In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Van: Annie Aan: Rudie Plaats: Trein Datum: 1943-09-07 Onderwerp: Beschrijving situatie en omstandigheden in de trein. Annie is met haar ouders op weg naar een nieuwe 'woonplaats''. Ze zitten met 32 personen in een wagon. Erich (Zielke) kon niets meer doen voor hun. Ze vraag of Rudi een pakketje wil opsturen naar Jaap Spitz uit barak 69 met wie ze de laatste zomerdagen veel gewandeld heeft op de heide buiten het kamp.

Van: Annie Aan: Rudie Plaats: Trein Datum: 1943-09-07 Onderwerp: Beschrijving situatie en omstandigheden in de trein. Annie is met haar ouders op weg naar een nieuwe 'woonplaats''. Ze zitten met 32 personen in een wagon. Erich (Zielke) kon niets meer doen voor hun. Ze vraag of Rudi een pakketje wil opsturen naar Jaap Spitz uit barak 69 met wie ze de laatste zomerdagen veel gewandeld heeft op de heide buiten het kamp.

Briefkaart van Annie aan Rudie vanuit kamp Westerbork

Buitencommando's kamp Westerbork

SD-Hoofdkwartier Velp

Tegel, gemaakt van klei. Op de tegel staan een davidsster en een kruis en de tekst: Westerbork kerst 1942. De tegel is gemaakt in kamp Westerbork door F. Kanstein

Tegel, gemaakt van klei. Op de tegel staan een davidsster en een kruis en de tekst: Westerbork kerst 1942. De tegel is gemaakt in kamp Westerbork door F. Kanstein

Tegel van klei gemaakt door F. Kanstein in kamp Westerbork

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-07-25 Onderwerp: Werner was geschrokken van een expresbrief van Stella. Hij dacht dat ze een oproep had gekregen, wat dus niet het geval was. Stella heeft de mogelijkheid van uitstel van transport. Zo lijkt ook de situatie voor Werner in kamp Westerbork, de oorspronkelijke bewoners lijken voorlopig uitstel te krijgen. De situatie blijft onzeker. ‘We leven op afroep’, het kan weken, het kan maanden duren. De rugzakken die vorige week klaarstonden worden weer leeggemaakt. De eerste twee transporten waren schokkend en confronterend, mensen met gevangenis- en concentratiekamp ervaring zaten erbij. De organisatie van de transporten was nog niet in orde. De eerste twee transporten gingen met goederenwagons. Vanaf het derde transport konden de mensen even bijkomen, zieke mensen &nbsp;en bijzondere gevallen werden eruit gehaald en oude persoonswagons werden ingezet om de mensen verder te vervoeren. ‘We hebben gehoord dat de mensen in Auschwitz goed zijn gearriveerd en in Groningen en Bremen door het Rode Kruis verzorgd worden’. De kinderen kregen melk en de mannen moeten daarginds werken bij boeren of in fabrieken. De vrouwen en kinderen blijven in het kamp. De gezinnen wonen samen. Werner vindt de berichten niet betrouwbaar genoeg. Eerst maar een bericht van de mannen zelf krijgen. Het vijfde transport uit Amsterdam is binnengekomen. Er komen ook mannen uit werkkampen, gedeeltelijk werken ze in het kamp of gaan ze met hun gezin mee naar het Oosten. Tweemaal in de week vertrekt een transport, elk met ongeveer 1000 mensen. Onder de gedeporteerden bevinden zich veel arme mensen uit de Jodenbuurt. Er zitten weinig beter gesitueerden tussen…

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-07-25 Onderwerp: Werner was geschrokken van een expresbrief van Stella. Hij dacht dat ze een oproep had gekregen, wat dus niet het geval was. Stella heeft de mogelijkheid van uitstel van transport. Zo lijkt ook de situatie voor Werner in kamp Westerbork, de oorspronkelijke bewoners lijken voorlopig uitstel te krijgen. De situatie blijft onzeker. ‘We leven op afroep’, het kan weken, het kan maanden duren. De rugzakken die vorige week klaarstonden worden weer leeggemaakt. De eerste twee transporten waren schokkend en confronterend, mensen met gevangenis- en concentratiekamp ervaring zaten erbij. De organisatie van de transporten was nog niet in orde. De eerste twee transporten gingen met goederenwagons. Vanaf het derde transport konden de mensen even bijkomen, zieke mensen &nbsp;en bijzondere gevallen werden eruit gehaald en oude persoonswagons werden ingezet om de mensen verder te vervoeren. ‘We hebben gehoord dat de mensen in Auschwitz goed zijn gearriveerd en in Groningen en Bremen door het Rode Kruis verzorgd worden’. De kinderen kregen melk en de mannen moeten daarginds werken bij boeren of in fabrieken. De vrouwen en kinderen blijven in het kamp. De gezinnen wonen samen. Werner vindt de berichten niet betrouwbaar genoeg. Eerst maar een bericht van de mannen zelf krijgen. Het vijfde transport uit Amsterdam is binnengekomen. Er komen ook mannen uit werkkampen, gedeeltelijk werken ze in het kamp of gaan ze met hun gezin mee naar het Oosten. Tweemaal in de week vertrekt een transport, elk met ongeveer 1000 mensen. Onder de gedeporteerden bevinden zich veel arme mensen uit de Jodenbuurt. Er zitten weinig beter gesitueerden tussen…

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit kamp Westerbork

Van: Wijnberg, Simon Aan: Wijnberg, Walter Datum: 1945-05-09 Plaats: Zwitserland De vader van Walter schreef dat hij en zijn vrouw (moeder) naar Glion zullen verhuizen en dat ze dus Walter kunnen gaan opzoeken.

Van: Wijnberg, Simon Aan: Wijnberg, Walter Datum: 1945-05-09 Plaats: Zwitserland De vader van Walter schreef dat hij en zijn vrouw (moeder) naar Glion zullen verhuizen en dat ze dus Walter kunnen gaan opzoeken.

Briefkaart van Simon Wijnberg aan Walter Wijnberg vanuit Zwitserland

Riolering barak 28 29 en 30&nbsp; Woonoord Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1957-10

Riolering barak 28 29 en 30&nbsp; Woonoord Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1957-10

Plattegrond van de riolering van de voormalige Centrale Keuken in het woonoord Schattenberg