In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Het treinbord

Markt 4, Beilen

Het verhaal van Menachem Asscher

Een jongen vereeuwigd in hout

Testverhaal

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Op deze pagina ontdek je uiteenlopende verhalen over Kamp Westerbork: persoonlijke portretten van betrokkenen, gemeenteverhalen die laten zien hoe lokale gemeenschappen verbonden zijn met het kamp, themaverhalen die context en verdieping bieden, en objectverhalen waarin voorwerpen het verleden tastbaar maken.

Verhalen

Van: Bureau D.U.W.&nbsp; Aan: de commandant van de 2de Compagnie Gezagstroepen Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946-03-25 Onderwerp: rekening en specificatie werkzaamheden.

Van: Bureau D.U.W.&nbsp; Aan: de commandant van de 2de Compagnie Gezagstroepen Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946-03-25 Onderwerp: rekening en specificatie werkzaamheden.

Rekening vanuit het Interneringskamp aan de commandant van de 2de Compagnie Gezagstroepen in Assen

Van: Levie (Katz), J.&nbsp; Aan: Lackrooy, Fam.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp, barak 60 Datum: 1943-11-08 (poststempel) Onderwerp: pakjes ontvangen hartelijk dank.

Van: Levie (Katz), J.&nbsp; Aan: Lackrooy, Fam.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp, barak 60 Datum: 1943-11-08 (poststempel) Onderwerp: pakjes ontvangen hartelijk dank.

Briefkaart van Joseph Levie en vrouw aan familie Lackrooy vanuit kamp Westerbork

Groep jongemannen bij de vrijgezellenbarak, barak 4. Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork, 1941.&nbsp; Wolfgang Wiener ligt rechts.

Groep jongemannen bij de vrijgezellenbarak, barak 4. Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork, 1941.&nbsp; Wolfgang Wiener ligt rechts.

Jonge vluchtelingen bij de vrijgezellenbarak in Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Van: Simos, David (?) Aan: Plaats: Datum: 1942-1944 Onderwerp: Beschrijving situatie, ontsnapping uit trein

Van: Simos, David (?) Aan: Plaats: Datum: 1942-1944 Onderwerp: Beschrijving situatie, ontsnapping uit trein

Brief van een persoon (ws. D. Simons) na een ontsnapping uit de trein

Van: Schoon, S. (Stichting 1940-1945)&nbsp; Aan: As, van, A.&nbsp; Plaats: Groningen&nbsp; Datum: 1954-12-20&nbsp; Onderwerp: positieve bijdrage t.a.v. functioneren in kamp, omstandigheden Joden en medewerking illegaliteit. Medewerking verlenen bij het vinden van de plekken waar geëxecuteerde verzetsstrijders zijn begraven.

Van: Schoon, S. (Stichting 1940-1945)&nbsp; Aan: As, van, A.&nbsp; Plaats: Groningen&nbsp; Datum: 1954-12-20&nbsp; Onderwerp: positieve bijdrage t.a.v. functioneren in kamp, omstandigheden Joden en medewerking illegaliteit. Medewerking verlenen bij het vinden van de plekken waar geëxecuteerde verzetsstrijders zijn begraven.

Verklaring van S. Schoon aan Aad van As over Aad zijn functioneren

Bewijs van crematie Datum: 05-04-1943 Nr. 160 De Ambtenaar van den Burgerlijke Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Bleekrode, Mozes geb. 04-07-62 overleden 01-04-1943 te Westerbork op: 02-04-1043 is gecremeerd.

Bewijs van crematie Datum: 05-04-1943 Nr. 160 De Ambtenaar van den Burgerlijke Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Bleekrode, Mozes geb. 04-07-62 overleden 01-04-1943 te Westerbork op: 02-04-1043 is gecremeerd.

Bewijs van crematie in kamp Westerbork betreffende Mozes Bleekrode

Het verbouwen van bestaande barakken type A tot 12 gezinswoningen&nbsp; Woonoord Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1958-01 Opmerking: een legenda geeft de betekenis van de indeling van de barak aan.

Het verbouwen van bestaande barakken type A tot 12 gezinswoningen&nbsp; Woonoord Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1958-01 Opmerking: een legenda geeft de betekenis van de indeling van de barak aan.

Plattegrond van de verbouwing van de barakken van het type A

Van: Heijmann, I. Aan: Booij, Fam. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-02-03 Onderwerp: pakketten; schrijfdag; school

Van: Heijmann, I. Aan: Booij, Fam. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-02-03 Onderwerp: pakketten; schrijfdag; school

Briefkaart van de familie Heijmann aan de familie Booij vanuit kamp Westerbork

Van: Aan: Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945- 07-29 Onderwerp: Inventarisatiestaat t.b.v. Rijksbureau voor Hout. Niet ingevuld.

Van: Aan: Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945- 07-29 Onderwerp: Inventarisatiestaat t.b.v. Rijksbureau voor Hout. Niet ingevuld.

