In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Van: Kerkeraad der Ned. Herv. Gemeente Rotterdam&nbsp; Verklaart dat Dam, van, Saartje voor 1 januari 1941 'einer chritslichen Konfession angehorig' was. Datum: 1942-09-23 Plaats: Rotterdam

Van: Kerkeraad der Ned. Herv. Gemeente Rotterdam&nbsp; Verklaart dat Dam, van, Saartje voor 1 januari 1941 'einer chritslichen Konfession angehorig' was. Datum: 1942-09-23 Plaats: Rotterdam

Verklaring van de Ned. Herv. Gemeente van Saartje van Dam

Plaatsen in kamp Westerbork

Doorgangskamp Westerbork

Militair Kamp Westerbork

Van: Swaab, David Aan: beste Kee en Suus Plaats: werkkamp Diever B Datum: 1942-09-27 Onderwerp: omstandigheden in kamp

Van: Swaab, David Aan: beste Kee en Suus Plaats: werkkamp Diever B Datum: 1942-09-27 Onderwerp: omstandigheden in kamp

Brief van David Louis Swaab aan Kee en Suus vanuit werkkamp Diever B

Bewijs van crematie Datum: 13-05-1943 Nr. 234 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Engers, Klara geb. 23-06-61 overleden te Westerbork op 27-04-1943 op: 28-04-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie Datum: 13-05-1943 Nr. 234 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Engers, Klara geb. 23-06-61 overleden te Westerbork op 27-04-1943 op: 28-04-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie in kamp Westerbork betreffende Klara Engers

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Vluchtelingenkamp Datum: 1942-04 Onderwerp: bezoek van Stella aan Werner, ze logeert in Hooghalen; over Werner en Stella (verliefdheid) en over hun onzekere toekomst.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Vluchtelingenkamp Datum: 1942-04 Onderwerp: bezoek van Stella aan Werner, ze logeert in Hooghalen; over Werner en Stella (verliefdheid) en over hun onzekere toekomst.

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1943-04-01 Onderwerp: Werner ligt nog steeds in het ziekenhuis, urine onderzoek, zoutloos eten; pakketjes worden in het bijzijn van de barakleiders opengemaakt en de brieven worden in beslag genomen. Dus geen brieven meer bij de pakketjes; vriend J. is niet meer in Scheveningen, maar verder gereisd over de grens (gevangenis in Duitsland?); transporten uit Vught zijn binnengekomen, onder andere de man van Cleo, hij is hersteld van een longontsteking; door de grote transporten is de school opgeheven en wordt de schoolbarak weer als woonbarak gebruikt; er gaan geruchten dat er wekelijks 2000 mensen moeten vertrekken in goederenwagons; Nicht Sara Davidson-Pach is op bezoek geweest, haar oudste dochter was alleen achtergebleven. Sara heeft een deel van haar bagage weer terug is vol optimistisch met haar kinderen op transport gegaan. Of Stella dit aan haar dochter Mirjam wil doorgeven.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1943-04-01 Onderwerp: Werner ligt nog steeds in het ziekenhuis, urine onderzoek, zoutloos eten; pakketjes worden in het bijzijn van de barakleiders opengemaakt en de brieven worden in beslag genomen. Dus geen brieven meer bij de pakketjes; vriend J. is niet meer in Scheveningen, maar verder gereisd over de grens (gevangenis in Duitsland?); transporten uit Vught zijn binnengekomen, onder andere de man van Cleo, hij is hersteld van een longontsteking; door de grote transporten is de school opgeheven en wordt de schoolbarak weer als woonbarak gebruikt; er gaan geruchten dat er wekelijks 2000 mensen moeten vertrekken in goederenwagons; Nicht Sara Davidson-Pach is op bezoek geweest, haar oudste dochter was alleen achtergebleven. Sara heeft een deel van haar bagage weer terug is vol optimistisch met haar kinderen op transport gegaan. Of Stella dit aan haar dochter Mirjam wil doorgeven.

