In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Van: Ministerie van Sociale Zaken, Ned. missie tot opsporing van vermiste personen in oorlogstijd Aan: Zomerplaag, M. Plaats: 's-Gravenhage Datum: 1950-02-09 Onderwerp: vragenlijst voor overlevende van concentratiekamp Bergen-Belsen Op achterzijde getekende plattegrond van Bergen-Belsen.

Van: Ministerie van Sociale Zaken, Ned. missie tot opsporing van vermiste personen in oorlogstijd Aan: Zomerplaag, M. Plaats: 's-Gravenhage Datum: 1950-02-09 Onderwerp: vragenlijst voor overlevende van concentratiekamp Bergen-Belsen Op achterzijde getekende plattegrond van Bergen-Belsen.

Brief van Ministerie van Sociale Zaken betreffende de opsporing van vermiste personen

Van: Stranders-Hartog, Rosette, de Aan: Gosschalk, familie, Corrie, Jo en de kinderen Datum: 1942-12-01 (2 en 3) Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: brief is clandestien het kamp uitgekomen. In het Joods tehuis hebben ze het goed gehad. De reis naar Hooghalen ging voorspoedig. ‘s Morgens om 5 uur naar het station gebracht, waar een gereserveerde trein stond te wachten. Prachtige wagens met royale zitmogelijkheden. De marechaussee was voor de bewaking aanwezig. In Utrecht overgestapt. De bewaking werd overgenomen door marechaussee uit kamp Westerbork en enkele Duitsers. Om 12 uur kwam de trein aan in Hooghalen. Na het kamp was het nog 1.5 km lopen. Oude van dagen en kinderen konden er heen rijden, registratie, inleveren persoonsbewijzen. Daarna onderzoek op hoofdluis. Zij die hoofdluis hadden werden kaalgeknipt, vervolgens naar Lippmann-Rosenthal. Geld, postzegels, briefkaarten en horloges werden door medewerkers van deze bank in beslag genomen. Sommige mensen moesten zich helemaal ontkleden. Mocht er vervolgens iets gevonden worden, dan kregen deze mensen slaag en een scheldpartij over zich heen. Daarna naar de barakken met een paar honderd mensen en bedden driehoog. Het gezin van de schrijfster lijdt honger. Gelukkig hebben ze nog iets bij zich. De kinderen vinden het eten in het kamp niet lekker. Louis heeft van de eerste dag (vanaf 26 november) geprobeerd een baantje in het ziekenhuis te krijgen. Tot heden nog geen resultaat. Op maandag is een transport naar Polen vertrokken van ongeveer 1000 personen. Vrijdag vertrekt er weer een transport. Elke maandag en vrijdag gaat er een trein weg. Op 3 december is dochter Stelly jarig. Verzoek om pakketjes en bedankt voor het toezenden van het een en ander. Ook behoefte aan vorken en lepels (verzocht via een telegram). Louis is op 3 december in het ziekenhuis aangenomen. De schrijfster hoopt nog een poosje te kunnen blijven. Morgen ga ik met de kinderen verhuizen naar barak 36, dat is een kleine barak met alleen moeders en kinderen. Er staat een flinke kachel. Louis blijft in een barak voor alleen personeel.'

Van: Stranders-Hartog, Rosette, de Aan: Gosschalk, familie, Corrie, Jo en de kinderen Datum: 1942-12-01 (2 en 3) Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: brief is clandestien het kamp uitgekomen. In het Joods tehuis hebben ze het goed gehad. De reis naar Hooghalen ging voorspoedig. ‘s Morgens om 5 uur naar het station gebracht, waar een gereserveerde trein stond te wachten. Prachtige wagens met royale zitmogelijkheden. De marechaussee was voor de bewaking aanwezig. In Utrecht overgestapt. De bewaking werd overgenomen door marechaussee uit kamp Westerbork en enkele Duitsers. Om 12 uur kwam de trein aan in Hooghalen. Na het kamp was het nog 1.5 km lopen. Oude van dagen en kinderen konden er heen rijden, registratie, inleveren persoonsbewijzen. Daarna onderzoek op hoofdluis. Zij die hoofdluis hadden werden kaalgeknipt, vervolgens naar Lippmann-Rosenthal. Geld, postzegels, briefkaarten en horloges werden door medewerkers van deze bank in beslag genomen. Sommige mensen moesten zich helemaal ontkleden. Mocht er vervolgens iets gevonden worden, dan kregen deze mensen slaag en een scheldpartij over zich heen. Daarna naar de barakken met een paar honderd mensen en bedden driehoog. Het gezin van de schrijfster lijdt honger. Gelukkig hebben ze nog iets bij zich. De kinderen vinden het eten in het kamp niet lekker. Louis heeft van de eerste dag (vanaf 26 november) geprobeerd een baantje in het ziekenhuis te krijgen. Tot heden nog geen resultaat. Op maandag is een transport naar Polen vertrokken van ongeveer 1000 personen. Vrijdag vertrekt er weer een transport. Elke maandag en vrijdag gaat er een trein weg. Op 3 december is dochter Stelly jarig. Verzoek om pakketjes en bedankt voor het toezenden van het een en ander. Ook behoefte aan vorken en lepels (verzocht via een telegram). Louis is op 3 december in het ziekenhuis aangenomen. De schrijfster hoopt nog een poosje te kunnen blijven. Morgen ga ik met de kinderen verhuizen naar barak 36, dat is een kleine barak met alleen moeders en kinderen. Er staat een flinke kachel. Louis blijft in een barak voor alleen personeel.'