Formulier

Mededeling Datum: 1943-10-29 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: arbeitskarten

Mededeling Datum: 1943-10-29 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: arbeitskarten

Mededeling over Arbeitskarten

Kruimink, Rudolf Maurits, barak 59, is teruggesteld van het transport van morgen Datum: 1942-10-15 Plaats: Westerbork, kamp

Kruimink, Rudolf Maurits, barak 59, is teruggesteld van het transport van morgen Datum: 1942-10-15 Plaats: Westerbork, kamp

Vrijstelling van transport voor Rudolf Maurits Kruimink

Van: Buijvoets&nbsp; Aan: Vries, de, Irma Sophie&nbsp; Plaats: Westerbork&nbsp; Datum: 1945-06-14&nbsp; Onderwerp: Toestemming voor het voorgoed verlaten van het kamp.

Van: Buijvoets&nbsp; Aan: Vries, de, Irma Sophie&nbsp; Plaats: Westerbork&nbsp; Datum: 1945-06-14&nbsp; Onderwerp: Toestemming voor het voorgoed verlaten van het kamp.

Verklaring voor Irma de Vries dat zij kamp Westerbork definitief mag verlaten

Plaatsen in kamp Westerbork

Barak 48

Van: Gelder, van, Sonja Gemeente van aanmelding: Amsterdam Datum van afgifte: 1945-07-12

Van: Gelder, van, Sonja Gemeente van aanmelding: Amsterdam Datum van afgifte: 1945-07-12

Aanmeldingskaart van S. van Gelder na terugkeer in Nederland

Van: Bundesgerichtshof, Pressestelle Aan: "Die Tat" (Werner Stertzenbach) Plaats: Karlsruhe. Datum: 1965-02-10 Onderwerp: onderbouwing vrijspraak Erich Deppner.

Van: Bundesgerichtshof, Pressestelle Aan: "Die Tat" (Werner Stertzenbach) Plaats: Karlsruhe. Datum: 1965-02-10 Onderwerp: onderbouwing vrijspraak Erich Deppner.

Brief van het Bundesgerichtshof aan Die Tat

Gedeelte uit interview met Lewi, Arno en Lotte&nbsp;(Lewi)-Sielmann Interview afgenomen door Mirjam Pinkhof-Waterman Arno kwam in het Joodse werkkamp De Bruine Enk terecht. Na de opheffing van dit kamp volgde een verblijf in kamp Westerbork. Arno werkte korte tijd als tandtechnicus, Lotte in het ziekenhuis, de aardappelkeuken en de wasserette. In een brief verstopt in een teruggekeerde wagon stond geschreven dat een transport naar Riga ging (mogelijk is dit de oorzaak van de geruchten ten aanzien van de bestemming van de Sobibortransporten). In verband met represaillemaatregelen wilden ze niet vluchten. Een ontsnappingspoging van de hele groep mislukte; een poging om Kurt Hannemann en Harald Simon van het transport van 19-10-1943 ter redden mislukte ook; een bevriende relatie slaagde erin Lotte's naam op een Palestina certificaat van iemand anders te krijgen, waardoor beiden voor het transport van 11 januari 1944 naar Bergen-Belsen is aanmerking kwamen. Uiteindelijk zijn beiden in Tröbitz bevrijd.

Gedeelte uit interview met Lewi, Arno en Lotte&nbsp;(Lewi)-Sielmann Interview afgenomen door Mirjam Pinkhof-Waterman Arno kwam in het Joodse werkkamp De Bruine Enk terecht. Na de opheffing van dit kamp volgde een verblijf in kamp Westerbork. Arno werkte korte tijd als tandtechnicus, Lotte in het ziekenhuis, de aardappelkeuken en de wasserette. In een brief verstopt in een teruggekeerde wagon stond geschreven dat een transport naar Riga ging (mogelijk is dit de oorzaak van de geruchten ten aanzien van de bestemming van de Sobibortransporten). In verband met represaillemaatregelen wilden ze niet vluchten. Een ontsnappingspoging van de hele groep mislukte; een poging om Kurt Hannemann en Harald Simon van het transport van 19-10-1943 ter redden mislukte ook; een bevriende relatie slaagde erin Lotte's naam op een Palestina certificaat van iemand anders te krijgen, waardoor beiden voor het transport van 11 januari 1944 naar Bergen-Belsen is aanmerking kwamen. Uiteindelijk zijn beiden in Tröbitz bevrijd.

Interview van Aro lewi en Lotte Lewi-Sielmann

Arbeidskaart Van: Gerzon-Falk, Nora Plaats: Westerbork, kamp, barak 85 Datum: 1943-10-23 Ingedeeld bij: DB 8 Gruppe 10

Arbeidskaart Van: Gerzon-Falk, Nora Plaats: Westerbork, kamp, barak 85 Datum: 1943-10-23 Ingedeeld bij: DB 8 Gruppe 10

Arbeidskaart van Nora Gerzon-Falk in kamp Westerbork

Omheining en latrinegebouw&nbsp; Plaats: woonoord Schattenberg Datum: 1959 Omheining op de voorgrond van prikkeldraad op staketsels (stamt uit de periode van het Interneringskamp). Links op de foto een privaatgebouw, rechts op achtergrond een grote woonbarak.

Omheining en latrinegebouw&nbsp; Plaats: woonoord Schattenberg Datum: 1959 Omheining op de voorgrond van prikkeldraad op staketsels (stamt uit de periode van het Interneringskamp). Links op de foto een privaatgebouw, rechts op achtergrond een grote woonbarak.

Foto van een omheining en een latrinegebouw in het woonoord Schattenberg