In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Arbeitskarte&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Van: Mendels, Judica&nbsp; Datum: 1944-10-06 Barackendienst&nbsp;

Arbeitskarte&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Van: Mendels, Judica&nbsp; Datum: 1944-10-06 Barackendienst&nbsp;

Arbeitskarte van Judica Mendels

Bevestiging dat Tabaksblatt, S. vanwege werkzaamheden het gebouw Rathausgasse 19 mag betreden. Van: Meijers, E.M., prof Aan: Tabaksblatt, S. Plaats: Theresienstadt Datum: 1945

Bevestiging dat Tabaksblatt, S. vanwege werkzaamheden het gebouw Rathausgasse 19 mag betreden. Van: Meijers, E.M., prof Aan: Tabaksblatt, S. Plaats: Theresienstadt Datum: 1945

Bewijs voor het mogen betreden van een gebouw in Theresienstadt vanwege werkzaamheden

Van: Haren, van, J.J. Aan: dames Polak en Zonneveld Plaats: Leiden Datum: 1945-06-26 Onderwerp: verontschuldiging voor nog niet op bezoek gekomen; omstandigheden; nog geld verschuldigd

Van: Haren, van, J.J. Aan: dames Polak en Zonneveld Plaats: Leiden Datum: 1945-06-26 Onderwerp: verontschuldiging voor nog niet op bezoek gekomen; omstandigheden; nog geld verschuldigd

Brief van J.J. van Haren aan de dames Polak en Zonneveld

Van: Schrijver, N. Datum: 1943-09-29 (datum van verstrekking) Plaats: Westerbork, kamp Bijz.: met bemerkungen Barneveld, Vorlaufig zurueckgestellt

Van: Schrijver, N. Datum: 1943-09-29 (datum van verstrekking) Plaats: Westerbork, kamp Bijz.: met bemerkungen Barneveld, Vorlaufig zurueckgestellt

Ausweiskarte van N. Schrijver

Van: Guenther, SS-Sturmbahnfuehrer Berlijn&nbsp; Aan: Bureau Befehlshaber der Sicherheitspolizei und des SD Den Haag Plaats: Berlijn&nbsp; Datum: 1943-10-21&nbsp; Onderwerp: Deportatie van gedoopte Joden de Barneveld-groep naar Bergen-Belsen.

Van: Guenther, SS-Sturmbahnfuehrer Berlijn&nbsp; Aan: Bureau Befehlshaber der Sicherheitspolizei und des SD Den Haag Plaats: Berlijn&nbsp; Datum: 1943-10-21&nbsp; Onderwerp: Deportatie van gedoopte Joden de Barneveld-groep naar Bergen-Belsen.

Telexbericht over de deportatie van gedoopte Joden en Barnevelders naar Bergen-Belsen

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: uitstalling van speelgoed gemaakt in de speelgoedmakerij.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: uitstalling van speelgoed gemaakt in de speelgoedmakerij.

Foto van een still uit de Westerborkfilm

Lagerbefehl No. 26&nbsp; Datum: 1943-04-19&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: Verbeurdverklaringsbeschikkingen van Salomon Bosman, J. A. Kemp en Isaac Plas.

Lagerbefehl No. 26&nbsp; Datum: 1943-04-19&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: Verbeurdverklaringsbeschikkingen van Salomon Bosman, J. A. Kemp en Isaac Plas.

Lagerbefehl No. 26

Van: Polak, Gerard&nbsp; Aan: Lieve broer (Salomon) Plaats: Vught, kamp Datum:&nbsp;1943-10-18 Onderwerp: Bericht van overlijden vader en beschrijving situatie van vader sinds zijn verblijf in kamp Vught; valse hoop.

Van: Polak, Gerard&nbsp; Aan: Lieve broer (Salomon) Plaats: Vught, kamp Datum:&nbsp;1943-10-18 Onderwerp: Bericht van overlijden vader en beschrijving situatie van vader sinds zijn verblijf in kamp Vught; valse hoop.

Brief van Gerard Polak aan zijn broer Salomon vanuit kamp Vught

Het bouwen van drie barakken Bestrating en beplanting Schattenberg Schaal: 1:200 Datum: 1959

Het bouwen van drie barakken Bestrating en beplanting Schattenberg Schaal: 1:200 Datum: 1959

Plattegrond met te bouwen barakken, bestrating en beplanting

Van: Huisman, G.K. Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946-04-16 Onderwerp: dagrapport van 15 april 1946, afdeling bureau Dienst Uitvoering Werken. Over werkzaamheden die doorgedetineerden zijn verricht in en buiten het kamp; aantal dagen en aantal werkkrachten.

Van: Huisman, G.K. Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946-04-16 Onderwerp: dagrapport van 15 april 1946, afdeling bureau Dienst Uitvoering Werken. Over werkzaamheden die doorgedetineerden zijn verricht in en buiten het kamp; aantal dagen en aantal werkkrachten.

