In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Het treinbord

Markt 4, Beilen

Het verhaal van Menachem Asscher

Een jongen vereeuwigd in hout

Testverhaal

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Op deze pagina ontdek je uiteenlopende verhalen over Kamp Westerbork: persoonlijke portretten van betrokkenen, gemeenteverhalen die laten zien hoe lokale gemeenschappen verbonden zijn met het kamp, themaverhalen die context en verdieping bieden, en objectverhalen waarin voorwerpen het verleden tastbaar maken.

Verhalen

Van: Stad, P.M. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-09-12 (aankomstdatum) Bijz.: met opschrift Stammliste, vorl. züruckgestellt.

Van: Stad, P.M. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-09-12 (aankomstdatum) Bijz.: met opschrift Stammliste, vorl. züruckgestellt.

Ausweiskarte van Philip Stad in kamp Westerbork

Reisverslag transport: 1942-11-30 uit Westerbork&nbsp; Briefjes werden in het geheim geschreven. Ze werden verstopt in een luchtrooster in een wagon. Bij terugkeer van de trein werden de verslagen uit de trein gehaald, waarna ze werden overgeschreven of overgetypt (o.a. door Bob Cahen). De kopieën (en originelen?) zijn daarna uit het kamp gesmokkeld.

Reisverslag transport: 1942-11-30 uit Westerbork&nbsp; Briefjes werden in het geheim geschreven. Ze werden verstopt in een luchtrooster in een wagon. Bij terugkeer van de trein werden de verslagen uit de trein gehaald, waarna ze werden overgeschreven of overgetypt (o.a. door Bob Cahen). De kopieën (en originelen?) zijn daarna uit het kamp gesmokkeld.

Het transport van Westerbork naar Auschwitz van 30 november 1942

Situatieschets van een uitgaand transport kamp Westerbork op het station van Assen. rangeren van de locomotief van achter naar voor de trein.

Situatieschets van een uitgaand transport kamp Westerbork op het station van Assen. rangeren van de locomotief van achter naar voor de trein.

Situatieschets van een uitgaand transport op station Assen

Kampgeld uit Theresienstadt.&nbsp; Biljet van 5 kronen. Datum van uitgave: 1943-01

Kampgeld uit Theresienstadt.&nbsp; Biljet van 5 kronen. Datum van uitgave: 1943-01

Geld uit Theresienstadt

Van: Inspectie der Domeinen Zwolle&nbsp; Aan: Houtvester in de houtvesterij Assen&nbsp; Plaats: Zwolle&nbsp; Datum: 1950-08-26&nbsp; Onderwerp: discussie en onduidelijkheden over de overdracht van het crematorium aan de gemeente Westerbork of het in bezit houden ervan door Staatsbosbeheer.

Van: Inspectie der Domeinen Zwolle&nbsp; Aan: Houtvester in de houtvesterij Assen&nbsp; Plaats: Zwolle&nbsp; Datum: 1950-08-26&nbsp; Onderwerp: discussie en onduidelijkheden over de overdracht van het crematorium aan de gemeente Westerbork of het in bezit houden ervan door Staatsbosbeheer.

Brief van de Inspectie der Domeinen aan de houtvester in de houtvesterij Assen

Jongeman leunend tegen een boompje. Plaats: Repatriëringskamp, Westerbork Datum: 1950 J.J. Thörig voor een barak in kamp Schattenberg.

Jongeman leunend tegen een boompje. Plaats: Repatriëringskamp, Westerbork Datum: 1950 J.J. Thörig voor een barak in kamp Schattenberg.

Foto van J.J.Thörig in Repatriëringskamp Westerbork (Schattenberg)

Van: Directeur Staatsbosbeheer&nbsp; Aan: Houtvester Assen&nbsp; Plaats: Utrecht&nbsp; Datum: 1939-09-25&nbsp; Onderwerp: Werkverschaffing bouw Centraal Vluchtelingenkamp, subsidie.

Van: Directeur Staatsbosbeheer&nbsp; Aan: Houtvester Assen&nbsp; Plaats: Utrecht&nbsp; Datum: 1939-09-25&nbsp; Onderwerp: Werkverschaffing bouw Centraal Vluchtelingenkamp, subsidie.

Brief van de directeur van Staatsbosbeheer aan Houtvester Assen

Einsatzstab Reichsleiter Rosenberg

Pulsen van bezittingen

Bewijs van crematie&nbsp; Datum: 01-06-1943 Nr. 322 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van:&nbsp; Scharnitzki, Max geb. 04-07-05 overleden te Westerbork op 27-05-1943 op 31-05-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie&nbsp; Datum: 01-06-1943 Nr. 322 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van:&nbsp; Scharnitzki, Max geb. 04-07-05 overleden te Westerbork op 27-05-1943 op 31-05-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie in kamp Westerbork betreffende Max Scharnitzki

Van: Visser, A. Aan: Visser, Mevr. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-08 Onderwerp: omstandigheden, geen idee van vrijlating

Van: Visser, A. Aan: Visser, Mevr. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-08 Onderwerp: omstandigheden, geen idee van vrijlating

