In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Van: Boer, de, Y. Aan: Plaats: Groningen Datum: 1942-10-01 Onderwerp: Organisatie kamp Westerbork, opmerkingen over. Gaat met name over de bewaking door de marechaussee; takenpakket, verantwoordelijkheden; de aanleg van de spoorbaan naar het kamp.

Van: Boer, de, Y. Aan: Plaats: Groningen Datum: 1942-10-01 Onderwerp: Organisatie kamp Westerbork, opmerkingen over. Gaat met name over de bewaking door de marechaussee; takenpakket, verantwoordelijkheden; de aanleg van de spoorbaan naar het kamp.

Brief van Y. de Boer over de rol van de marechaussee in kamp Westerbork

Naziconcentratiekampen

Ravensbrück

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-09-01 Onderwerp: bedanken voor het pakketje van Stella; familieleden van Werner uit Oss zijn in kamp Westerbork terecht gekomen; opgevangen in het achterafkamertje van de familie…in een familiebarak, koffie gedronken. Het kamertje is een ruimte van komen en gaan van mensen; in de brief van Werner bevinden zich door een kind gescheurde tientjes (3), laten inruilen door iemand zonder een Jodenster; vakantie van Stella is voorbij, ze geeft weer les, ze heeft een vergunning voor een fiets gekregen; trouwplannen, voorbereidingen.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-09-01 Onderwerp: bedanken voor het pakketje van Stella; familieleden van Werner uit Oss zijn in kamp Westerbork terecht gekomen; opgevangen in het achterafkamertje van de familie…in een familiebarak, koffie gedronken. Het kamertje is een ruimte van komen en gaan van mensen; in de brief van Werner bevinden zich door een kind gescheurde tientjes (3), laten inruilen door iemand zonder een Jodenster; vakantie van Stella is voorbij, ze geeft weer les, ze heeft een vergunning voor een fiets gekregen; trouwplannen, voorbereidingen.

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit kamp Westerbork

Mededeling&nbsp; Datum: 1943-12-01&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: verplichting tot baden.

Mededeling&nbsp; Datum: 1943-12-01&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: verplichting tot baden.

Mededeling over de verplichting tot baden

Mededeling Datum: 1943-10-29 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: niet doorgaan van uitgifte van scheerzeep

Mededeling Datum: 1943-10-29 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: niet doorgaan van uitgifte van scheerzeep

Mededeling over het niet doorgaan van uitgifte van scheerzeep

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: Kampgevangenen in de weer met lorries geladen met bakstenen. Mogelijk heeft het te maken met de bouw van de kas. Op de achtergrond barak 75.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: Kampgevangenen in de weer met lorries geladen met bakstenen. Mogelijk heeft het te maken met de bouw van de kas. Op de achtergrond barak 75.

Foto van een still uit de Westerborkfilm

Uitgaande transporten kamp Westerbork

Transport 15 februari 1944 - Bergen-Belsen

Plaatsen in kamp Westerbork

Barakken gebouwd van 1939-1942

Muzikanten. Vijf SS-ers met muziekinstrumenen. Voor hen staat een bord met SS erop vermeld. Kamp Westerbork, jaartal onbekend.

Muzikanten. Vijf SS-ers met muziekinstrumenen. Voor hen staat een bord met SS erop vermeld. Kamp Westerbork, jaartal onbekend.

SS orkestje in het kamp

Adres op enveloppe: De heer A. Reens, Hoendiepstraat 42, Amsterdam (Z). Afzender: D. Reens-de Jonge Urbach, Westerbork-Hooghalen, barak 57 Poststempel: Assen, 1943-06-12 aan haar zoon Abraham.

Adres op enveloppe: De heer A. Reens, Hoendiepstraat 42, Amsterdam (Z). Afzender: D. Reens-de Jonge Urbach, Westerbork-Hooghalen, barak 57 Poststempel: Assen, 1943-06-12 aan haar zoon Abraham.

van Dina Reens-de Jonge Urbach aan Abraham Reens vanuit kamp Westerbork

Van: Annie&nbsp; Aan: Rudi&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-08-01&nbsp; Onderwerp: beschrijving situatie in kamp; sinds enige weken een tafel een een bank bij het bed. Er zullen nog meer bedden uit de barak verdwijnen en vervangen worden door tafels en banken. Annie schrijft haar briefkaart zitten op een kistje op de heide. Regelmatig neemt zij veldbloemen of heide het kamp mee binnen. Vader werkt nog steeds op de schilderwerkplaats (zijn oude beroep) en moeder houdt de barak schoon. Annie heeft voorlopige vrijstelling…