Rapport van G.K. Huisman aan J.G. Buijvoets over door gedetineerden verrichte werkzaamheden

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-05-19 Onderwerp: zicht op het perron en de trein die klaarstaat voor vertrek; Ordungspolizei; Joodse ordedienst; kampgevangenen die werkzaam zijn voor het transport of om een andere reden toestemming hebben zich op het perron te begeven. Daarnaast zoeken kampgevangenen nog naar een plek in de trein.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-05-19 Onderwerp: zicht op het perron en de trein die klaarstaat voor vertrek; Ordungspolizei; Joodse ordedienst; kampgevangenen die werkzaam zijn voor het transport of om een andere reden toestemming hebben zich op het perron te begeven. Daarnaast zoeken kampgevangenen nog naar een plek in de trein.

Transport. Twee oudere mensen (een man en een vrouw) zitten in een wagon te wachten op het vertrek van de deportatietrein. Kamp Westerbork, 1944-05-19 Still van een opname uit de Westerborkfilm

Transport. Twee oudere mensen (een man en een vrouw) zitten in een wagon te wachten op het vertrek van de deportatietrein. Kamp Westerbork, 1944-05-19 Still van een opname uit de Westerborkfilm

Man en een vrouw zittend in een wagon, wachtend op het vertrek uit kamp Westerbork

Van: Marianne Aan: Catootje Booij Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-12-30 Onderwerp: bedankje voor snoep, spel en boek; weersomstandigheden&nbsp;

Van: Marianne Aan: Catootje Booij Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-12-30 Onderwerp: bedankje voor snoep, spel en boek; weersomstandigheden&nbsp;

Briefkaart van Marianne Heijmann aan Catootje Booij vanuit kamp Westerbork

Transport Een deportatietrein staat klaar in Hooghalen. Een hoop met bagage moet nog worden ingeladen Hooghalen, 1942

Transport Een deportatietrein staat klaar in Hooghalen. Een hoop met bagage moet nog worden ingeladen Hooghalen, 1942

Een hoop bagage ligt klaar om ingeladen te worden

Gedicht over kamp Westerbork.&nbsp; Van: Serlui, Reina Datum: 1943-08-10

Gedicht over kamp Westerbork.&nbsp; Van: Serlui, Reina Datum: 1943-08-10

Gedicht geschreven door Reina Serlui in kamp Westerbork

Van: Polak, G.&nbsp; Aan: Polak, S.&nbsp;(Westerbork, kamp, barak 22)&nbsp; Plaats: Vught&nbsp; Datum: 1943-06-20 Onderwerp: informatie omtrent familie (ouders). Het is voor Gerard uit te houden met leeftijdsgenoten om hem heen. Zijn ouders zijn ook in Vught. Hij vraagt aan zijn broer of Leo de Beer en de heer Hes nog in kamp Westerbork zijn.&nbsp;

Van: Polak, G.&nbsp; Aan: Polak, S.&nbsp;(Westerbork, kamp, barak 22)&nbsp; Plaats: Vught&nbsp; Datum: 1943-06-20 Onderwerp: informatie omtrent familie (ouders). Het is voor Gerard uit te houden met leeftijdsgenoten om hem heen. Zijn ouders zijn ook in Vught. Hij vraagt aan zijn broer of Leo de Beer en de heer Hes nog in kamp Westerbork zijn.&nbsp;

Mededeling&nbsp; Datum: 1943-11-22&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: bezoek in het ziekenhuis.

Mededeling&nbsp; Datum: 1943-11-22&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: bezoek in het ziekenhuis.

Mededeling over bezoek in het ziekenhuis

Van:&nbsp; Aan: Magteld&nbsp; Plaats: Amsterdam&nbsp; Datum: 1945-08-15&nbsp; Onderwerp: Leefomstandigheden van Max en Hanna Goldenberg in Bergen-Belsen. Dankzij een getuige een gedetailleerd verslag over het leven en overlijden van deze twee personen in Bergen-Belsen.

Van:&nbsp; Aan: Magteld&nbsp; Plaats: Amsterdam&nbsp; Datum: 1945-08-15&nbsp; Onderwerp: Leefomstandigheden van Max en Hanna Goldenberg in Bergen-Belsen. Dankzij een getuige een gedetailleerd verslag over het leven en overlijden van deze twee personen in Bergen-Belsen.

Brief van een onbekend persoon aan Magteld vanuit Amsterdam

Foto Foto van het gezin Sanders-Feitsma uit Leeuwarden. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-1944 De barak op de achtergrond is mogelijk barak 41, waar de moeder met haar kinderen verbleef. Joseph was werkzaam als kippenboer in kamp Westerbork.&nbsp;

Foto Foto van het gezin Sanders-Feitsma uit Leeuwarden. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-1944 De barak op de achtergrond is mogelijk barak 41, waar de moeder met haar kinderen verbleef. Joseph was werkzaam als kippenboer in kamp Westerbork.&nbsp;

Foto van het gezin Sanders-Feitsma voor hun barak in kamp Westerbork

Van: Marianne Aan: Catootje Booij Plaats: Westerbork, kamp, barak 4, zaal 1 Datum: 1943-07-12 Onderwerp: Marianne ligt in het ziekenhuis; omstandigheden

Van: Marianne Aan: Catootje Booij Plaats: Westerbork, kamp, barak 4, zaal 1 Datum: 1943-07-12 Onderwerp: Marianne ligt in het ziekenhuis; omstandigheden

