In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Op deze pagina ontdek je uiteenlopende verhalen over Kamp Westerbork: persoonlijke portretten van betrokkenen, gemeenteverhalen die laten zien hoe lokale gemeenschappen verbonden zijn met het kamp, themaverhalen die context en verdieping bieden, en objectverhalen waarin voorwerpen het verleden tastbaar maken.

Verhalen

Betreft Aanmeldingsplicht van personen van geheel of gedeeltelijk Joodschen bloede. Van: Gemeente 's-Gravenhage&nbsp; Datum: 1941-01-31

Betreft Aanmeldingsplicht van personen van geheel of gedeeltelijk Joodschen bloede. Van: Gemeente 's-Gravenhage&nbsp; Datum: 1941-01-31

Bekendmaking betreft aanmeldingsplicht van personen van geheel of gedeeltelijk Joodschen bloede

Van: Katz-Levie, S.&nbsp; Aan: Katz-Franken, E.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-12-21&nbsp; Onderwerp: weersomstandigheden, het is koud. De schrijfster is sokken aan het stoppen, maar heeft te weinig wol; pakketten&nbsp; Bijz.: 'Westerbork - briefpapier'

Van: Katz-Levie, S.&nbsp; Aan: Katz-Franken, E.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-12-21&nbsp; Onderwerp: weersomstandigheden, het is koud. De schrijfster is sokken aan het stoppen, maar heeft te weinig wol; pakketten&nbsp; Bijz.: 'Westerbork - briefpapier'

Brief van S. Katz-Levie aan E. Katz-Franken vanuit kamp Westerbork

Van: Kabelfabrik und Drahtindustrie Aktie-Gesellschaft Wien Aan: Tauber, Fritz Plaats: Wenen Datum: 1927-12-31 Onderwerp: verklaring dat Fritz werkzaam is geweest voor deze fabriek in de periode 1924-1927.

Van: Kabelfabrik und Drahtindustrie Aktie-Gesellschaft Wien Aan: Tauber, Fritz Plaats: Wenen Datum: 1927-12-31 Onderwerp: verklaring dat Fritz werkzaam is geweest voor deze fabriek in de periode 1924-1927.

Getuigschrift dat Fritz Tauber werkzaam is geweest in Kabelfabrik und Drahtindustrie Aktie-Gesellschaft Wien

Interieur van het laboratorium. Foto van een tekening van Otto Birman Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944.&nbsp;

Interieur van het laboratorium. Foto van een tekening van Otto Birman Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944.&nbsp;

Foto van een tekening van het interieur laboratorium door Otto Birman

Van: Ketelaar, H. Aan: commandant 1e bat. districtscommandanten… Plaats: Assen,&nbsp; Datum: 1945-05-31 Onderwerp: 50% toeslagregeling voeding voor niet-gekazerneerd personeel van de NBS en inleveren distributiebescheiden van NBS-bewakers die zijn gekazerneerd en nog niet zijn vervangen door het leger.

Van: Ketelaar, H. Aan: commandant 1e bat. districtscommandanten… Plaats: Assen,&nbsp; Datum: 1945-05-31 Onderwerp: 50% toeslagregeling voeding voor niet-gekazerneerd personeel van de NBS en inleveren distributiebescheiden van NBS-bewakers die zijn gekazerneerd en nog niet zijn vervangen door het leger.

