en melk in Interneringskamp Westerbork

Sonder-Ausweis Herschel-van Leer, Grete, 25-2-23, B17 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: Haus Obersturmfuhrer, Kasino Arbeiten zu verrichten (DB 5).&nbsp; Gültig bis auf Weiteres

Sonder-Ausweis Herschel-van Leer, Grete, 25-2-23, B17 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: Haus Obersturmfuhrer, Kasino Arbeiten zu verrichten (DB 5).&nbsp; Gültig bis auf Weiteres

Sonderausweis van Grete Herschel-van Leer

Kampgevangenen tijdens een vertrekkend transport Kamp Westerbork, 1942.&nbsp; Kampgevangenen met bagage op weg naar een vertrekkend trein in Hooghalen. Te zien is onder andere de doorgang bij de administratiebarakken. De kampgevangenen lopen naar de wegverbinding tussen kamp Westerbork en Hooghalen.

Kampgevangenen tijdens een vertrekkend transport Kamp Westerbork, 1942.&nbsp; Kampgevangenen met bagage op weg naar een vertrekkend trein in Hooghalen. Te zien is onder andere de doorgang bij de administratiebarakken. De kampgevangenen lopen naar de wegverbinding tussen kamp Westerbork en Hooghalen.

Zicht op de doorgang tussen de administratiebarakken in kamp Westerbork