In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Het treinbord

Markt 4, Beilen

Het verhaal van Menachem Asscher

Een jongen vereeuwigd in hout

Testverhaal

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Op deze pagina ontdek je uiteenlopende verhalen over Kamp Westerbork: persoonlijke portretten van betrokkenen, gemeenteverhalen die laten zien hoe lokale gemeenschappen verbonden zijn met het kamp, themaverhalen die context en verdieping bieden, en objectverhalen waarin voorwerpen het verleden tastbaar maken.

Verhalen

Plaatsen in kamp Westerbork

Crematorium

Beplanting kamp Westerbork

Lupinen in kamp Westerbork

Tuinen in kamp Westerbork

Post kamp Westerbork

Pakketpost kamp Westerbork

Voedselpakketten kamp Westerbork

Van: Gelder, van, T. Aan: Plaats: Datum: 1943-03-29 Onderwerp: transport naar Westerbork van Suze en het gezin waarvan zij uitmaakt. Alleen broer Meijer is naar kamp Vught gestuurd. De fabriek waarin Suze werkt heeft nog pogingen gewaagd haar te behouden voor de fabriek. De route ging via de Zentralstelle-Joodse Schouwburg en de Borneokade naar kamp Westerbork.

Van: Gelder, van, T. Aan: Plaats: Datum: 1943-03-29 Onderwerp: transport naar Westerbork van Suze en het gezin waarvan zij uitmaakt. Alleen broer Meijer is naar kamp Vught gestuurd. De fabriek waarin Suze werkt heeft nog pogingen gewaagd haar te behouden voor de fabriek. De route ging via de Zentralstelle-Joodse Schouwburg en de Borneokade naar kamp Westerbork.

Brief van T. van Gelder over de deportatie van het gezin Philips

Barak 14

Van: Agoudath Israel de France&nbsp; Aan: de Raay, Eduard Plaats: Parijs Datum: 1945-08-17 Onderwerp: dienstverlening in de vorm van het schrijven van een brief aan familie in Amerika en het schenken van een koffer en kleding.

Van: Agoudath Israel de France&nbsp; Aan: de Raay, Eduard Plaats: Parijs Datum: 1945-08-17 Onderwerp: dienstverlening in de vorm van het schrijven van een brief aan familie in Amerika en het schenken van een koffer en kleding.

Brief van Agoudath Israel de France aan Eduard de Raay vanuit Parijs

Crematorium Crematorium in het kamp Westerbork.&nbsp; Kamp Westerbork, 1945-1948 Het gaat om een foto die na de bevrijding van kamp Westerbork is gemaakt. Het crematorium was toen niet meer in functie. &nbsp;

Crematorium Crematorium in het kamp Westerbork.&nbsp; Kamp Westerbork, 1945-1948 Het gaat om een foto die na de bevrijding van kamp Westerbork is gemaakt. Het crematorium was toen niet meer in functie. &nbsp;

Het crematorium van kamp Westerbork

Betreft: Plattegrond, aanzichten en doorsnede van barak 55 in woonoord Schattenberg.&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: Augustus 1959 Opmerking: voorbereidingen tot het aanpassen van de indeling van de barak, zodat gezinnen een eigen woonruimte hebben.&nbsp;

Betreft: Plattegrond, aanzichten en doorsnede van barak 55 in woonoord Schattenberg.&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: Augustus 1959 Opmerking: voorbereidingen tot het aanpassen van de indeling van de barak, zodat gezinnen een eigen woonruimte hebben.&nbsp;

Plattegrond met aanzicht en een nieuwe indeling van barak 55 in woonoord Schattenberg

Herinrichting voormalig terrein kamp Westerbork (1990-1992)

Onthullingen Herinrichting voormalig terrein kamp Westerbork (1990-1992)

Van: Visser, E. (echtgenote) Aan: Visser, A. Plaats: Amsterdam Datum: 1942-08-08 Onderwerp: Omstandigheden thuis. Pogingen om een vrijlating te bewerkstelligen. Blz.: 2

