In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Op deze pagina ontdek je uiteenlopende verhalen over Kamp Westerbork: persoonlijke portretten van betrokkenen, gemeenteverhalen die laten zien hoe lokale gemeenschappen verbonden zijn met het kamp, themaverhalen die context en verdieping bieden, en objectverhalen waarin voorwerpen het verleden tastbaar maken.

Verhalen

Van: Matteman, Sal Aan: beste zus, broer en neef Plaats: Apeldoornsche Bosch Datum: 1942-04-30 Onderwerp: omstandigheden; werktijden; verlof (met jodenster)

Van: Matteman, Sal Aan: beste zus, broer en neef Plaats: Apeldoornsche Bosch Datum: 1942-04-30 Onderwerp: omstandigheden; werktijden; verlof (met jodenster)

Brief van Sal Matteman aan familie vanuit Apeldoornsche Bosch

Van: Hanneke Aan: haar ouders Plaats: Theresienstadt Datum: 1945-05-22 Onderwerp: enveloppe, met adres Theresienstadt en transportnummer. De enveloppe is via het Centraal Registratiebureau voor Joden in Eindhoven naar haar ouders gestuurd.

Van: Hanneke Aan: haar ouders Plaats: Theresienstadt Datum: 1945-05-22 Onderwerp: enveloppe, met adres Theresienstadt en transportnummer. De enveloppe is via het Centraal Registratiebureau voor Joden in Eindhoven naar haar ouders gestuurd.

Enveloppe waarin de brief van Hanneke vanuit Theresienstadt in zat

Van: Campen, van, Herman&nbsp; Aan: Schöne, A.E.&nbsp; Plaats: Nunspeet&nbsp; Datum: 1942-09-27&nbsp; Onderwerp: omstandigheden in het Joodse werkkamp De Bruine Enk in Nunspeet. De kamp discipline vult een leemte aan op zijn opvoeding. Naast het werk heeft hij niet meer dan een uur vrije tijd, meestal ingevuld met kleine huishoudelijk werk voor hemzelf. Er waren nog spullen uit zijn huis te halen.&nbsp;

Van: Campen, van, Herman&nbsp; Aan: Schöne, A.E.&nbsp; Plaats: Nunspeet&nbsp; Datum: 1942-09-27&nbsp; Onderwerp: omstandigheden in het Joodse werkkamp De Bruine Enk in Nunspeet. De kamp discipline vult een leemte aan op zijn opvoeding. Naast het werk heeft hij niet meer dan een uur vrije tijd, meestal ingevuld met kleine huishoudelijk werk voor hemzelf. Er waren nog spullen uit zijn huis te halen.&nbsp;

Brief van Herman van Campen aan A. E. Schöne vanuit het Joodse werkkamp de Bruine Enk

Van: Buijvoets, J.G. Aan: Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945/07 Onderwerp: Brandstofvoorziening, aanvraag.

Van: Buijvoets, J.G. Aan: Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945/07 Onderwerp: Brandstofvoorziening, aanvraag.

Notitie van J. G. Buijvoets over de brandstofvoorziening

Van: Commissaris der Koningin Drenthe Aan: Dulfer, R.V. Plaats: Assen Datum: 1966-12-27 Onderwerp: Herinneringsteken Westerbork In 1969 zal volgens de brief het kamp volledig ontruimd zijn. Het zou daarna het moment zijn om een monument te plaatsen.

Van: Commissaris der Koningin Drenthe Aan: Dulfer, R.V. Plaats: Assen Datum: 1966-12-27 Onderwerp: Herinneringsteken Westerbork In 1969 zal volgens de brief het kamp volledig ontruimd zijn. Het zou daarna het moment zijn om een monument te plaatsen.

Brief over het plaatsen van een herinneringsteken

Bewijs dat M. Wessel-Oostra van 2-2-1944 tot 11-2-1944 in het ziekenhuis lag met diagnose Dysenterie. Tevens de opmerking: vier dagen dienstvrij gegeven.&nbsp; Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1944-02-11

Bewijs dat M. Wessel-Oostra van 2-2-1944 tot 11-2-1944 in het ziekenhuis lag met diagnose Dysenterie. Tevens de opmerking: vier dagen dienstvrij gegeven.&nbsp; Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1944-02-11

Medische verklaring van Marianne Wessel-Oostra

Van: Buijvoets, J.G. Aan: Matrassenfabriek 'Dema' te Groningen Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946-04-14 Onderwerp: offerte voor vervaardiging van stromatrassen.

Van: Buijvoets, J.G. Aan: Matrassenfabriek 'Dema' te Groningen Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946-04-14 Onderwerp: offerte voor vervaardiging van stromatrassen.

Brief van J.G. Buijvoets aan Matrassenfabriek Dema met daarin een offerte voor het vervaardigen van matrassen

Van: Houtvester Assen&nbsp; Aan: Directie&nbsp; Plaats: Assen&nbsp; Datum: 1945-10-20&nbsp; Onderwerp: tewerkstelling (betaald, inkomsten voor het kamp) geïnterneerden voor aardappelrooien en het omleggen van een bos.