Brief van A. Visser aan mevrouw Visser vanuit kamp Westerbork

Van: Visser, A. Aan: Visser, E. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-08-08 Onderwerp: Veel vrijstellingen, daardoor nu niets meer mogelijk. Vermoeden dat men maandag op transport naar Siberië gaat, naar men meent in fabrieken of de landbouw aan de Poolse grens. In Westerbork is alles keurig en beschaafd…. Blz.: 3

Van: Visser, A. Aan: Visser, E. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-08-08 Onderwerp: Veel vrijstellingen, daardoor nu niets meer mogelijk. Vermoeden dat men maandag op transport naar Siberië gaat, naar men meent in fabrieken of de landbouw aan de Poolse grens. In Westerbork is alles keurig en beschaafd…. Blz.: 3

Brief van A. Visser aan E. Visser vanuit kamp Westerbork

Van: Waterman-Lopes Cardozo, H. Aan: Kool, fam.,&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp,&nbsp; Datum: 1943-05-04,&nbsp; Onderwerp: dagelijkse situatie; Chaja is weer helemaal beter; graag de schone was retour voor de dinsdag; ze hebben een erg prettige hoek bij de ingang van de barak; de barakleidster is een lieve vrouw (Hanna Seelmann). De schrijfster breit sokken voor haar kinderen.

Van: Waterman-Lopes Cardozo, H. Aan: Kool, fam.,&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp,&nbsp; Datum: 1943-05-04,&nbsp; Onderwerp: dagelijkse situatie; Chaja is weer helemaal beter; graag de schone was retour voor de dinsdag; ze hebben een erg prettige hoek bij de ingang van de barak; de barakleidster is een lieve vrouw (Hanna Seelmann). De schrijfster breit sokken voor haar kinderen.

Briefkaart van Henriette Waterman-Lopes Cardozo aan familie Kool vanuit kamp Westerbork

A.E.F. D.P. Registration Record Repatrieringskaart Van: Gelder, van, Sonja Datum: 1945-06-07

A.E.F. D.P. Registration Record Repatrieringskaart Van: Gelder, van, Sonja Datum: 1945-06-07

van S. van Gelder na terugkeer in Nederland

Van: Boellaard, A.P.H. Aan: Plaats: Datum: 1941-10-22 Onderwerp: over versterking bewaking Vluchtelingenkamp.

Van: Boellaard, A.P.H. Aan: Plaats: Datum: 1941-10-22 Onderwerp: over versterking bewaking Vluchtelingenkamp.

Brief van A.P.H. Boelaard over de bewaking van kamp Westerbork door de marechaussee

Felicitatiegedicht Van het CDK en gemeentebureau&nbsp; Aan: As, van&nbsp; Datum: 1945-04-16&nbsp; Onderwerp: felicitatie verjaardag van tijdelijk commandant Aad van As.

Felicitatiegedicht Van het CDK en gemeentebureau&nbsp; Aan: As, van&nbsp; Datum: 1945-04-16&nbsp; Onderwerp: felicitatie verjaardag van tijdelijk commandant Aad van As.

Gedicht van medewerkers van het CDK-Westebork en het gemeentebureau

Van: Vos-Wittenburg, E.&nbsp; Aan: Lackrooy, Fam.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-09-20&nbsp; Onderwerp: pakketten; omstandigheden; kleding; transporten

Van: Vos-Wittenburg, E.&nbsp; Aan: Lackrooy, Fam.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-09-20&nbsp; Onderwerp: pakketten; omstandigheden; kleding; transporten

Briefkaart van E. Vos-Wittenburg aan de familie Lackrooy vanuit kamp Westerbork

Van: Walter, Kurt Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: voor het verlaten van het kamp om werkzaamheden te verrichten. Kurt was onder andere machinist op de locomotief van de smalspoortrein.

Van: Walter, Kurt Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: voor het verlaten van het kamp om werkzaamheden te verrichten. Kurt was onder andere machinist op de locomotief van de smalspoortrein.

Ausweiskarte van Kurt Walter

Bewijs van crematie Datum: 13-05-1943 Nr. 262 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Simon, Johanna Sara geb. 17-08-51 overleden te Westerbork op 07-05-1943 op: 10-05-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie Datum: 13-05-1943 Nr. 262 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Simon, Johanna Sara geb. 17-08-51 overleden te Westerbork op 07-05-1943 op: 10-05-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie in kamp Westerbork betreffende Johanna Sara Simon

Het gedeeltelijk verbouwen van barak 3 tot lagere school&nbsp; Woonoord Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1963-01-30 Opmerking: oude indeling van de barak als ziekenbarak en nieuwe indeling met zes leslokalen.

Het gedeeltelijk verbouwen van barak 3 tot lagere school&nbsp; Woonoord Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1963-01-30 Opmerking: oude indeling van de barak als ziekenbarak en nieuwe indeling met zes leslokalen.

Plattegrond verbouwing barak 3 van ziekenbarak tot schoolbarak in het woonoord Schattenberg