In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Bewijs van crematie Datum: 13-05-1943 Nr. 236 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Wolff, Wilhelm geb. 23-06-65 overleden te Westerbork op 29-04-1943 op: 30-04-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie Datum: 13-05-1943 Nr. 236 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Wolff, Wilhelm geb. 23-06-65 overleden te Westerbork op 29-04-1943 op: 30-04-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie in kamp Westerbork betreffende Wilhelm Wolff

Terug uit Auschwitz. Getekend door: Metz-Baumgarten, Herta.&nbsp; Plaats: Theresienstadt Datum: 1945.&nbsp; 'Muselmänner' in Theresienstad.

Terug uit Auschwitz. Getekend door: Metz-Baumgarten, Herta.&nbsp; Plaats: Theresienstadt Datum: 1945.&nbsp; 'Muselmänner' in Theresienstad.

Tekening van Herta Metz-Baumgarten in Theresienstadt

Van: Asscher-Pinkhof, Clara Aan: Have, ten, T.T. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-12-22 Onderwerp: omstandigheden, het werk waar schrijfster mee bezig is, gezondheidstoestand. Ze heeft een poppenspel geschreven met de bedoeling dat het een tour zou maken door de barakken. Het bleef bij een uitvoering, omdat er wat tussenkwam. Clara is wat overbelast door het uitvallen van een collega-leerkracht. Een door Clara geschreven gedicht is voorgedragen/gezongen door de 13 jarige dochter van de componist.

Van: Asscher-Pinkhof, Clara Aan: Have, ten, T.T. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-12-22 Onderwerp: omstandigheden, het werk waar schrijfster mee bezig is, gezondheidstoestand. Ze heeft een poppenspel geschreven met de bedoeling dat het een tour zou maken door de barakken. Het bleef bij een uitvoering, omdat er wat tussenkwam. Clara is wat overbelast door het uitvallen van een collega-leerkracht. Een door Clara geschreven gedicht is voorgedragen/gezongen door de 13 jarige dochter van de componist.

Brief van Clara Asscher-Pinkhof aan T.T. ten Have vanuit kamp Westerbork

Nathan (Nanny) Citroen &nbsp;heeft van 31 maart 1942 tot 18 juli 1942 in het Joodse Werkkamp Diever B gezeten, in kamer 7.&nbsp;In deze periode hebben Nanny en zijn verloofde Dini van As (uit Amsterdam) elkaar een paar keer in de buurt van Diever/Dieverbrug stiekem kunnen ontmoeten, o.a. een keer als Nanny naar de tandarts gaat. Dit was met behulp van boerenfamilies uit de buurt, waar Dini ook kon overnachten. Op 18 juli 1942 worden Nanny en zijn kameraden onverwacht vanuit Diever overgeplaatst naar Westerbork.&nbsp;Van 18 juli 1942 tot 26 oktober 1942 zit Nanny in Westerbork in Barak II A Zaal 2 Hooghalen (Oost).&nbsp;Later Barak 55 bed no 326 (zijn vader, later in Barak 85(?) Bed no 269).&nbsp;Zondag 25 oktober 1942 schrijft hij nog een (laatste) brief aan Dini, omdat hij mogelijk de volgende dag op transport gesteld wordt. Maandag 26 oktober ontsnapt hij uit Westerbork. In een brief van 27 oktober 1942 van Nanny’s vader Carel Citroen, die ook in Westerbork zit, aan Dini, wordt Nanny’s ontsnapping (en nog van enkele anderen) bevestigd.&nbsp; Van 26 oktober 1942 tot 21 augustus 1943 verblijft Nanny in Amsterdam.&nbsp;Dini regelt een woning in de Laurierstraat 47 I te Amsterdam waar Nanny kan onderduiken.&nbsp;De heer Spett, een oom van Nanny, die gedurende de oorlog met zijn ouders ondergedoken was in een huis op een nabijgelegen gracht, heeft Nanny en Dini wel eens zien lopen. De heer Spett heb ik in 2000 ontmoet, na een oproep van mij in het NIW.&nbsp;Op 21 augustus 1943 wordt Nanny in Amsterdam opnieuw opgepakt. Hij komt op 26 augustus 1943 in kamp Westerbork aan en krijgt een bed toegewezen in strafbarak 67. Op 31 augustus 1943 gaat Nanny Citroen op transport naar Auschwitz. Daar is Nanny geselecteerd om te werken. Hij is ergens in de eerste maanden van 1944 bezweken aan alle ontberingen, een exacte datum en plaats kon na de oorlog niet worden vastgesteld. Zijn officiële overlijdensdatum is vastgelegd op 31 maart 1944 in de omgeving van Auschwitz.

Met opschrift: Fam. J.Th. Wansink 99 Berkenlaan Bloemendaal&nbsp; Datum: 1944-09-12&nbsp; Poststempel Westerbork (1944-09-20).&nbsp; Behorend bij brief inv.nr. 4680-1

Met opschrift: Fam. J.Th. Wansink 99 Berkenlaan Bloemendaal&nbsp; Datum: 1944-09-12&nbsp; Poststempel Westerbork (1944-09-20).&nbsp; Behorend bij brief inv.nr. 4680-1

behorende bij de brief die op 12 september 1944 in kamp Westerbork is geschreven

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangenen aan het werk bij de Vliegtuigsloperij, bezig met het uitladen van lorries op het smalspoor van het kamp.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangenen aan het werk bij de Vliegtuigsloperij, bezig met het uitladen van lorries op het smalspoor van het kamp.

Foto van een still uit de Westerborkfilm

Van: Thoom Aan: van Duren, Frederika Plaats: Arnhem Datum: 1943-03-16 Onderwerp: Thoom is weer vrij en heelhuids thuisgekomen; ondanks zijn vrijheid voelt hij zich eenzaam; er is veel gebeurd, maar zijn liefde voor haar is onveranderd; thuis hangen veel foto's van Frederika aan de wand; over haar schijnhuwelijk via een brief van Gerry….zijn geloof in haar is groot…

Van: Thoom Aan: van Duren, Frederika Plaats: Arnhem Datum: 1943-03-16 Onderwerp: Thoom is weer vrij en heelhuids thuisgekomen; ondanks zijn vrijheid voelt hij zich eenzaam; er is veel gebeurd, maar zijn liefde voor haar is onveranderd; thuis hangen veel foto's van Frederika aan de wand; over haar schijnhuwelijk via een brief van Gerry….zijn geloof in haar is groot…

Brief van Thoom aan Frederika van Duren vanuit Arnhem

Van: Spier, van, J.E Aan: Booij-Sukkel, Fam. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-04-17 Onderwerp: vraag om stukje zeep; ziekte

Van: Spier, van, J.E Aan: Booij-Sukkel, Fam. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-04-17 Onderwerp: vraag om stukje zeep; ziekte

Briefkaart van J.E. van Spier aan fam. Booij-Sukkel vanuit kamp Westerbork

Personen