In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Radiorede N.O.S. Recht en Slecht Door: Mr. Dr. Benno Stokvis Datum: 1973-11-30 Over Han Hollander

Radiorede N.O.S. Recht en Slecht Door: Mr. Dr. Benno Stokvis Datum: 1973-11-30 Over Han Hollander

Radiorede van Mr. Dr. Benno Stokvis

Van: Chef der afdeling Ambtenarenzaken&nbsp; Aan: Minister&nbsp; Plaats: Den Haag&nbsp; Datum: 1939-04-14&nbsp; Onderwerp: positieregeling directeur van het Centraal kamp voor vluchtelingen te Westerbork; voorstel voor aanstelling D. A. Syswerda als directeur.

Van: Chef der afdeling Ambtenarenzaken&nbsp; Aan: Minister&nbsp; Plaats: Den Haag&nbsp; Datum: 1939-04-14&nbsp; Onderwerp: positieregeling directeur van het Centraal kamp voor vluchtelingen te Westerbork; voorstel voor aanstelling D. A. Syswerda als directeur.

Brief van de Chef der Afdeling Ambtenarenzaken aan de minister

Sonder-Ausweis&nbsp; Borchardt, Gustav, 27-11-10, B21 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: allen Betrieben Arbeiten zu verrichten (DB 6).&nbsp; Gültig bis: Auf Weiteres

Sonder-Ausweis&nbsp; Borchardt, Gustav, 27-11-10, B21 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: allen Betrieben Arbeiten zu verrichten (DB 6).&nbsp; Gültig bis: Auf Weiteres

Sonderausweis van Gustav Borchardt

Calendarium kamp Westerbork

1972

Van: Boswachter Aan: Houtvester Assen Plaats: Hooghalen Datum: 1940-01-22 Onderwerp: telefoonkosten

Van: Boswachter Aan: Houtvester Assen Plaats: Hooghalen Datum: 1940-01-22 Onderwerp: telefoonkosten

Brief van de boswachter aan Houtvester Assen

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Vluchtelingenkamp Datum: 1941-11-30 Onderwerp: het lossen van kolen, enige maanden geleden zelfs 24 wagons met kolen moeten lossen. Nu komen er waarschijnlijk 12 wagons, vier man op het station in Hooghalen en vier man in het kamp, inladen van een auto en weer lossen in het kamp. Werner is er koolzwart van geworden, zelfs nu hij zich heeft gewassen lijkt hij nog op een mijnwerker; over het werk van Stella; over de naaikamer van kamp Westerbork; kleinburgerlijke mensen; overheid heeft veel invloed op het kamp, net als de groep orthodoxe Joden. Alles moet koosjer zijn; veel mannen leven in het kamp zonder hun vrouw; veel vrijgezellen moeten zonder contact met vrouwen leven; alle Duitse Joden die in het buitenland leven zijn stateloos geworden; Werners ouders bereiden zich op een eventueel vertrek voor; veel bewoners gaan met vijf dagen verlof naar Amsterdam. Werner hoopt hiervoor ook in aanmerking te komen; brief het kamp binnen laten smokkelen via zijn broer en een vriend uit het kamp.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Vluchtelingenkamp Datum: 1941-11-30 Onderwerp: het lossen van kolen, enige maanden geleden zelfs 24 wagons met kolen moeten lossen. Nu komen er waarschijnlijk 12 wagons, vier man op het station in Hooghalen en vier man in het kamp, inladen van een auto en weer lossen in het kamp. Werner is er koolzwart van geworden, zelfs nu hij zich heeft gewassen lijkt hij nog op een mijnwerker; over het werk van Stella; over de naaikamer van kamp Westerbork; kleinburgerlijke mensen; overheid heeft veel invloed op het kamp, net als de groep orthodoxe Joden. Alles moet koosjer zijn; veel mannen leven in het kamp zonder hun vrouw; veel vrijgezellen moeten zonder contact met vrouwen leven; alle Duitse Joden die in het buitenland leven zijn stateloos geworden; Werners ouders bereiden zich op een eventueel vertrek voor; veel bewoners gaan met vijf dagen verlof naar Amsterdam. Werner hoopt hiervoor ook in aanmerking te komen; brief het kamp binnen laten smokkelen via zijn broer en een vriend uit het kamp.

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Dwangarbeiders voor een barak. Joodse werkkamp, 1942. Links op foto de heer Elias Cohen. Rechts op foto de heer E. A. van Dam. &nbsp;

Dwangarbeiders voor een barak. Joodse werkkamp, 1942. Links op foto de heer Elias Cohen. Rechts op foto de heer E. A. van Dam. &nbsp;

Twee dwangarbeiders staan voor een barak in een Joods werkkamp

Klaveren, van, dhr. Het huis van de commandant/directeur Schol van het Centraal Vluchtelingen Kamp. Kamp Westerbork, 1941.

Klaveren, van, dhr. Het huis van de commandant/directeur Schol van het Centraal Vluchtelingen Kamp. Kamp Westerbork, 1941.

van het huis van directeur Schol van het Centraal Vluchtelingenkamp

Nota omtrent de kern der moeilijkheden met directeur Centraal Vluchtelingenkamp&nbsp; Aan: Minister van Bin. Zaken&nbsp; Datum: 1940-02-09 Syswerda heeft een klein jaar naar zijn aanstelling de aan hem opdragen taken/richtlijnen niet uitgevoerd, waardoor drie ambtenaren van het Departement van Binnenlandse Zaken worden ingezet om in korte tijd de zaken voor elkaar te krijgen.

Nota omtrent de kern der moeilijkheden met directeur Centraal Vluchtelingenkamp&nbsp; Aan: Minister van Bin. Zaken&nbsp; Datum: 1940-02-09 Syswerda heeft een klein jaar naar zijn aanstelling de aan hem opdragen taken/richtlijnen niet uitgevoerd, waardoor drie ambtenaren van het Departement van Binnenlandse Zaken worden ingezet om in korte tijd de zaken voor elkaar te krijgen.

Notities over de kern der moeilijkheden met directeur Centraal Vluchtelingenkamp

Van: Betsie Baruch-de Levie.&nbsp; Aan: Topper, Fam.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1942-10-12&nbsp; Onderwerp: omstandigheden: bijvoorbeeld een transportnacht. Ze leven in een hel en ze worden vies en verkommeren, met 14.000 anderen in het kamp. Ze waren overvallen door het plotselinge vertrek naar kamp Westerbork. Ze hebben veel spullen moeten achterlaten; uitgaande transporten met 1700 personen; pakketten; beschrijving situatie; vraag met spoed om schoenen en kleding en andere zaken in verband met mogelijk vertrek aanstaande vrijdag (16 oktober).

Van: Betsie Baruch-de Levie.&nbsp; Aan: Topper, Fam.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1942-10-12&nbsp; Onderwerp: omstandigheden: bijvoorbeeld een transportnacht. Ze leven in een hel en ze worden vies en verkommeren, met 14.000 anderen in het kamp. Ze waren overvallen door het plotselinge vertrek naar kamp Westerbork. Ze hebben veel spullen moeten achterlaten; uitgaande transporten met 1700 personen; pakketten; beschrijving situatie; vraag met spoed om schoenen en kleding en andere zaken in verband met mogelijk vertrek aanstaande vrijdag (16 oktober).

Brief van Betsie Baruch aan de familie Topper vanuit kamp Westerbork

Personen