Waslijst Lager Westerbork Niet ingevuld

Waslijst voor de wasserette in kamp Westerbork

Sonder-Ausweis&nbsp; Kattenburg, Jacob, 26-7-77, B44 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: Lagerkommandantur und arische Wohnungen Arbeiten zu verrichten (DB 8). Gültig bis: Auf Weiteres

Sonder-Ausweis&nbsp; Kattenburg, Jacob, 26-7-77, B44 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: Lagerkommandantur und arische Wohnungen Arbeiten zu verrichten (DB 8). Gültig bis: Auf Weiteres

Sonderausweis van Jacob Kattenburg

Dienstwoningen. Westerbork, Vluchtelingenkamp. Kamp Westerbork, 1939.

Dienstwoningen. Westerbork, Vluchtelingenkamp. Kamp Westerbork, 1939.

van dienstwoningen in aanbouw in het centraal Vluchtelingenkam[p Westerbork

Verjaardagstekening voor Ruth Langstadtmet de tekst: 'Unserer Rutchen'.&nbsp; Getekend door: Löwenhardt, W.&nbsp; Plaats: Kamp Westerbork Datum: 1943-10-01&nbsp; Binnen in: Deine 'PT' Kameraden von Saal 37 + namen.

Verjaardagstekening voor Ruth Langstadtmet de tekst: 'Unserer Rutchen'.&nbsp; Getekend door: Löwenhardt, W.&nbsp; Plaats: Kamp Westerbork Datum: 1943-10-01&nbsp; Binnen in: Deine 'PT' Kameraden von Saal 37 + namen.

Tekening voor Ruth Langstadt getekend door Werner Löwenhardt in kamp Westerbork

Drie dubbele arbeiderswoningen Centraal Vluchtelingenkamp Schaal: 1:100 Opmerking: op de bouwtekening staan de nummers 204-206. Deze huisnummers werden gebruikt in de Schattenberg periode (1950-1967).

Drie dubbele arbeiderswoningen Centraal Vluchtelingenkamp Schaal: 1:100 Opmerking: op de bouwtekening staan de nummers 204-206. Deze huisnummers werden gebruikt in de Schattenberg periode (1950-1967).

Bouwtekening van de dienstwoningen voor personeel

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangenen (vrouwen) aan het werk in de kabelsloperij.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangenen (vrouwen) aan het werk in de kabelsloperij.

Barak.&nbsp; Barak van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork.&nbsp; Kamp Westerbork, 1939 Achter op de foto staat: 'De werkloods, VL. kamp'.

Barak.&nbsp; Barak van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork.&nbsp; Kamp Westerbork, 1939 Achter op de foto staat: 'De werkloods, VL. kamp'.

van de werkloods tijdens de bouw van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Sonder-Ausweis Polak, Elias, 22-6-14, B21 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: allen Betrieben Arbeiten zu verrichten (DB 2).&nbsp; Gültig bis: Auf Weiteres

Sonder-Ausweis Polak, Elias, 22-6-14, B21 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: allen Betrieben Arbeiten zu verrichten (DB 2).&nbsp; Gültig bis: Auf Weiteres

Sonderausweis van Elias Polak

Sonder-Ausweis Gurau-Lesser, Ina, 14-10-20, B16 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: Bauernhof Arbeiten zu verrichten (DB 2).&nbsp; Gültig bis: Auf Weiteres

Sonder-Ausweis Gurau-Lesser, Ina, 14-10-20, B16 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: Bauernhof Arbeiten zu verrichten (DB 2).&nbsp; Gültig bis: Auf Weiteres

Sonderausweis van Ina Gurau-Lesser

Sonder-Ausweis Wolff, Jacob, 28-6-11, B11 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: arischen Haeusern Arbeiten zu verrichten (DB 1).&nbsp; Gültig bis: Auf Weiteres

Sonder-Ausweis Wolff, Jacob, 28-6-11, B11 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: arischen Haeusern Arbeiten zu verrichten (DB 1).&nbsp; Gültig bis: Auf Weiteres

Sonderausweis van Jacob Wolff

Van: Polak-van Gelder, Vera Aan: Beste vader en moeder Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10-21 Onderwerp: beschrijving van omstandigheden. Vrijdag is er weer een transport. Sal is bezig uitstel te krijgen voor zijn zus en zwager, zijn zus is net uit het ziekenhuis is ontslagen; brieven nog niet onder censuur, schrijf iets over het verloop van de oorlog.; aardappelschillen op vrijwillige basis. &nbsp;

Van: Polak-van Gelder, Vera Aan: Beste vader en moeder Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10-21 Onderwerp: beschrijving van omstandigheden. Vrijdag is er weer een transport. Sal is bezig uitstel te krijgen voor zijn zus en zwager, zijn zus is net uit het ziekenhuis is ontslagen; brieven nog niet onder censuur, schrijf iets over het verloop van de oorlog.; aardappelschillen op vrijwillige basis. &nbsp;

Brief van Vera Polak-van Gelder aan haar ouders vanuit kamp Westerbork

Personen