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit kamp Westerbork

Van: Querido, Levie Aan: … en hooggeplaatste dames Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-04-08 Onderwerp: nog steeds goed; in de barak zachtjes aan onmisbaar, als ze geen 1000 maal Querido per dag in de barak roepen dan is er iets aan de hand; afgelopen week een boodschap dat de bewoners van barak 55 zouden worden overgeplaatst naar de 68 en 69. Je weet niet wat je er voor in de plaats krijgt; Levie is naar de barakleider gelopen en kreeg in gebroken Nederlands te horen dat hij mocht blijven vanwege zijn onmisbaarheid (als beste van de binnendienst, een manusje van alles), samen met Mansfeld en de barak leider; 450 mensen zijn verhuisd naar de twee andere barakken…

Van: Querido, Levie Aan: … en hooggeplaatste dames Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-04-08 Onderwerp: nog steeds goed; in de barak zachtjes aan onmisbaar, als ze geen 1000 maal Querido per dag in de barak roepen dan is er iets aan de hand; afgelopen week een boodschap dat de bewoners van barak 55 zouden worden overgeplaatst naar de 68 en 69. Je weet niet wat je er voor in de plaats krijgt; Levie is naar de barakleider gelopen en kreeg in gebroken Nederlands te horen dat hij mocht blijven vanwege zijn onmisbaarheid (als beste van de binnendienst, een manusje van alles), samen met Mansfeld en de barak leider; 450 mensen zijn verhuisd naar de twee andere barakken…

Brief van Levie Querido vanuit kamp Westerbork

Bonkaart KA 411-412 Voedingsmiddelen 11e en 12e periode 1944 Bonkaart is compleet omdat deze niet geldig is verklaard.

Bonkaart KA 411-412 Voedingsmiddelen 11e en 12e periode 1944 Bonkaart is compleet omdat deze niet geldig is verklaard.

Bonkaart voor voedingsmiddelen

Deportatie vanuit kamp Westerbork

Reisverloop vanuit kamp Westerbork

Nederlandse Spoorwegen en de deportatie vanuit kamp Westerbork

Transportbegeleiding vanuit kamp Westerbork

Samenstelling transportlijsten kamp Westerbork

Deutsche Reichsbahn en de deportatie vanuit kamp Westerbork

Vrijstellingen van deportatie vanuit kamp Westerbork

Weinreb vrijstelling

Bewaking kamp Westerbork

SD/Sipo kamp Westerbork

Crematorium

Van: Feldman-Kan, Lotte Ruth (via haar moeder) Aan: Feldman, T. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-04-20 Onderwerp: brief ontvangen, Lotte kijkt er altijd verlangend naar uit; morgen over een week is hun verlovingsdag; nu hoop ze in ieder geval op de verjaardag van haar man bij hem te kunnen zijn; gisteren hebben ene paar dames kaarten gelegd, bij beide keren pakte het goed uit en zou ze naar huis gaan…; ze heeft gelukkig gemakkelijke schoenen voor de hele dag, anders had zij zich geen raad geweten; over haar zaak en een bezoekersvergunning…&nbsp;

Van: Feldman-Kan, Lotte Ruth (via haar moeder) Aan: Feldman, T. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-04-20 Onderwerp: brief ontvangen, Lotte kijkt er altijd verlangend naar uit; morgen over een week is hun verlovingsdag; nu hoop ze in ieder geval op de verjaardag van haar man bij hem te kunnen zijn; gisteren hebben ene paar dames kaarten gelegd, bij beide keren pakte het goed uit en zou ze naar huis gaan…; ze heeft gelukkig gemakkelijke schoenen voor de hele dag, anders had zij zich geen raad geweten; over haar zaak en een bezoekersvergunning…&nbsp;

Brief van Lotte Ruth Feldman Kan (via haar moeder) aan haar echtgenoot vanuit kamp Westerbork

Van: Joop&nbsp; Aan: Lieve Moeder, Mien en Ben&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum:&nbsp;1943 Onderwerp: Is er nog hoop, hoop om het kamp nog uit te kunnen komen, houdt de schrijver staande; transporten; Omstandigheden; pakketten; voedsel.

Van: Joop&nbsp; Aan: Lieve Moeder, Mien en Ben&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum:&nbsp;1943 Onderwerp: Is er nog hoop, hoop om het kamp nog uit te kunnen komen, houdt de schrijver staande; transporten; Omstandigheden; pakketten; voedsel.

