In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Bewijs Van: Jong-Cohen, de, Estella Plaats: Westerbork, kamp Datum: juli 1943 Onderwerp: ze is ingedeeld bij de Reinigungsdienst van het Lagerkrankenhaus

Bewijs Van: Jong-Cohen, de, Estella Plaats: Westerbork, kamp Datum: juli 1943 Onderwerp: ze is ingedeeld bij de Reinigungsdienst van het Lagerkrankenhaus

Bewijs dat Estella de Jong-Cohen is ingedeeld bij de Reiningsdienst van het kampziekenhuis

Betreft: Kamp Schattenberg nieuwe opzet&nbsp; Schaal: 1:1000&nbsp; Datum: 1958-06-27&nbsp; Opmerkingen: in kleur Om de woon- en leefomstandigheden te verbeteren is er gedacht aan nieuwbouw en een nieuwe inrichting van het woonoord Schattenberg. Uiteindelijk is de keuze gemaakt het kamp te slopen en de bewoners onder te brengen in speciale Molukse wijken in onder andere Appingedam, Assen en Bovensmilde. &nbsp;

Betreft: Kamp Schattenberg nieuwe opzet&nbsp; Schaal: 1:1000&nbsp; Datum: 1958-06-27&nbsp; Opmerkingen: in kleur Om de woon- en leefomstandigheden te verbeteren is er gedacht aan nieuwbouw en een nieuwe inrichting van het woonoord Schattenberg. Uiteindelijk is de keuze gemaakt het kamp te slopen en de bewoners onder te brengen in speciale Molukse wijken in onder andere Appingedam, Assen en Bovensmilde. &nbsp;

Plattegrond van een nieuwe opzet van het woonoord Schattenberg

Van: Lini Aan: Snoek, H., Mej. Plaats: Datum: 1942-augustus Onderwerp: transport naar Westerbork Zie ook de briefkaarten: 8795-13, 8795-14, 8795-18.

Van: Lini Aan: Snoek, H., Mej. Plaats: Datum: 1942-augustus Onderwerp: transport naar Westerbork Zie ook de briefkaarten: 8795-13, 8795-14, 8795-18.

Briefkaart van Lini aan H. Snoek vanuit de trein

Van: Liesje en Joop (Batavier) Aan: Batavier, Mevr. Plaats: trein Datum: 1943-06-08 Onderwerp: bevestiging dat men op transport is gesteld ('we zitten in de beestenwagen') en verzoek om geen pakketten meer te sturen.

Van: Liesje en Joop (Batavier) Aan: Batavier, Mevr. Plaats: trein Datum: 1943-06-08 Onderwerp: bevestiging dat men op transport is gesteld ('we zitten in de beestenwagen') en verzoek om geen pakketten meer te sturen.

Briefkaart van Liesje en Joop Batavier aan mevrouw Ras-Batavier vanuit de trein

Van: Lini Aan: Snoek, H., Mej. Plaats: Coevorden Datum: 1942-08-19 Onderwerp: transport naar Westerbork Zie ook de twee andere briefkaarten (8795-13 en 8795-14)

Van: Lini Aan: Snoek, H., Mej. Plaats: Coevorden Datum: 1942-08-19 Onderwerp: transport naar Westerbork Zie ook de twee andere briefkaarten (8795-13 en 8795-14)

Van: Walter Wijnberg Plaats: Westerbork, kamp &nbsp; Datum: 1944-04-18&nbsp; Onderwerp: Schoolrapport 1ste kwartaal 1944.

Van: Walter Wijnberg Plaats: Westerbork, kamp &nbsp; Datum: 1944-04-18&nbsp; Onderwerp: Schoolrapport 1ste kwartaal 1944.

Schoolrapport van Walter Wijnberg

De daverende dingen dezer dagen door: Ton van Tast 1945 ons land uit Lijden Ontzet Oorlogs-Prentenboek Uitg.: Kompas, Den Haag

De daverende dingen dezer dagen door: Ton van Tast 1945 ons land uit Lijden Ontzet Oorlogs-Prentenboek Uitg.: Kompas, Den Haag

Prentenboek over de bevrijding van Nederland

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangenen aan het voetballen op de appelplaats van het kamp. De wedstrijd wordt bekeken door lotgenoten, jong en oud. Op de achtergrond barak 25.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangenen aan het voetballen op de appelplaats van het kamp. De wedstrijd wordt bekeken door lotgenoten, jong en oud. Op de achtergrond barak 25.