Van: Annie&nbsp; Aan: Rudi&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-08-01&nbsp; Onderwerp: beschrijving situatie in kamp; sinds enige weken een tafel een een bank bij het bed. Er zullen nog meer bedden uit de barak verdwijnen en vervangen worden door tafels en banken. Annie schrijft haar briefkaart zitten op een kistje op de heide. Regelmatig neemt zij veldbloemen of heide het kamp mee binnen. Vader werkt nog steeds op de schilderwerkplaats (zijn oude beroep) en moeder houdt de barak schoon. Annie heeft voorlopige vrijstelling…

Brief van Annie aan Rudi vanuit kamp Westerbork

Van: Reens, A. (in opdracht van) Aan: Rudi Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-06-02 Onderwerp: bedankje voor brieven, groeten. Ze is aan het werk, oud collega's goed aangetroffen.

Van: Reens, A. (in opdracht van) Aan: Rudi Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-06-02 Onderwerp: bedankje voor brieven, groeten. Ze is aan het werk, oud collega's goed aangetroffen.

Briefkaart van Annie Reens aan Rudi vanuit kamp Westerbork

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangenen aan het voetballen op de appelplaats van het kamp. De wedstrijd wordt bekeken door lotgenoten, jong en oud. Op de achtergrond barak 22.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangenen aan het voetballen op de appelplaats van het kamp. De wedstrijd wordt bekeken door lotgenoten, jong en oud. Op de achtergrond barak 22.

Van: Burgemeester Muntendam&nbsp; Aan: Kommissar voor de provincie Groningen&nbsp; Plaats: Muntendam&nbsp; Datum: 1942-07-11&nbsp; Onderwerp: over het doen toekomen van een lijst van Joodse ingezetenen en inwoners.

Van: Burgemeester Muntendam&nbsp; Aan: Kommissar voor de provincie Groningen&nbsp; Plaats: Muntendam&nbsp; Datum: 1942-07-11&nbsp; Onderwerp: over het doen toekomen van een lijst van Joodse ingezetenen en inwoners.

Brief van de Burgemeester van Muntendam aan de Kommissar voor de provincie Groningen

Betreft: plattegrond, aanzichten en doorsnede van barak 33 in woonoord Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: maart 1959 Opmerking: voorbereidingen tot het aanpassen van de indeling van de barak, zodat gezinnen een eigen woonruimte hebben.

Betreft: plattegrond, aanzichten en doorsnede van barak 33 in woonoord Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: maart 1959 Opmerking: voorbereidingen tot het aanpassen van de indeling van de barak, zodat gezinnen een eigen woonruimte hebben.

Plattegrond met aanzichten- en een doorsnede van barak 33 in woonoord Schattenberg

Van: Landessekretariaat der VVN-Bayern&nbsp; Aan: Stertzenbach, Werner (hoofdredacteur ‘Die Tat’) Datum: 1964-03-03 Onderwerp: dank voor informatie over voormalig kampcommandant Erich Deppner.

Van: Landessekretariaat der VVN-Bayern&nbsp; Aan: Stertzenbach, Werner (hoofdredacteur ‘Die Tat’) Datum: 1964-03-03 Onderwerp: dank voor informatie over voormalig kampcommandant Erich Deppner.

Brief Landessekretariaat der VVN-Bayern aan de redactie van Die Tat

Kampgeld 10 Cent/10 Gutschen Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-1945 Serie BB No. 0638

Kampgeld 10 Cent/10 Gutschen Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-1945 Serie BB No. 0638

Kampgeld Lager Westerbork 10 cent

Bewijs waarop vermeld wordt dat M. Waterman door beslissing van de kampcommandant met het eerstvolgende transport naar Bergen Belsen zal worden gedeporteerd. Datum: 1944-05-08

Bewijs waarop vermeld wordt dat M. Waterman door beslissing van de kampcommandant met het eerstvolgende transport naar Bergen Belsen zal worden gedeporteerd. Datum: 1944-05-08

Oproep voor Mirjam Waterman

Van: Zentralstelle für Jüdische Auswanderung Amsterdam Voor: Mouw, Bernard Datum: 1944-08-18 Plaats: Arnhem Onderwerp: Bernard heeft toestemming om van het openbaar vervoer gebruik te maken.