Brief van Rosette Stranders-de Hartog aan de familie Gosschalk vanuit kamp Westerbork

Van: Spier-Salomon, E. Aan: Kranss, E., Mevr. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-10-02 Onderwerp: omstandigheden, stemming, groeten

Van: Spier-Salomon, E. Aan: Kranss, E., Mevr. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-10-02 Onderwerp: omstandigheden, stemming, groeten

Briefkaart van E. Spier-Salomon vanuit kamp Westerbork

Van: Aan: de Wachtcommandant Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945 Onderwerp: instructies wachtcommandant

Van: Aan: de Wachtcommandant Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945 Onderwerp: instructies wachtcommandant

Instructie (s) voor de wachtcommandant in Interneringskamp Westerbork

Van: Der Altestenrat Aan: Magnus, Simon Geboren: 1924-03-31 Datum: 1944-06-18 Plaats: Theresienstadt, Ghetto Onderwerp: Ausweis met persoonskenmerken&nbsp;

Van: Der Altestenrat Aan: Magnus, Simon Geboren: 1924-03-31 Datum: 1944-06-18 Plaats: Theresienstadt, Ghetto Onderwerp: Ausweis met persoonskenmerken&nbsp;

Ausweiskarte van Simon Magnus in Theresienstadt

Ausweiskarte&nbsp; Van: Slager, Jochem Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-1943

Ausweiskarte&nbsp; Van: Slager, Jochem Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-1943

Ausweiskarte van Jochem Slager in kamp Westerbork

Van: Simons, D. Aan: Medema, mej. Plaats: Amsterdam Datum: 1943-07-10 Onderwerp: De schrijver en zijn moeder zijn ieder op een ander adres gaan wonen. David moet nog vaak denken aan Betsy en Henriette. Hij vraagt zich af of hun poes nog leeft en of het huis in 't Zandt (Gr) nog leeg staat…

Van: Simons, D. Aan: Medema, mej. Plaats: Amsterdam Datum: 1943-07-10 Onderwerp: De schrijver en zijn moeder zijn ieder op een ander adres gaan wonen. David moet nog vaak denken aan Betsy en Henriette. Hij vraagt zich af of hun poes nog leeft en of het huis in 't Zandt (Gr) nog leeg staat…

Brief van David Simons aan mej. Medema vanuit Amsterdam

Spoorlijn traject Groningen-Hooghalen- Kamp Westerbork- Hooghalen.

Spoorlijn traject Groningen-Hooghalen- Kamp Westerbork- Hooghalen.

Situatieschets van het spoorlijn tracé Hooghalen-kamp Westerbork

Van: ter Veer, B.I.A.A., Mr. Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: 's-Gravenhage Datum: 1947-07-16 Onderwerp: Instructie voor de Geestelijke en Sociale Verzorging in de Interneringskampen. Buiten het kamp worden de belangen van de gedetineerden behartigd door de Stichting Toezicht Politieke Delinquenten.

Van: ter Veer, B.I.A.A., Mr. Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: 's-Gravenhage Datum: 1947-07-16 Onderwerp: Instructie voor de Geestelijke en Sociale Verzorging in de Interneringskampen. Buiten het kamp worden de belangen van de gedetineerden behartigd door de Stichting Toezicht Politieke Delinquenten.

Instructie van B.I.A.A. ter Veer aan J.G. Buijvoets over instelling commissies voor geestelijke en sociale verzorging in de Interneringskampen

Gedicht over Kamp Westerbork. Van: Serlui, Reina&nbsp; Datum: 1943-08-08&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp

Gedicht over Kamp Westerbork. Van: Serlui, Reina&nbsp; Datum: 1943-08-08&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp

Gedicht geschreven door Reina Serlui in kamp Westerbork

Lijst met daarop materialen die benodigd waren voor les in handvaardigheid in kamp Westerbork, alsmede een werkplan voor diverse klassen. Opgesteld door Wilhelm Bornstein, die van 1941-02-26 tot 1942-07-13 in kamp Westerbork verbleef. Hij werkte daar als leraar handvaardigheid in barak 5, zaal no. 1.

Lijst met daarop materialen die benodigd waren voor les in handvaardigheid in kamp Westerbork, alsmede een werkplan voor diverse klassen. Opgesteld door Wilhelm Bornstein, die van 1941-02-26 tot 1942-07-13 in kamp Westerbork verbleef. Hij werkte daar als leraar handvaardigheid in barak 5, zaal no. 1.

Lijst met benodigde materialen voor handvaardigheid en een werkplan

Personen