Foto van een still uit de Westerborkfilm

Betreft: Plattegrond, aanzichten en doorsnede van barak 55 in woonoord Schattenberg.&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: Augustus 1959 Opmerking: voorbereidingen tot het aanpassen van de indeling van de barak, zodat gezinnen een eigen woonruimte hebben.&nbsp;

Betreft: Plattegrond, aanzichten en doorsnede van barak 55 in woonoord Schattenberg.&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: Augustus 1959 Opmerking: voorbereidingen tot het aanpassen van de indeling van de barak, zodat gezinnen een eigen woonruimte hebben.&nbsp;

Plattegrond met aanzicht en een nieuwe indeling van barak 55 in woonoord Schattenberg

Betreft: Kamp Schattenberg situatie nieuw&nbsp; Schaal: 1:1000&nbsp; Datum: 1958-07-16&nbsp; Opmerkingen: Opmerkingen: Opmerkingen: Om de woon- en leefomstandigheden te verbeteren is er gedacht aan nieuwbouw en een nieuwe inrichting van het woonoord Schattenberg, waarbij een deel van het oorspronkelijke kamp Westerbork intact zou blijven. Uiteindelijk is de keuze gemaakt het kamp bijna volledig te slopen en de bewoners onder te brengen in speciale Molukse wijken in onder andere Appingedam, Assen en Bovensmilde . &nbsp;

Betreft: Kamp Schattenberg situatie nieuw&nbsp; Schaal: 1:1000&nbsp; Datum: 1958-07-16&nbsp; Opmerkingen: Opmerkingen: Opmerkingen: Om de woon- en leefomstandigheden te verbeteren is er gedacht aan nieuwbouw en een nieuwe inrichting van het woonoord Schattenberg, waarbij een deel van het oorspronkelijke kamp Westerbork intact zou blijven. Uiteindelijk is de keuze gemaakt het kamp bijna volledig te slopen en de bewoners onder te brengen in speciale Molukse wijken in onder andere Appingedam, Assen en Bovensmilde. &nbsp;

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: twee kampgevangenen slopen batterijen.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: twee kampgevangenen slopen batterijen.

Van: Magnus, Simon Geboren: 1924-08-31 Plaats: Westerbork, kamp, 66 Onderwerp: moet woensdag om 7 uur bij de polikliniek verschijnen, oogarts.

Van: Magnus, Simon Geboren: 1924-08-31 Plaats: Westerbork, kamp, 66 Onderwerp: moet woensdag om 7 uur bij de polikliniek verschijnen, oogarts.

Ausweis van Simon Magnus

Lagersonderbefehl Datum: 1943-08-04 Stroomverbruik

Lagersonderbefehl Datum: 1943-08-04 Stroomverbruik

Lagersonderbefehl

Enveloppe geadresseerd aan W. Rose

Groepsfoto van Gemmeker, Frau Hassel, Aus der Funten en Fraulein Winkelkamper in de woning van de kampcommandant.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-1944 V.l.n.r.: Fraulein Winkelkamper (secretaresse Aus der Funten); Aus der Funten; Frau Hassel; A.K. Gemmeker.

Groepsfoto van Gemmeker, Frau Hassel, Aus der Funten en Fraulein Winkelkamper in de woning van de kampcommandant.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-1944 V.l.n.r.: Fraulein Winkelkamper (secretaresse Aus der Funten); Aus der Funten; Frau Hassel; A.K. Gemmeker.

Foto van een gezelschap in de woning van de kampcommandant

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: Kampgevangenen in de weer met lorries geladen met bakstenen. Mogelijk heeft het te maken met de bouw van de kas. Op de achtergrond barak 75.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: Kampgevangenen in de weer met lorries geladen met bakstenen. Mogelijk heeft het te maken met de bouw van de kas. Op de achtergrond barak 75.

Van: M. Ras-Batavier Aan: Gerzon, fam.&nbsp; Plaats: Amsterdam&nbsp; Datum: 1943-08-04 Onderwerp: Vraag of de fam. Gerzon nog in Westerbork is; Beppie in het ziekenhuis. De kaart kwam retour. Op 9 september werd het gezin Gerzon uit kamp Westerbork ontslagen, om vervolgens op 29 september weer terug te keren in het kamp (zie poststempels). Leopold Gerzon is medewerker bij de Joodse Raad.