Brief van Joop aan moeder en Mien en Ben (Lackrooy) vanuit kamp Westerbork

Wachttorens kamp Westerbork

Van: Kortoef-Leijden van Amstel, S. Aan: Piket, T Datum: 1943-06-24 Plaats: Westerbork, kamp, barak 7. Onderwerp: pakket ontvangen.

Van: Kortoef-Leijden van Amstel, S. Aan: Piket, T Datum: 1943-06-24 Plaats: Westerbork, kamp, barak 7. Onderwerp: pakket ontvangen.

Briefkaart van S. Kortoef-Leijden van Amstel aan T. Piket vanuit kamp Westerbork

Bewijs van crematie&nbsp; Datum: 23-07-1943 Nr. 439 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Maas, Emilie geb. 07-11-56 overleden te Westerbork op 19-07-1943 op 22-07-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie&nbsp; Datum: 23-07-1943 Nr. 439 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Maas, Emilie geb. 07-11-56 overleden te Westerbork op 19-07-1943 op 22-07-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie in kamp Westerbork betreffende Emilie Maas

Kampleven Westerbork

Feestdagen kamp Westerbork

Kerstfeest kamp Westerbork

Sinterklaas kamp Westerbork

Proclamatie RMS kamp Westerbork

Joodse feestdagen kamp Westerbork

Van: Modela, de, Pim (onbekend) Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: OD lied Het lied werd gezongen in scene 9 ‘V’ und 'OD van het cabaretprogramma Humor und Melodie. Het gaat hier om een Nederlandse vertaling.

Van: Modela, de, Pim (onbekend) Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: OD lied Het lied werd gezongen in scene 9 ‘V’ und 'OD van het cabaretprogramma Humor und Melodie. Het gaat hier om een Nederlandse vertaling.

over de Joodse Ordedienst

Bewijs van crematie Datum: 13-05-1943 Nr. 237 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Swaab, Yvonne geb. 22-11-41 overleden te Westerbork op 27-04-1943 op: 30-04-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie Datum: 13-05-1943 Nr. 237 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Swaab, Yvonne geb. 22-11-41 overleden te Westerbork op 27-04-1943 op: 30-04-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie in kamp Westerbork betreffende Yvonne Swaab

De Schouwburg van het kamp Westerbork Kamp Westerbork, 1942-1944

De Schouwburg van het kamp Westerbork Kamp Westerbork, 1942-1944

De schouwburg van kamp Westerbork

Gebouwen kamp Westerbork

Verbouwen gebouwen kamp Westerbork

Ontstaan kamp Westerbork

Beheer kamp Westerbork

Richtlijnen voor samenstellen bevolking Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork, 1939. vanuit welke kampen zij moeten komen Wieringermeer, Hoek van Holland en Loosdrecht; geen kinderen onder de 14 jaar, legaal; illegaal; gedoopte Joden; Liberaal, orthodox en Palestina pioniers. Uitgangspunt is een totaal van 2508 personen.

Richtlijnen voor samenstellen bevolking Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork, 1939. vanuit welke kampen zij moeten komen Wieringermeer, Hoek van Holland en Loosdrecht; geen kinderen onder de 14 jaar, legaal; illegaal; gedoopte Joden; Liberaal, orthodox en Palestina pioniers. Uitgangspunt is een totaal van 2508 personen.

Beleidsplan richtlijnen aantal en samenstelling van de bevolking van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Militair Kampement Westerbork. Datum: 1949 Negen militairen op de fiets. Op de achtergrond een privaatgebouw aan de kant van de barakken met de nummers 80. ‘Rijwielgroep’ Derde van links, op de fiets, is Harm Klaas Broeils.

Militair Kampement Westerbork. Datum: 1949 Negen militairen op de fiets. Op de achtergrond een privaatgebouw aan de kant van de barakken met de nummers 80. ‘Rijwielgroep’ Derde van links, op de fiets, is Harm Klaas Broeils.

Foto van militairen en hun fietsen in Militair Kampement Westerbork

Foto van het gezin Weissenstein&nbsp; Plaats: Sluis, Vluchtelingenkamp Datum: 1940

Foto van het gezin Weissenstein&nbsp; Plaats: Sluis, Vluchtelingenkamp Datum: 1940

Foto van het gezin Weissenstein in Vluchtelingenkamp Sluis

Van: Jewish Agency, Jerusalem Aan: Gassmann, Heinrich en familie (via de Joodsche Raad voor Amsterdam) Datum: 1944-01-14 Onderwerp: het echtpaar Gassmann-Baumann komt in aanmerking voor uitwisseling naar Palestina (lijst 7).