Van: Zentralstelle für Jüdische Auswanderung Amsterdam Voor: Mouw, Bernard Datum: 1944-08-18 Plaats: Arnhem Onderwerp: Bernard heeft toestemming om van het openbaar vervoer gebruik te maken.

Reisvergunning voor Bernard Mouw om gebruik te mogen maken van het openbaar vervoer

Van: Cohen, D. (namens het Comité voor Bijzondere Joodse Belangen) Aan: Min. van Bin. Zaken P Plaats: Amsterdam&nbsp; Datum: 1940-04-16&nbsp; Onderwerp: mogelijk bezoek van de door de Volkenbond benoemde hoge commissaris (Sir Herbert Emerson) voor vluchtelingen aan het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork.

Van: Cohen, D. (namens het Comité voor Bijzondere Joodse Belangen) Aan: Min. van Bin. Zaken P Plaats: Amsterdam&nbsp; Datum: 1940-04-16&nbsp; Onderwerp: mogelijk bezoek van de door de Volkenbond benoemde hoge commissaris (Sir Herbert Emerson) voor vluchtelingen aan het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork.

Brief van David Cohen aan het Ministerie van Binnenlandse Zaken

Verklaring van de Burgelijke Stand Groningen betreffende het overlijden van Zoesman Simmeren te Auschwitz.

Verklaring van de Burgelijke Stand Groningen betreffende het overlijden van Zoesman Simmeren te Auschwitz.

Verklaring van overlijden van Zoesman Simmeren

Transport 25 mei 1943 - Sobibor

Betreft: Plattegrond met riolering en gevels van barak 37.&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1965-05-19 Opmerking: voorbereidingen tot het aanpassen van de indeling van de barak, zodat gezinnen een eigen woonruimte hebben.

Betreft: Plattegrond met riolering en gevels van barak 37.&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1965-05-19 Opmerking: voorbereidingen tot het aanpassen van de indeling van de barak, zodat gezinnen een eigen woonruimte hebben.

Bouwtekening met riolering en gevels van barak 37 in het woonoord Schattenberg

Van: Stranders, Louis Geboren: 1909-02-27 Aan: Gosschalk, familie Datum: 1942-12-28 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: er is een briefkaart via de censuur gestuurd. Probeert enige afleiding te organiseren (bridgekaarten nodig). Daarnaast vele andere zaken, voedsel, kommen en kroezen…Zijn kinderen Betty en Selly knappen weer op. Zelf gaat hij donderdag weer aan het werk…&nbsp;

Van: Stranders, Louis Geboren: 1909-02-27 Aan: Gosschalk, familie Datum: 1942-12-28 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: er is een briefkaart via de censuur gestuurd. Probeert enige afleiding te organiseren (bridgekaarten nodig). Daarnaast vele andere zaken, voedsel, kommen en kroezen…Zijn kinderen Betty en Selly knappen weer op. Zelf gaat hij donderdag weer aan het werk…&nbsp;

Brief van Louis Stranders aan de familie Gosschalk vanuit kamp Westerbork

Van: Piller, L. (Levie) Aan: Rose, W. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-08-04 Onderwerp: alleen briefkaarten sturen, die komen vlugger door; omstandigheden; ziekte

Van: Piller, L. (Levie) Aan: Rose, W. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-08-04 Onderwerp: alleen briefkaarten sturen, die komen vlugger door; omstandigheden; ziekte

Briefkaart van Levie Piller aan W. Rose vanuit kamp Westerbork

Mededeling&nbsp; Datum: 1944-01-07&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: werkkleding uit het hoofdmagazijn.

Mededeling&nbsp; Datum: 1944-01-07&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: werkkleding uit het hoofdmagazijn.

Mededeling over werkkleding uit het hoofdmagazijn

Mededeling&nbsp; Datum: 1943-11-08&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: bezoekverbod aan ziekenhuis, informatie over patiënten.

Mededeling&nbsp; Datum: 1943-11-08&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: bezoekverbod aan ziekenhuis, informatie over patiënten.

Mededeling over bezoekverbod aan ziekenhuis en informatie over patiënten

Personen