Van: M. Ras-Batavier Aan: Gerzon, fam.&nbsp; Plaats: Amsterdam&nbsp; Datum: 1943-08-04 Onderwerp: Vraag of de fam. Gerzon nog in Westerbork is; Beppie in het ziekenhuis. De kaart kwam retour. Op 9 september werd het gezin Gerzon uit kamp Westerbork ontslagen, om vervolgens op 29 september weer terug te keren in het kamp (zie poststempels). Leopold Gerzon is medewerker bij de Joodse Raad.

Briefkaart van M. Ras-Batavier aan de familie Gerzon in kamp Westerbork vanuit Amsterdam

Bewijs&nbsp; Van: Verwaltung Lagerkrankenhaus Personal-Abteilung&nbsp; Toegekend aan: Jong-Cohen, de, E. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-05-20 Onderwerp: ze is ingedeeld bij de reinigingsdienst in DB 4.

Bewijs&nbsp; Van: Verwaltung Lagerkrankenhaus Personal-Abteilung&nbsp; Toegekend aan: Jong-Cohen, de, E. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-05-20 Onderwerp: ze is ingedeeld bij de reinigingsdienst in DB 4.

Bewijs dat Estella de Jong-Cohen bij de Reiningsdienst van Dienstbereich 4 is ingedeeld

Van: Gemachtigde voor Centraal Bureau Verzorging Oorlogsslachtoffers&nbsp; Aan: Coelingh-Barnstijn, A.&nbsp; Plaats: Amersfoort&nbsp; Datum: 1947-07-28&nbsp; Onderwerp: betreft onderzoek naar haar broer Gustaaf Barnstijn.

Van: Gemachtigde voor Centraal Bureau Verzorging Oorlogsslachtoffers&nbsp; Aan: Coelingh-Barnstijn, A.&nbsp; Plaats: Amersfoort&nbsp; Datum: 1947-07-28&nbsp; Onderwerp: betreft onderzoek naar haar broer Gustaaf Barnstijn.

Brief van Centraal Bureau Verzorging Oorlogsslachtoffers aan A. Coelingh-Barnstijn

Van: Magnus, Simon Datum: 1943-11-24 Plaats: Westerbork, kamp, barak 66 Onderwerp: Simon krijgt Dienstfrei voor drie dagen. Het document is ondertekend door een arts, de barakleider en de groepsleider.

Van: Magnus, Simon Datum: 1943-11-24 Plaats: Westerbork, kamp, barak 66 Onderwerp: Simon krijgt Dienstfrei voor drie dagen. Het document is ondertekend door een arts, de barakleider en de groepsleider.

Bekendmaking aan de Barakkenleiders Datum: 1943-09-17 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: controle op postverzending; schrijven van brieven

Bekendmaking aan de Barakkenleiders Datum: 1943-09-17 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: controle op postverzending; schrijven van brieven

Bekendmaking over controle op de postverzending en het schrijven van brieven

Van: Annie&nbsp; Aan: Rudi&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-08-01&nbsp; Onderwerp: beschrijving situatie in kamp; sinds enige weken een tafel een een bank bij het bed. Er zullen nog meer bedden uit de barak verdwijnen en vervangen worden door tafels en banken. Annie schrijft haar briefkaart zitten op een kistje op de heide. Regelmatig neemt zij veldbloemen of heide het kamp mee binnen. Vader werkt nog steeds op de schilderwerkplaats (zijn oude beroep) en moeder houdt de barak schoon. Annie heeft voorlopige vrijstelling…

Van: Annie&nbsp; Aan: Rudi&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-08-01&nbsp; Onderwerp: beschrijving situatie in kamp; sinds enige weken een tafel een een bank bij het bed. Er zullen nog meer bedden uit de barak verdwijnen en vervangen worden door tafels en banken. Annie schrijft haar briefkaart zitten op een kistje op de heide. Regelmatig neemt zij veldbloemen of heide het kamp mee binnen. Vader werkt nog steeds op de schilderwerkplaats (zijn oude beroep) en moeder houdt de barak schoon. Annie heeft voorlopige vrijstelling…

Brief van Annie aan Rudi vanuit kamp Westerbork

Van: Reens, A. (in opdracht van) Aan: Rudi Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-06-02 Onderwerp: bedankje voor brieven, groeten. Ze is aan het werk, oud collega's goed aangetroffen.

Van: Reens, A. (in opdracht van) Aan: Rudi Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-06-02 Onderwerp: bedankje voor brieven, groeten. Ze is aan het werk, oud collega's goed aangetroffen.