Van: Visser, E. (echtgenote) Aan: Visser, A. Plaats: Amsterdam Datum: 1942-08-08 Onderwerp: Omstandigheden thuis. Pogingen om een vrijlating te bewerkstelligen. Blz.: 2

Brief van E. Visser aan A. Visser vanuit Amsterdam

Van: Kater, C. Aan: Visser, A. Plaats: Amsterdam Datum: 1942-08-12 Onderwerp: Omstandigheden in Amsterdam en situatie echtgenote van Visser. (Asser Visser zit in barak 3a, bed 67, Kamp Westerbork) Bijbehorende enveloppe: 8515-01-1

Van: Kater, C. Aan: Visser, A. Plaats: Amsterdam Datum: 1942-08-12 Onderwerp: Omstandigheden in Amsterdam en situatie echtgenote van Visser. (Asser Visser zit in barak 3a, bed 67, Kamp Westerbork) Bijbehorende enveloppe: 8515-01-1

Brief van C. Kater aan A. Visser vanuit Amsterdam

Van: Levie, Dien Aan: haar ouders Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10-24 Onderwerp: verschillende pakketten ontvangen, ook via de Joodse Raad; de pakketten worden gecontroleerd, het schrijven vanuit het kamp is beperkt; ze krijgen in het kamp per dag een kwart brood met 16 gram boter en een bord middag eten, meestal kool (stamppot), verder een enkele keer tomaten, jam en koffiesurrogaat (zonder suiker en melk); ze hebben van alles nog nodig; het leven in het kamp is erg, ze vervuilen langzaam, ze kan wel een keer in de week met Jo naar het badhuis voor een snelle douche; ze hopen te kunnen blijven, de onzekerheid is echter groot, ondanks de baan van Jaap; de strozakken zijn vuil en de wc's zijn niet te beschrijven; buiten loop je in modderpoelen, gelukkig hebben ze laarzen meegenomen, Jaap heeft alleen hoge schoenen; het ergste zijn de transportnachten, je slaapt dan niet; al twee keer moest zij met Jo een paar uur buiten staan met bagage en de rest van de nacht zittend op de bagage in een barak doorbrengen; voor oude mensen is het in het kamp het ergst, drama' s maakt ze mee; ‘Jacob zorg dat Pa en Moe gesperrt worden…’; niemand wordt ontzien, zelfs blinden komen hier binnen; gelukkig zijn ze nog gezond, in het ziekenhuis is bijna geen plaats…; ze kunnen in het kamp niets krijgen, hun geld is door Lippmann-Rosenthal in beslag genomen…; je moet in het kamp je verstand op nul houden, anders kom je er niet doorheen…: Jo leidt er niet erg onder…; over brief en pakketpost; het doorsturen van verschillende personen, onder hen Polak-Pinto, voorzitster van de Ned. Huisvrouwen is reeds met haar familie naar Polen; Dien heeft haar in betere dagen gekend.

Van: Levie, Dien Aan: haar ouders Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10-24 Onderwerp: verschillende pakketten ontvangen, ook via de Joodse Raad; de pakketten worden gecontroleerd, het schrijven vanuit het kamp is beperkt; ze krijgen in het kamp per dag een kwart brood met 16 gram boter en een bord middag eten, meestal kool (stamppot), verder een enkele keer tomaten, jam en koffiesurrogaat (zonder suiker en melk); ze hebben van alles nog nodig; het leven in het kamp is erg, ze vervuilen langzaam, ze kan wel een keer in de week met Jo naar het badhuis voor een snelle douche; ze hopen te kunnen blijven, de onzekerheid is echter groot, ondanks de baan van Jaap; de strozakken zijn vuil en de wc's zijn niet te beschrijven; buiten loop je in modderpoelen, gelukkig hebben ze laarzen meegenomen, Jaap heeft alleen hoge schoenen; het ergste zijn de transportnachten, je slaapt dan niet; al twee keer moest zij met Jo een paar uur buiten staan met bagage en de rest van de nacht zittend op de bagage in een barak doorbrengen; voor oude mensen is het in het kamp het ergst, drama' s maakt ze mee; ‘Jacob zorg dat Pa en Moe gesperrt worden…’; niemand wordt ontzien, zelfs blinden komen hier binnen; gelukkig zijn ze nog gezond, in het ziekenhuis is bijna geen plaats…; ze kunnen in het kamp niets krijgen, hun geld is door Lippmann-Rosenthal in beslag genomen…; je moet in het kamp je verstand op nul houden, anders kom je er niet doorheen…: Jo leidt er niet erg onder…; over brief en pakketpost; het doorsturen van verschillende personen, onder hen Polak-Pinto, voorzitster van de Ned. Huisvrouwen is reeds met haar familie naar Polen; Dien heeft haar in betere dagen gekend.