Rapport van H. Ketelaar aan verschillende commandanten

Manuscript geschreven door Fritz Tauber Zie voor deel 2 Do 639 Inv.nr. 7545 Rondom Westerbork Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-11 Frits Tauber, een Joodse vluchteling uit Wenen, kwam in 1938 in Nederland terecht met een arbeidsvergunning. Hij en zijn vrouw worden op 18 november 1942 via Nijmegen naar Westerbork gebracht; Zijn bedrijf was bezig met het regelen van een vrijstelling (Wehrmachtstempel), maar de stempel kwam niet op tijd. Gedetailleerde beschrijving van de arrestatie, het verzamelpunt en het reisverloop, hoop en wanhoop; trein werd gekoppeld aan de trein naar Leeuwarden; route: Nijmegen-Arnhem en Zwolle, op elk station stapte weer een nieuwe groep Joden in de trein; aankomst in Hooghalen, vervoer van bagage met paard en wagen van boeren uit de omgeving; ongeveer veertig mensen gaan met de boeren mee, de tweehonderd achtergebleven personen gaan onder politiebegeleiding lopend naar het kamp; gedeeltelijk langs het spoor in aanleg; aankomst in kamp Westerbork; registratiezaal; schrijfmachines, tafels en personeel met armbanden van de Joodse Raad; inname van documenten en waardevolle spullen door medewerkers van Lippmann en Rosenthal; fouillering; &nbsp;aankomst gevangenen uit Amersfoort; inspectie kampcommandant Gemmeker tijdens de medische keuring; indeling barakken; toestand en omstandigheden in barak 66; nacht in een barak; wasruimte, wc en latrines; modder; van mens tot beest binnen 24 uur; drinkwatervoorziening in het kamp; bericht naar werkgever Fritz Tauber via de Joodse Raad in het kamp; over wel en niet ontkomen aan deportatie naar het Oosten; familiebarakken, oude kern van het kamp, staat van de barakken, naambordjes; &nbsp;spoorlijn, dubbel in het kamp, er wordt nog aan gewerkt; hoe het kamp eruit ziet; herkennen van personen die al langer in het kamp zitten; reinigingsdienst, papier prikken met een stok; afval; ziekenhuis als veilige haven; smokkelen van voedsel, handelen met boeren in de omgeving, ruilhandel; pakketjes; organisatie van het kamp; werkploegen; gamellen sjouwen; vrijlating en vervoer naar Assen met hulp van een leverancier voor de Centrale Keuken; de voerman verteld over de chaos in het kamp begin oktober 1942 en over een vertrekkend transport, waarbij bagage achterbleef, een aanbod om iemand uit het kamp te smokkelen; terug in Nijmegen, het huis is nog verzegeld; de reactie van een agent op zijn betrokkenheid bij de deportatie van Joden naar kamp Westerbork; diefstal uit de woning door de agent die de Taubers had opgepakt; naar Amsterdam voor een Sperre stempel; anti-Joodse ervaringen in de trein; bezoek aan de Zentralstelle, voor Joden achteringang; De Taubers moeten in Amsterdam blijven; ontslagbewijs afgenomen; de enige uitweg is te gaan onderduiken; huisvesting in Amsterdam, Joden met vele achtergronden; over het functioneren van gedecentraliseerde Joodse Raad voor Amsterdam; Joodse eigendommen bestaan niet volgens de wet, geen onderzoek naar diefstal; gevolgen anti-Joodse maatregelen (onteigeningen); razzia door de Grüne Polizei; roof Joodse bezittingen; Bewariërs; wonen in Amsterdam, werken in Nijmegen, vermoeiend; angst om opgepakt te worden; bepakt en bezakte mensen op een perron in Utrecht op weg naar kamp Westerbork; transporten met militair materieel…; voorbereidingen onderduik met hulp van een collega. &nbsp;

Manuscript geschreven door Fritz Tauber Zie voor deel 2 Do 639 Inv.nr. 7545 Rondom Westerbork Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-11 Frits Tauber, een Joodse vluchteling uit Wenen, kwam in 1938 in Nederland terecht met een arbeidsvergunning. Hij en zijn vrouw worden op 18 november 1942 via Nijmegen naar Westerbork gebracht; Zijn bedrijf was bezig met het regelen van een vrijstelling (Wehrmachtstempel), maar de stempel kwam niet op tijd. Gedetailleerde beschrijving van de arrestatie, het verzamelpunt en het reisverloop, hoop en wanhoop; trein werd gekoppeld aan de trein naar Leeuwarden; route: Nijmegen-Arnhem en Zwolle, op elk station stapte weer een nieuwe groep Joden in de trein; aankomst in Hooghalen, vervoer van bagage met paard en wagen van boeren uit de omgeving; ongeveer veertig mensen gaan met de boeren mee, de tweehonderd achtergebleven personen gaan onder politiebegeleiding lopend naar het kamp; gedeeltelijk langs het spoor in aanleg; aankomst in kamp Westerbork; registratiezaal; schrijfmachines, tafels en personeel met armbanden van de Joodse Raad; inname van documenten en waardevolle spullen door medewerkers van Lippmann en Rosenthal; fouillering; &nbsp;aankomst gevangenen uit Amersfoort; inspectie kampcommandant Gemmeker tijdens de medische keuring; indeling barakken; toestand en omstandigheden in barak 66; nacht in een barak; wasruimte, wc en latrines; modder; van mens tot beest binnen 24 uur; drinkwatervoorziening in het kamp; bericht naar werkgever Fritz Tauber via de Joodse Raad in het kamp; over wel en niet ontkomen aan deportatie naar het Oosten; familiebarakken, oude kern van het kamp, staat van de barakken, naambordjes; &nbsp;spoorlijn, dubbel in het kamp, er wordt nog aan gewerkt; hoe het kamp eruit ziet; herkennen van personen die al langer in het kamp zitten; reinigingsdienst, papier prikken met een stok; afval; ziekenhuis als veilige haven; smokkelen van voedsel, handelen met boeren in de omgeving, ruilhandel; pakketjes; organisatie van het kamp; werkploegen; gamellen sjouwen; vrijlating en vervoer naar Assen met hulp van een leverancier voor de Centrale Keuken; de voerman verteld over de chaos in het kamp begin oktober 1942 en over een vertrekkend transport, waarbij bagage achterbleef, een aanbod om iemand uit het kamp te smokkelen; terug in Nijmegen, het huis is nog verzegeld; de reactie van een agent op zijn betrokkenheid bij de deportatie van Joden naar kamp Westerbork; diefstal uit de woning door de agent die de Taubers had opgepakt; naar Amsterdam voor een Sperre stempel; anti-Joodse ervaringen in de trein; bezoek aan de Zentralstelle, voor Joden achteringang; De Taubers moeten in Amsterdam blijven; ontslagbewijs afgenomen; de enige uitweg is te gaan onderduiken; huisvesting in Amsterdam, Joden met vele achtergronden; over het functioneren van gedecentraliseerde Joodse Raad voor Amsterdam; Joodse eigendommen bestaan niet volgens de wet, geen onderzoek naar diefstal; gevolgen anti-Joodse maatregelen (onteigeningen); razzia door de Grüne Polizei; roof Joodse bezittingen; Bewariërs; wonen in Amsterdam, werken in Nijmegen, vermoeiend; angst om opgepakt te worden; bepakt en bezakte mensen op een perron in Utrecht op weg naar kamp Westerbork; transporten met militair materieel…; voorbereidingen onderduik met hulp van een collega. &nbsp;