Van: Jewish Agency, Jerusalem Aan: Gassmann, Heinrich en familie (via de Joodsche Raad voor Amsterdam) Datum: 1944-01-14 Onderwerp: het echtpaar Gassmann-Baumann komt in aanmerking voor uitwisseling naar Palestina (lijst 7).

Brief Jewish Agency in Jerusalem aan Heinrich Gassmann en zij vrouw

Beplanting kamp Westerbork

Tuinen in kamp Westerbork

Lupinen in kamp Westerbork

Perioden kamp Westerbork

1949

Januari 1946 t/m december 1947

Januari 1964 t/m december 1965

Januari 1950 t/m februari 1951

Maart 1951 t/m december 1955

Oktober 1939 t/m april 1940

Januari 1942 t/m juni 1942

Mei 1940 t/m december 1941

Januari 1956 t/m december 1963

Augustus 1943 t/m augustus 1944

Januari 1966 t/m december 1970

Juli 1942 t/m september 1942

November 1942 t/m december 1942

Januari 1971 t/m maart 1983

April 1983 t/m december 1989

Januari 1943 t/m juli 1943

Januari 1990 t/m december 1998

1948

Januari 1999 t/m december 2009

Oktober 1942

-Oktober 1939

September 1944 t/m april 1945

Januari 2010 -

April 1945 t/m december 1945

Bewijs van crematie Datum: 31-03-1943 Nr. 147 De Ambtenaar van den Burgerlijke Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Sohn, Isidor geb. 30-07-78 overleden 27-03-1943 te Westerbork op: 29-03-1043 is gecremeerd.

Bewijs van crematie Datum: 31-03-1943 Nr. 147 De Ambtenaar van den Burgerlijke Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Sohn, Isidor geb. 30-07-78 overleden 27-03-1943 te Westerbork op: 29-03-1043 is gecremeerd.

Bewijs van crematie in kamp Westerbork betreffende Isidor Sohn

Enveloppe Standaard enveloppe uit het Polizeiliches Durchgangslager Amersfoort.&nbsp; Ingevuld door: Leeuw, de, Louis Aan: Leeuw, de, Bernard Datum: november 1942 (poststempel)

Enveloppe Standaard enveloppe uit het Polizeiliches Durchgangslager Amersfoort.&nbsp; Ingevuld door: Leeuw, de, Louis Aan: Leeuw, de, Bernard Datum: november 1942 (poststempel)

Enveloppe aan Bernard de Leeuw vanuit kamp Amersfoort

Van: Matteman, Margot Aan: beste jongens Plaats: Apeldoornsche Bosch Datum: maandagnacht Onderwerp: omstandigheden; koude temperaturen; dubbele kleding aan; werktijden; vrije dagen; veel nieuw personeel komt binnen.

Van: Matteman, Margot Aan: beste jongens Plaats: Apeldoornsche Bosch Datum: maandagnacht Onderwerp: omstandigheden; koude temperaturen; dubbele kleding aan; werktijden; vrije dagen; veel nieuw personeel komt binnen.

Brief van Margot Matteman aan bekende vanuit Apeldoornsche Bosch

Van: Buijvoets, J.G. Aan: Lt.-Kol. Doove, Th., Commissaris Millitaire Afdeling V. te Assen Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-11-28 22.00 uur. Onderwerp: de problemen rondom het ontslag van dr. Baudoin met achtergrond informatie.

Van: Buijvoets, J.G. Aan: Lt.-Kol. Doove, Th., Commissaris Millitaire Afdeling V. te Assen Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-11-28 22.00 uur. Onderwerp: de problemen rondom het ontslag van dr. Baudoin met achtergrond informatie.

Brief van J.G. Buijvoets aan Luitenant-Kolonel Th. Doove van het Militair Gezag over het ontslag van Dr. Baudoin

Plattegrond met riolering en gevels van (woon) barak 47. Woonoord Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1964-09-03

Plattegrond met riolering en gevels van (woon) barak 47. Woonoord Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1964-09-03

Plattegrond van barak 47 in het woonoord Schattenberg