Brief van Dien Levie aan haar ouders vanuit kamp Westerbork

Van: van Cleef, Rozette Aan: lieve mensen Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-07-22 Onderwerp: het is schrijfdag en ze zit lekker in de zon; ze is weer opgeknapt na zeer ongerust te zijn geweest; bagagepakket ontvangen; het is uit te houden; de medische zorg is bijzonder, ze is helemaal onderzocht en doorgelicht; ze heeft staalpillen en ovolmatine van de dokter gekregen; ze krijgt een pakketzegel en zou graag wat dingen toegestuurd willen krijgen (voeding en kleding en bril); de sokken zijn heerlijk in haar klompen, ze is er al aardig aan gewend; er zijn in het kamp veel kennissen van vroeger; ze heeft Victor ook ontmoet. Hij zit in het vrije kamp. Ze kreeg een pakje van hem; ze wil graag haar gedichtenbundel hebben en het album met foto's van haar ouders; ze werkt van 6 uur ‘s morgens tot 3 uur in de middag, ze is dan wel erg vuil (batterijen); Bart loopt te wandelen met Nico Coster uit Amersfoort, ’we eten aan één tafel'…&nbsp;

Van: van Cleef, Rozette Aan: lieve mensen Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-07-22 Onderwerp: het is schrijfdag en ze zit lekker in de zon; ze is weer opgeknapt na zeer ongerust te zijn geweest; bagagepakket ontvangen; het is uit te houden; de medische zorg is bijzonder, ze is helemaal onderzocht en doorgelicht; ze heeft staalpillen en ovolmatine van de dokter gekregen; ze krijgt een pakketzegel en zou graag wat dingen toegestuurd willen krijgen (voeding en kleding en bril); de sokken zijn heerlijk in haar klompen, ze is er al aardig aan gewend; er zijn in het kamp veel kennissen van vroeger; ze heeft Victor ook ontmoet. Hij zit in het vrije kamp. Ze kreeg een pakje van hem; ze wil graag haar gedichtenbundel hebben en het album met foto's van haar ouders; ze werkt van 6 uur ‘s morgens tot 3 uur in de middag, ze is dan wel erg vuil (batterijen); Bart loopt te wandelen met Nico Coster uit Amersfoort, ’we eten aan één tafel'…&nbsp;

Brief van Rozette van Cleef aan lieve mensen vanuit kamp Westerbork

Van:&nbsp; Aan: Beste allen Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-03-26 Onderwerp: in ziekenhuis opgenomen, barak 82; vraag om boter en ander broodbeleg, sigaretten; transporten; voormalige klanten hebben kampcommandant Gemmeker benaderd om iets voor de schrijver te regelen; zijn moeder heeft behoefte aan brieven of briefkaarten; nog 8 rantsoenen te goed, die hij kan kopen in de kantine van het kamp; misschien moeten ze aanstaande dinsdag weg.

Van:&nbsp; Aan: Beste allen Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-03-26 Onderwerp: in ziekenhuis opgenomen, barak 82; vraag om boter en ander broodbeleg, sigaretten; transporten; voormalige klanten hebben kampcommandant Gemmeker benaderd om iets voor de schrijver te regelen; zijn moeder heeft behoefte aan brieven of briefkaarten; nog 8 rantsoenen te goed, die hij kan kopen in de kantine van het kamp; misschien moeten ze aanstaande dinsdag weg.