Van: Houtvester Assen&nbsp; Aan: Directie&nbsp; Plaats: Assen&nbsp; Datum: 1945-10-20&nbsp; Onderwerp: tewerkstelling (betaald, inkomsten voor het kamp) geïnterneerden voor aardappelrooien en het omleggen van een bos.

Brief van Houtvester Assen aan de directie

Bewijs van crematie Datum: 13-05-1943 Nr. 205 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Elias, Fanny Caroline geb. 05-05-64 overleden te Westerbork op 18-04-1943 op: 19-04-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie Datum: 13-05-1943 Nr. 205 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Elias, Fanny Caroline geb. 05-05-64 overleden te Westerbork op 18-04-1943 op: 19-04-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie in kamp Westerbork betreffende Fanny Caroline Elias

Van: Heijmann, I. Aan: Booij, Fam. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-02-03 Onderwerp: pakketten; schrijfdag; school

Van: Heijmann, I. Aan: Booij, Fam. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-02-03 Onderwerp: pakketten; schrijfdag; school

Briefkaart van de familie Heijmann aan de familie Booij vanuit kamp Westerbork

Van: Levie (Katz), J.&nbsp; Aan: Lackrooy, Fam.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp, barak 60 Datum: 1943-11-08 (poststempel) Onderwerp: pakjes ontvangen hartelijk dank.

Van: Levie (Katz), J.&nbsp; Aan: Lackrooy, Fam.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp, barak 60 Datum: 1943-11-08 (poststempel) Onderwerp: pakjes ontvangen hartelijk dank.

Briefkaart van Joseph Levie en vrouw aan familie Lackrooy vanuit kamp Westerbork

Van: Amsterdam, gemeente Aan: Korthoef, J. Onderwerp: voorlopig bewijs. Het definitieve volgt binnen vier weken.

Van: Amsterdam, gemeente Aan: Korthoef, J. Onderwerp: voorlopig bewijs. Het definitieve volgt binnen vier weken.

Bewijs voor het inleveren van een aanmeldingsformulier door J. Kortoef

Bericht van ontvangst, administratie der Nederlandsche Posterijen&nbsp; Van: Assman, H.J.C. Aan: Boas-Prins, S.&nbsp; Plaats: Leeuwarden

Bericht van ontvangst, administratie der Nederlandsche Posterijen&nbsp; Van: Assman, H.J.C. Aan: Boas-Prins, S.&nbsp; Plaats: Leeuwarden

Ontvangstbewijs in verband met toesturen van post naar kamp Westerbork

Een pagina uit het poëziealbum van Gisela Müller. Op deze pagina is een gedicht geschreven door Salo Carlebach (1909-1942). Salo was als jeugdleider aangesteld in kamp Westerbork. Hij melde zich op 15 juli 1942 als vrijwilliger aan om de de weeskinderen uit de weeshuisbarak te begeleiden naar Auschwitz. Datum: 1942-05 Plaats: Westerbork, kamp (Centraal Vluchtelingenkamp-)&nbsp;

Een pagina uit het poëziealbum van Gisela Müller. Op deze pagina is een gedicht geschreven door Salo Carlebach (1909-1942). Salo was als jeugdleider aangesteld in kamp Westerbork. Hij melde zich op 15 juli 1942 als vrijwilliger aan om de de weeskinderen uit de weeshuisbarak te begeleiden naar Auschwitz. Datum: 1942-05 Plaats: Westerbork, kamp (Centraal Vluchtelingenkamp-)&nbsp;

Gedicht in het poëziealbum van Gisela Müller geschreven door Salo Carlebach

Bord Bord met de tekst: Westerbork-Auschwitz Auschwitz-Westerbork. Zug muss geschlossen nach Westerbork zurück. Westerbork, kamp, 1942-1944 Bord van de trein die van Westerbork naar Auschwitz en retour ging. Zie tevens de foto van een replica (zonder aantasting des tijds). &nbsp;

Bord Bord met de tekst: Westerbork-Auschwitz Auschwitz-Westerbork. Zug muss geschlossen nach Westerbork zurück. Westerbork, kamp, 1942-1944 Bord van de trein die van Westerbork naar Auschwitz en retour ging. Zie tevens de foto van een replica (zonder aantasting des tijds). &nbsp;

Treinbord Westerbork - Auschwitz

Situatie Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:1000&nbsp; Datum: 1965-07-12

Situatie Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:1000&nbsp; Datum: 1965-07-12

