In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Het treinbord

Markt 4, Beilen

Het verhaal van Menachem Asscher

Een jongen vereeuwigd in hout

Testverhaal

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Op deze pagina ontdek je uiteenlopende verhalen over Kamp Westerbork: persoonlijke portretten van betrokkenen, gemeenteverhalen die laten zien hoe lokale gemeenschappen verbonden zijn met het kamp, themaverhalen die context en verdieping bieden, en objectverhalen waarin voorwerpen het verleden tastbaar maken.

Verhalen

1942

Februari 1942

Vluchtelingenkampen

Vluchtelingenkamp Hoek van Holland

Plaatsen in kamp Westerbork

Barak 5

Mededeling Datum: 1943-10-18 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: Nachtausweise

Mededeling Datum: 1943-10-18 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: Nachtausweise

Mededeling over Nachtausweise

Bevrijding van het kamp door Canadezen. Kampbewoners die bevrijd zijn klimmen op een Canadese pantserwagen.&nbsp;De vrouw die naar de camera kijkt is Betsy de Groot. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1945-04-12

Bevrijding van het kamp door Canadezen. Kampbewoners die bevrijd zijn klimmen op een Canadese pantserwagen.&nbsp;De vrouw die naar de camera kijkt is Betsy de Groot. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1945-04-12

Foto van de bevrijding van kamp Westerbork door Canadezen bij de ingang van het kamp

Van:&nbsp;Philips-Slier, Grietje en Vries-Philips, de, Roosje Aan: diverse familieleden Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1942-11-15&nbsp; Onderwerp: omstandigheden in het kamp (varkensstal), iedere dag stamppot, voedselvoorziening, stemming in het kamp. mannen en vrouwen mogen het grootste gedeelte van de dag bij elkaar zijn. Het transport is uitgesteld. Eduard Philips is net binnengekomen. Hij heeft zich laten registreren. Zijn vrouw heeft hem nog niet gezien…

Van:&nbsp;Philips-Slier, Grietje en Vries-Philips, de, Roosje Aan: diverse familieleden Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1942-11-15&nbsp; Onderwerp: omstandigheden in het kamp (varkensstal), iedere dag stamppot, voedselvoorziening, stemming in het kamp. mannen en vrouwen mogen het grootste gedeelte van de dag bij elkaar zijn. Het transport is uitgesteld. Eduard Philips is net binnengekomen. Hij heeft zich laten registreren. Zijn vrouw heeft hem nog niet gezien…

Brief van Grietje Philips-Slier en Roosje de Vries-Philips aan diverse familieleden vanuit kamp Westerbork

Van: Leeuw, de, Schoontje Aan: Leeuw, de, Bernard Plaats: Westerbork, kamp, barak 67 Datum: 1943 Onderwerp: omstandigheden; voedselvoorziening; dekens; Op briefpapier Westerbork

Van: Leeuw, de, Schoontje Aan: Leeuw, de, Bernard Plaats: Westerbork, kamp, barak 67 Datum: 1943 Onderwerp: omstandigheden; voedselvoorziening; dekens; Op briefpapier Westerbork

Brief van Schoontje de Leeuw aan Bernard de Leeuw vanuit kamp Westerbork

Het Laboratorium&nbsp; Getekend door: Birman, Otto Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Inrichting van het laboratorium in kamp Westerbork.

Het Laboratorium&nbsp; Getekend door: Birman, Otto Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Inrichting van het laboratorium in kamp Westerbork.

Tekening, aquarel van het laboratorium in kamp Westerbork getekend door Otto Birman

Betreft: Plattegrond met riolering en gevels&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1965-06-24 Opmerking: voorbereidingen tot het aanpassen van de indeling van de barak, zodat gezinnen een eigen woonruimte hebben.

Betreft: Plattegrond met riolering en gevels&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1965-06-24 Opmerking: voorbereidingen tot het aanpassen van de indeling van de barak, zodat gezinnen een eigen woonruimte hebben.

Plattegrond in verband met het plaatsen van riolering en gevels

Mensen bij de trein.&nbsp; Drukte op het perron bij een vertrekkend transport Kamp Westerbork, 1943-1944

Mensen bij de trein.&nbsp; Drukte op het perron bij een vertrekkend transport Kamp Westerbork, 1943-1944

Drukte op het perron bij een vertrekkend transport

Van: Meijer, Leo Aan: Lieve Neel&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: Onderwerp: bedankje voor de dingen die zijn gestuurd; ik krijg nu van 9-10 uur les in de voorkamer.

Van: Meijer, Leo Aan: Lieve Neel&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: Onderwerp: bedankje voor de dingen die zijn gestuurd; ik krijg nu van 9-10 uur les in de voorkamer.

Brief van Leo Meijer aan Neel vanuit kamp Westerbork

Van: B&W Beilen Aan: Stichting 1940-1945 Plaats: Beilen Datum: 1949-07-15 Onderwerp: foto's van het verzetsmonument

Van: B&W Beilen Aan: Stichting 1940-1945 Plaats: Beilen Datum: 1949-07-15 Onderwerp: foto's van het verzetsmonument

Brief van B&W Beilen aan Stichting 1940-1945 over het doen toekomen van foto's van de onthulling van het verzetsmonument

Verklaring overname boerderij en grond en onderhoud van de er langslopende weg en het smalspoor van de boerderij naar het Oranjekanaal.