Brief van een onbekende aan beste allen vanuit kamp Westerbork

Van: Sachs, Engeltje en Joseph Aan: lieve allen Plaats: Vught, kamp Datum: 1943-09-11 Onderwerp: ze gaan beide op transport, eerst naar Westerbork en dan naar niemandsland; Joseph gaat vrijwillig mee; hoewel Engeltje dit niet heeft gewild; ze gaan alleen met de kleren die ze aan hebben, niet eens een mantel; in Vught liep Engeltje met een streepjesjurk; erger dan in Vught kan het niet worden, het enige voordeel is dat ze in Nederland zit; pakjes en brieven kon ontvangen; met de gedachte weg dat hun vrienden hun niet vergeten hebben; Engeltje is zenuwachtig…' ze hoopt dat het warme eten daar beter is; van de vijf maanden in Vught heeft ze minstens 4 maanden geen warm eten gehad; hun eigen kleding is verdwenen; vanaf Westerbork in veewagons verder; ze had zich voorgenomen voor en raam te gaan zitten, maar daar komt nu niets van in….

Van: Sachs, Engeltje en Joseph Aan: lieve allen Plaats: Vught, kamp Datum: 1943-09-11 Onderwerp: ze gaan beide op transport, eerst naar Westerbork en dan naar niemandsland; Joseph gaat vrijwillig mee; hoewel Engeltje dit niet heeft gewild; ze gaan alleen met de kleren die ze aan hebben, niet eens een mantel; in Vught liep Engeltje met een streepjesjurk; erger dan in Vught kan het niet worden, het enige voordeel is dat ze in Nederland zit; pakjes en brieven kon ontvangen; met de gedachte weg dat hun vrienden hun niet vergeten hebben; Engeltje is zenuwachtig…' ze hoopt dat het warme eten daar beter is; van de vijf maanden in Vught heeft ze minstens 4 maanden geen warm eten gehad; hun eigen kleding is verdwenen; vanaf Westerbork in veewagons verder; ze had zich voorgenomen voor en raam te gaan zitten, maar daar komt nu niets van in….

Brief van Engeltje en Joseph Sachs vanuit kamp Vught

Aan: Sem (Bonn) Van:&nbsp;Bet Plaats: Alkmaar Datum: 1942-10-25 Onderwerp: vreselijk wat er allemaal gebeurd; ze is blij dat ze Sems zijn ouders de laatste tijd veel gesproken heeft, veel verdriet dat ze weg zijn; Sem heeft het portret van zijn oom Simon nog weten te redden; de schrijfster zou het erg gevonden hebben als de bezittingen van Simon op de markt terecht gekomen zouden zijn of bij een ander… wat sommige mensen hebben moeten doorstaan…

Aan: Sem (Bonn) Van:&nbsp;Bet Plaats: Alkmaar Datum: 1942-10-25 Onderwerp: vreselijk wat er allemaal gebeurd; ze is blij dat ze Sems zijn ouders de laatste tijd veel gesproken heeft, veel verdriet dat ze weg zijn; Sem heeft het portret van zijn oom Simon nog weten te redden; de schrijfster zou het erg gevonden hebben als de bezittingen van Simon op de markt terecht gekomen zouden zijn of bij een ander… wat sommige mensen hebben moeten doorstaan…

Brief van Bet aan Sem Bonn vanuit Alkmaar

Sonder-Ausweis Wolff-de Haan, Edie, 19-9-18, B7 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: allen Betrieben Arbeiten zu verrichten (DB 2). Gültig bis: nur in O.D. Begleitung.

Sonder-Ausweis Wolff-de Haan, Edie, 19-9-18, B7 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: allen Betrieben Arbeiten zu verrichten (DB 2). Gültig bis: nur in O.D. Begleitung.

Sonderausweis van Edie Wolff-de Haan

Personen