Briefkaart van Annie Reens aan Rudi vanuit kamp Westerbork

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangenen aan het voetballen op de appelplaats van het kamp. De wedstrijd wordt bekeken door lotgenoten, jong en oud. Op de achtergrond barak 22.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangenen aan het voetballen op de appelplaats van het kamp. De wedstrijd wordt bekeken door lotgenoten, jong en oud. Op de achtergrond barak 22.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-09-01 Onderwerp: bedanken voor het pakketje van Stella; familieleden van Werner uit Oss zijn in kamp Westerbork terecht gekomen; opgevangen in het achterafkamertje van de familie…in een familiebarak, koffie gedronken. Het kamertje is een ruimte van komen en gaan van mensen; in de brief van Werner bevinden zich door een kind gescheurde tientjes (3), laten inruilen door iemand zonder een Jodenster; vakantie van Stella is voorbij, ze geeft weer les, ze heeft een vergunning voor een fiets gekregen; trouwplannen, voorbereidingen.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-09-01 Onderwerp: bedanken voor het pakketje van Stella; familieleden van Werner uit Oss zijn in kamp Westerbork terecht gekomen; opgevangen in het achterafkamertje van de familie…in een familiebarak, koffie gedronken. Het kamertje is een ruimte van komen en gaan van mensen; in de brief van Werner bevinden zich door een kind gescheurde tientjes (3), laten inruilen door iemand zonder een Jodenster; vakantie van Stella is voorbij, ze geeft weer les, ze heeft een vergunning voor een fiets gekregen; trouwplannen, voorbereidingen.

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit kamp Westerbork

Mededeling&nbsp; Datum: 1943-12-01&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: verplichting tot baden.

Mededeling&nbsp; Datum: 1943-12-01&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: verplichting tot baden.

Mededeling over de verplichting tot baden

Mededeling Datum: 1943-10-29 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: niet doorgaan van uitgifte van scheerzeep

Mededeling Datum: 1943-10-29 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: niet doorgaan van uitgifte van scheerzeep

Mededeling over het niet doorgaan van uitgifte van scheerzeep

Van: de onderduikouders Aan: beste vriendin (Matje Leefsma-Wolf) Plaats: onderduikplek van Thijsje Datum: 1943-04-29/1944-04-29 Onderwerp: details over Thijsje; de dag ervoor was hij jarig; over cadeautjes; moeder zal Thijsje niet meer herkennen; Thijsje eet van alles; over eetgedrag; over buiten spelen; hij is zindelijk; over kleding; de onderduikouders zullen hem tot na de oorlog houden; over wassen….

Van: de onderduikouders Aan: beste vriendin (Matje Leefsma-Wolf) Plaats: onderduikplek van Thijsje Datum: 1943-04-29/1944-04-29 Onderwerp: details over Thijsje; de dag ervoor was hij jarig; over cadeautjes; moeder zal Thijsje niet meer herkennen; Thijsje eet van alles; over eetgedrag; over buiten spelen; hij is zindelijk; over kleding; de onderduikouders zullen hem tot na de oorlog houden; over wassen….

Brief van de onderduikouders van Thijsje aan zijn moeder Matje Leefsma-Wolf

Mededeling Datum: 1942-12-30 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: personen die buiten het kamp werkzaam zijn dienen zich te melden bij de Joodsche Raad

Mededeling Datum: 1942-12-30 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: personen die buiten het kamp werkzaam zijn dienen zich te melden bij de Joodsche Raad

Mededeling over het melden bij de Joodse Raad van personen die buiten het kamp werken

Van: Batavier, M. Aan: Ras-Batavier, Mevr. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-11-12 Onderwerp: beschrijving dagelijks leven en vraag om sokken en briefpakketjes.

Van: Batavier, M. Aan: Ras-Batavier, Mevr. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-11-12 Onderwerp: beschrijving dagelijks leven en vraag om sokken en briefpakketjes.

Briefkaart van M. Batavier aan mevrouw Ras-Batavier vanuit kamp Westerbork

Mededeling&nbsp; Datum: 1944-01-07&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: werkkleding uit het hoofdmagazijn.

Mededeling&nbsp; Datum: 1944-01-07&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: werkkleding uit het hoofdmagazijn.

Mededeling over werkkleding uit het hoofdmagazijn

Mededeling&nbsp; Datum: 1943-11-08&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: bezoekverbod aan ziekenhuis, informatie over patiënten.

Mededeling&nbsp; Datum: 1943-11-08&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: bezoekverbod aan ziekenhuis, informatie over patiënten.

Mededeling over bezoekverbod aan ziekenhuis en informatie over patiënten

Personen