Manuscript van Fritz Tauber over kamp Westerbork en zijn vrijlating deel 1

Van: Polak-van Gelder, Vera Aan: Beste vader en moeder Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10-31 Onderwerp: Sal heeft griep en eet niets; over verschil tussen Wehrmachtstempels (60.000&gt;) en Joodse Raad stempels (80.000&gt;). Ze hebben zelf de nummers 88745 en 88746; onzekerheid over de waarde van hun stempel.

Van: Polak-van Gelder, Vera Aan: Beste vader en moeder Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10-31 Onderwerp: Sal heeft griep en eet niets; over verschil tussen Wehrmachtstempels (60.000&gt;) en Joodse Raad stempels (80.000&gt;). Ze hebben zelf de nummers 88745 en 88746; onzekerheid over de waarde van hun stempel.

Brief van Vera Polak-van Gelder aan haar ouders vanuit kamp Westerbork

Van: Haagman, Lion Aan: Swaab, L. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-05-23 Onderwerp: dank voor de bemiddeling inzake Palestina-papieren…

Van: Haagman, Lion Aan: Swaab, L. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-05-23 Onderwerp: dank voor de bemiddeling inzake Palestina-papieren…

Brief van Lion Haagman aan L. Swaab vanuit kamp Westerbork

Van: Langstadt, R.&nbsp; Aan: Langstadt, W.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-12 Buitenlandse postwissel, geld overgemaakt naar Theresienstadt van Ruth naar haar vader Wilhelm, die in april 1943 via kamp Westerbork in Theresienstadt terechtkwam.

Van: Langstadt, R.&nbsp; Aan: Langstadt, W.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-12 Buitenlandse postwissel, geld overgemaakt naar Theresienstadt van Ruth naar haar vader Wilhelm, die in april 1943 via kamp Westerbork in Theresienstadt terechtkwam.

van het overmaken van geld van Ruth Langstadt aan haar vader in Theresienstadt

Foto van Carolina de Winter

Contact

Vergunning afgegeven door Allied Expedition Ar. Force&nbsp; Voor: Swart, Winnie (Frouwina) Om zich elke dag op straat te begeven&nbsp; Datum: 1945-05-02

Vergunning afgegeven door Allied Expedition Ar. Force&nbsp; Voor: Swart, Winnie (Frouwina) Om zich elke dag op straat te begeven&nbsp; Datum: 1945-05-02

Reisvergunning voor Winnie (Frouwina) Swart

Het verrichten van binnen verfwerk aan barak 28, 29 en 30&nbsp; Woonoord Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1957-10

Het verrichten van binnen verfwerk aan barak 28, 29 en 30&nbsp; Woonoord Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1957-10

Plattegrond in verband met het verrichten van binnenschilderwerk

Van: Heymans van Amstel, E.B. Aan: C. de Jong van Lier Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-06-19&nbsp; Onderwerp: schrijfdag, ziekten, pakketten, zandstormen (hoopjes zand op de vensterbanken), (zelf) onderwijs.&nbsp;

Van: Heymans van Amstel, E.B. Aan: C. de Jong van Lier Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-06-19&nbsp; Onderwerp: schrijfdag, ziekten, pakketten, zandstormen (hoopjes zand op de vensterbanken), (zelf) onderwijs.&nbsp;

Brief van E.B. Heijmans van Amstel aan C. de Jong van Lier vanuit kamp Westerbork

Van: Staatsbosbeheer&nbsp; Aan: Houtvester in de houtvesterij Assen&nbsp; Plaats: Utrecht&nbsp; Datum: 1951-10-01&nbsp; Onderwerp: crematorium te Westerbork, afbraak van het crematorium in eigen beheer (Staatsbosbeheer); herplaatsing elektrische meter.