Verklaring overname boerderij en grond en onderhoud van de er langslopende weg en het smalspoor van de boerderij naar het Oranjekanaal.

Verklaring overname boerderij ten behoeve van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Van: Vader, moeder, Bets Aan: Hamburg, Flora Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942 Onderwerp: Omstandigheden en gezondheid.

Van: Vader, moeder, Bets Aan: Hamburg, Flora Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942 Onderwerp: Omstandigheden en gezondheid.

Briefkaart van moeder, vader en Bets aan Flora Hamburg vanuit kamp Westerbork

Brief Van: Kwieser-Cohen, Mirjam Aan: Jong, de, Henk en Jong-Cohen, de, Stella Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-02 Onderwerp: Mirjam bedankt Stella voor het pakje met roggebrood, suiker, boter en theesurrogaat. Ook bedankt ze voor de jurk en onderjurk. Hetty heeft last van buikloop. Ze is al veel vriendinnetjes kwijtgeraakt omdat ze moesten vertrekken. Mirjam denkt dat zij vrijdag moeten vertrekken. Ze hoopt echter op een weerzien met familieleden.

Brief Van: Kwieser-Cohen, Mirjam Aan: Jong, de, Henk en Jong-Cohen, de, Stella Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-02 Onderwerp: Mirjam bedankt Stella voor het pakje met roggebrood, suiker, boter en theesurrogaat. Ook bedankt ze voor de jurk en onderjurk. Hetty heeft last van buikloop. Ze is al veel vriendinnetjes kwijtgeraakt omdat ze moesten vertrekken. Mirjam denkt dat zij vrijdag moeten vertrekken. Ze hoopt echter op een weerzien met familieleden.

Brief van Mirjam Kwieser-Cohen aan het echtpaar de Jong-Cohen vanuit kamp Westerbork

Van: Mariette&nbsp; Aan: Nan, Joop, Ante en Ieteke&nbsp; Plaats: Groningen&nbsp; Datum: 1945-06-27&nbsp; Onderwerp: bericht van terugkomst van Bob Cahen in Nederland; geestelijke en lichamelijke gezondheid, hij woog 39 kilo; ‘verschrikkingen van Auschwitz’; &nbsp;kleine schets van oorlogsbelevenissen; tatoeage.

Van: Mariette&nbsp; Aan: Nan, Joop, Ante en Ieteke&nbsp; Plaats: Groningen&nbsp; Datum: 1945-06-27&nbsp; Onderwerp: bericht van terugkomst van Bob Cahen in Nederland; geestelijke en lichamelijke gezondheid, hij woog 39 kilo; ‘verschrikkingen van Auschwitz’; &nbsp;kleine schets van oorlogsbelevenissen; tatoeage.

Brief van Mariette aan de zus van Bob Cahen over zijn terugkeer

Uitgaande transporten kamp Westerbork

Transport 10 augustus 1942 - Auschwitz

Dienstbereiche

Dienstbereich Verwaltung

Van: Rijksdienst uitvoering werken&nbsp; Aan: Houtvester Assen&nbsp; Plaats: Den Haag&nbsp; Datum: 1950-07-24 (reactie op een brief van 24 juni 1950) Onderwerp: huur terrein kamp Schattenberg. Het kampterrein met barakken is in gebruik gegeven aan de Dienst Maatschappelijke Zorg van het Ministerie van Sociale Zaken in verband met de komst van Indische Nederlanders in kamp Schattenberg.

Van: Rijksdienst uitvoering werken&nbsp; Aan: Houtvester Assen&nbsp; Plaats: Den Haag&nbsp; Datum: 1950-07-24 (reactie op een brief van 24 juni 1950) Onderwerp: huur terrein kamp Schattenberg. Het kampterrein met barakken is in gebruik gegeven aan de Dienst Maatschappelijke Zorg van het Ministerie van Sociale Zaken in verband met de komst van Indische Nederlanders in kamp Schattenberg.

Brief van rijksdienst Uitvoering Werken aan de Houtvester Assen

Van: Medische Dienst Aan:&nbsp; Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-04-22 Onderwerp: lijst met geleverde medicijnen, zalven en verbandmiddelen aan het voormalige N.A.D. kamp in Hooghalen. Wat er nog is zou kamp Westerbork graag retour krijgen in verband met tekorten.&nbsp;

Van: Medische Dienst Aan:&nbsp; Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-04-22 Onderwerp: lijst met geleverde medicijnen, zalven en verbandmiddelen aan het voormalige N.A.D. kamp in Hooghalen. Wat er nog is zou kamp Westerbork graag retour krijgen in verband met tekorten.&nbsp;

Lijst met medicijnen en hulpmiddelen geleverd aan het voormalig N.A.D. kamp Hooghalen

Aardappelbunker van binnen gefotografeerd in het kamp Westerbork Kamp Westerbork, 1942. De bunker bevond zich buiten het kamp en behoort nu tot een van de weinige bewaard gebleven bouwsels.

Aardappelbunker van binnen gefotografeerd in het kamp Westerbork Kamp Westerbork, 1942. De bunker bevond zich buiten het kamp en behoort nu tot een van de weinige bewaard gebleven bouwsels.

De kelder van de aardappelbunker