Plattegrond met legenda van het woonoord Schattenberg in 1965

Onderduikplaatsen

Onderduik bij de Pastorie van Garsthuizen

Onderduik in Heerlen

Onderduik in Nijverdal

Onderduik in Aalten

Onderduik in Steenwijk

Het Achterhuis

Onderduikholen

Onderduikboerderij Enter

Onderduik in Enschede

Onderuik in het Breyerhuisje in Nieuw-Vennep

Hervormde Kweekschool Amsterdam

Onderduik in de Zaanstreek

Onderduik bij de familie Noordhof in Zwolle

Onderduik in Nieuwlande

Onderduikboerderij van Cornelis Flokstra

Onderduik in Varsseveld

Het Stadskanaalster Achterhuis

Onderduik bij het Protestante Kindertehuis Breda

Onderduik bij de Psychiatrische Inrichting Beileroord

Onderduik bij Noorder Dierenpark Emmen

Corrie ten Boomhuis

Onderduik in Nieuwehorne

Onderduik in Grubbenvorst

Onderuik in Brunssum

Onderduikboerderij Marinus Post

Onderduik in de Noordoostpolder

Onderduik in Zuid-West Friesland

Onderduik bij Kinderdagverblijf Kindjeshaven

Onderuikboerderij in Wijkersloot

Onderduik in Café Koster

Onderduik in de Breepleinkerk

Onderduikboerderij aan de Wiltsangh 29

Specifieke groepen kampbewoners

Verzet kamp Westerbork

Groep Westerweel

Groep van Dien

Bewaking kamp Westerbork

Binnenbewaking kamp Westerbork

Waffen-SS kamp Westerbork

SD/Sipo kamp Westerbork

Ordnungspolizei kamp Westerbork

Binnenlandse Strijdkrachten kamp Westerbork

Joodse Ordedienst

Nederlandse politie kamp Westerbork

SS-Wachbattalion kamp Westerbork

Straffen kamp Westerbork

Commandanten kamp Westerbork

Buitenbewaking kamp Westerbork

Grenzschutz kamp Westerbork

Militair Gezag kamp Westerbork

Gebouwen kamp Westerbork

Ontstaan kamp Westerbork

Ingebruikneming Westerbork

Ontginning gebied kamp Westerbork

Bouwplannen kamp Westerbork

Rechtsgang van samenwerking met de nazi's verdachte personen

Berechting oorlogsmisdadigers

Auschwitzprocessen

Gemmeker-proces

Bergen-Belsen proces

Drie van Breda

Eichmann-proces

Ontspanning kamp Westerbork

Filmvertoningen kamp Westerbork

Bibliotheek kamp Westerbork

Fotografie kamp Westerbork

Theater kamp Westerbork

Kunst kamp Westerbork

Schrijven kamp Westerbork

Muziek kamp Westerbork

Religieus leven kamp Westerbork

Sport kamp Westerbork

Cursussen kamp Westerbork

Jeugdorganisaties kamp Westerbork

Bewarings- en Verblijfskampen

Bewarings- en Verblijfskamp Vianda

Bewarings- en Verblijfskamp Nuis

Bewarings- en Verblijfskamp Duindorp

Bewarings- en Verblijfskamp Ybenheer

Bewarings- en Verblijfskamp Conrad

Bewarings- en Verblijfskamp de Fledders

Bewarings- en Verblijfskamp de Harskamp

Bewarings- en Verblijfskamp Vosseveld

Bewarings- en Verblijfskamp Wezep

Bewarings- en Verblijfskamp Fort de Bilt

Bewarings- en Verblijfskamp Crailoo

Bewarings- en Verblijfskamp Levantkade

Bewarings- en Verblijfskamp de Roskam

Bewarings- en Verblijfskamp Cellenbarakken Scheveningen

Bewarings- en Verblijfskamp Avegoor

Bewarings- en Verblijfskamp Mariënbosch

Bewarings- en Verblijfskamp Papenvoort

Bewarings- en Verblijfskamp Oranje

Bewarings- en Verblijfskamp de Pietersberg

Bewarings- en Verblijfskamp Geesbrug

Bewarings- en Verblijfskamp Vught

Bewarings- en Verblijfskamp It Petgat

Bewarings- en Verblijfskamp de Beetse

Bewarings- en Verblijfskamp Irene

Bewarings- en Verblijfskamp Carel Coenraadpolder

Bewarings- en Verblijfskamp Laan 1914-1918

Bewarings- en Verblijfskamp Westvoort 1947-1948

Van: de Vrijer, Dick en Marie Aan: De Vrijer-Fierlier, Miep Plaats: Rotterdam Datum: 1944-05-13 Onderwerp: hoe gaat het met je werkkring; vroeg naar bed; slaap je bij de familie (Lion en Bep)?; haar dochter draagt de door Miep gebreide kleertjes; pasfoto van haar gekregen; heeft de familie mijn brief in mart nog gekregen; ze wisten zeker niet wat hun overkwam toen hun zus/schoonzus van Vught naar Westerbork ging….

Van: de Vrijer, Dick en Marie Aan: De Vrijer-Fierlier, Miep Plaats: Rotterdam Datum: 1944-05-13 Onderwerp: hoe gaat het met je werkkring; vroeg naar bed; slaap je bij de familie (Lion en Bep)?; haar dochter draagt de door Miep gebreide kleertjes; pasfoto van haar gekregen; heeft de familie mijn brief in mart nog gekregen; ze wisten zeker niet wat hun overkwam toen hun zus/schoonzus van Vught naar Westerbork ging….

IsaacSpringer

Isaac
Springer