Van: Staatsbosbeheer&nbsp; Aan: Houtvester in de houtvesterij Assen&nbsp; Plaats: Utrecht&nbsp; Datum: 1951-10-01&nbsp; Onderwerp: crematorium te Westerbork, afbraak van het crematorium in eigen beheer (Staatsbosbeheer); herplaatsing elektrische meter.

Brief van Staatsbosbeheer aan de houtvester in de Houtvesterij Assen

Van: Brandt, F.C.J., gedetineerde Aan: chef D.U.W. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946-04-12 Onderwerp: onderzoek naar de mogelijkheden in K.W. betonwaren door gedetineerden te laten vervaardigen.

Van: Brandt, F.C.J., gedetineerde Aan: chef D.U.W. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946-04-12 Onderwerp: onderzoek naar de mogelijkheden in K.W. betonwaren door gedetineerden te laten vervaardigen.

Rapport van F.C.J Brand aan de chef van de Dienst Uitvoering Werk (Huisman) over vervaardigen betonwaren

Van: Heilbut, R.E. Aan: Andersen, H.L. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-07-17 Onderwerp: bericht van adreswijziging. Verhuizing in kamp Westerbork, van barak 67 naar barak 63

Van: Heilbut, R.E. Aan: Andersen, H.L. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-07-17 Onderwerp: bericht van adreswijziging. Verhuizing in kamp Westerbork, van barak 67 naar barak 63

Briefkaart van R.E. Heilbut aan H.L. Andersen vanuit kamp Westerbork

Lagerbefehl Westerbork, kamp 1943-11-13, No. 56 Inhoud: Ontsmetting van het waterleidingnet.

Lagerbefehl Westerbork, kamp 1943-11-13, No. 56 Inhoud: Ontsmetting van het waterleidingnet.

Lagerbefehl No. 56

Betreft: Saneringsplan woonoord Schattenberg.&nbsp; Woningen type B8.&nbsp; Schaal: 1:100 - 1:20&nbsp; Datum: Oktober 1958 Opmerking: Om de woon- en leefomstandigheden te verbeteren is er gedacht aan nieuwbouw en een nieuwe inrichting van het woonoord Schattenberg, waarbij een deel van het oorspronkelijke kamp Westerbork intact zou blijven. Uiteindelijk is de keuze gemaakt het kamp bijna volledig te slopen en de bewoners onder te brengen in speciale Molukse wijken in onder andere Appingedam, Assen en Bovensmilde . Het gebouw op de bouwtekening is een voorbeeld van een aanzicht en indeling van een nieuw woningtype in het woonoord.

Betreft: Saneringsplan woonoord Schattenberg.&nbsp; Woningen type B8.&nbsp; Schaal: 1:100 - 1:20&nbsp; Datum: Oktober 1958 Opmerking: Om de woon- en leefomstandigheden te verbeteren is er gedacht aan nieuwbouw en een nieuwe inrichting van het woonoord Schattenberg, waarbij een deel van het oorspronkelijke kamp Westerbork intact zou blijven. Uiteindelijk is de keuze gemaakt het kamp bijna volledig te slopen en de bewoners onder te brengen in speciale Molukse wijken in onder andere Appingedam, Assen en Bovensmilde. Het gebouw op de bouwtekening is een voorbeeld van een aanzicht en indeling van een nieuw woningtype in het woonoord.

Plattegrond van een aanzicht en indeling van nieuwe woningen in het woonoord Schattenberg

Sonderbezugschein op naam van Tabaksblatt, S.&nbsp; Geldig tot 1944-12-25 Plaats: Theresienstadt

Sonderbezugschein op naam van Tabaksblatt, S.&nbsp; Geldig tot 1944-12-25 Plaats: Theresienstadt

Bewijs van ontvangst voor Srul Tabaksblatt in Theresienstadt

Sonder-Ausweis Springer, Isaac, 18-7-00, B21 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: allen Betrieben Arbeiten zu verrichten. Gültig bis: Auf Weiteres

Sonder-Ausweis Springer, Isaac, 18-7-00, B21 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: allen Betrieben Arbeiten zu verrichten. Gültig bis: Auf Weiteres

Sonderausweis van Isaac Springer

Personen