In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Briefkaart Van: Stoppelman, G. en Stoppelman-Blok, N. Aan: Eichler, C.A. Plaats: Amsterdam, Hollandsche Schouwburg Datum: 1943-04-04 Onderwerp: het spijt Gerson dat hij zijn kleinkinderen niet meer heeft kunnen spreken. Er is echter niets aan te doen, hij en Naatje zijn nu in de Schouwburg en zullen naar Kamp Westerbork worden gebracht.&nbsp; Opmerking: de briefkaart is meegegeven aan iemand die bij het spoor werkte.

Briefkaart Van: Stoppelman, G. en Stoppelman-Blok, N. Aan: Eichler, C.A. Plaats: Amsterdam, Hollandsche Schouwburg Datum: 1943-04-04 Onderwerp: het spijt Gerson dat hij zijn kleinkinderen niet meer heeft kunnen spreken. Er is echter niets aan te doen, hij en Naatje zijn nu in de Schouwburg en zullen naar Kamp Westerbork worden gebracht.&nbsp; Opmerking: de briefkaart is meegegeven aan iemand die bij het spoor werkte.

Briefkaart van G. Stoppelman en N. Stoppelman-Blok vanuit de Hollandsche Schouwburg

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-05-19 Onderwerp: kampgevangenen zijn op zoek naar hun wagon; iemand van de Fliegende Kolonne op de voorgrond; op de achtergrond boven de trein uitstekend is het dak van de Centrale Keuken zichtbaar.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-05-19 Onderwerp: kampgevangenen zijn op zoek naar hun wagon; iemand van de Fliegende Kolonne op de voorgrond; op de achtergrond boven de trein uitstekend is het dak van de Centrale Keuken zichtbaar.

Foto

Ontwerptekening voor een operettevoorstelling ‘Avondschemering’ Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-1948

Ontwerptekening voor een operettevoorstelling ‘Avondschemering’ Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-1948

Tekening/ontwerp voor een decor voor 'Avondschemering' in Interneringskamp Westerbork

Ontwerp voor een illustratie op de wanden van een kinderzaal in het ziekenhuis. Getekend&nbsp;door: &nbsp;Spier, J.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum:&nbsp;1943 &nbsp;

Ontwerp voor een illustratie op de wanden van een kinderzaal in het ziekenhuis. Getekend&nbsp;door: &nbsp;Spier, J.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum:&nbsp;1943 &nbsp;

Tekening/ontwerp van Jo Spier voor een muurschildering in de kinderzaal/kraamkamer van het ziekenhuis

Feldheim, E.K.H.&nbsp; Ter gelegenheid van het afscheid van Fritz Haase.&nbsp; Kamp Westerbork, 1942-07-10.&nbsp; Met alle handtekeningen van 'seine kameraden von baracke 5'.

Feldheim, E.K.H.&nbsp; Ter gelegenheid van het afscheid van Fritz Haase.&nbsp; Kamp Westerbork, 1942-07-10.&nbsp; Met alle handtekeningen van 'seine kameraden von baracke 5'.

Afscheidstekening voor Fritz Haase getekend door Egon Feldheim

Ontwerptekening voor een operettevoorstelling ‘Bloemen van Hawai' - Finale Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-1948

Ontwerptekening voor een operettevoorstelling ‘Bloemen van Hawai' - Finale Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-1948

Tekening/Ontwerp voor een decor voor 'Bloemen van Hawai' in Interneringskamp Westerbork

Ontwerptekening voor een operettevoorstelling ‘Grootvaders Herinneringen' Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-1948&nbsp;

Ontwerptekening voor een operettevoorstelling ‘Grootvaders Herinneringen' Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-1948&nbsp;

Tekening/Ontwerp voor een decor voor 'Grootvaders Herinneringen' in Interneringskamp Westerbork

Ontwerptekening voor een operettevoorstelling ‘O Marie' Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-1948

Ontwerptekening voor een operettevoorstelling ‘O Marie' Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-1948

Tekening/Ontwerp voor een decor voor 'O Marie' in Interneringskamp Westerbork

Ontwerptekening voor een operettevoorstelling ‘Lente in Wien’ Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-1948

Ontwerptekening voor een operettevoorstelling ‘Lente in Wien’ Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-1948

Tekening/Ontwerp voor een decor voor 'Lente In Wien' in Interneringskamp Westerbork

Ontwerp voor een wandschildering&nbsp; Getekend door: &nbsp;Spier, J.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943&nbsp; Ontwerp voor illustratie op de wanden van een kinderzaal in het ziekenhuis.&nbsp; 'Rechte Seitenwand' staat onder de tekening geschreven.&nbsp;

Ontwerp voor een wandschildering&nbsp; Getekend door: &nbsp;Spier, J.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943&nbsp; Ontwerp voor illustratie op de wanden van een kinderzaal in het ziekenhuis.&nbsp; 'Rechte Seitenwand' staat onder de tekening geschreven.&nbsp;

Kippen Getekend door Spier, J.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943 Op de wand van de kinderzaal van het ziekenhuis in barak 4 werd het ontwerp overgenomen.

Kippen Getekend door Spier, J.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943 Op de wand van de kinderzaal van het ziekenhuis in barak 4 werd het ontwerp overgenomen.

Tekening van Jo Spier als ontwerp voor een muurschildering

Konijnen, ontwerp Getekend door: Spier, J. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943&nbsp; Op de tekening ook rechtsonder een jongentje op een step (doorgekrast) en de (doorgekraste) tekst: 'tusschen 1de en 2de raam links" Op de wand van de kinderzaal van het ziekenhuis in barak 4 werd het ontwerp overgenomen.

Konijnen, ontwerp Getekend door: Spier, J. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943&nbsp; Op de tekening ook rechtsonder een jongentje op een step (doorgekrast) en de (doorgekraste) tekst: 'tusschen 1de en 2de raam links" Op de wand van de kinderzaal van het ziekenhuis in barak 4 werd het ontwerp overgenomen.

Tekening/ontwerp van konijnen voor een wandschildering getekend door Jo Spier

https://archief.amsterdam/indexen/archiefkaarten_1939-1994/zoek/query.nl.pl?i1=1&v1=Elizabeth&a1=Slap&x=1&z=b#A05907_0685_0574

Van: Pinto, Jules, Dora en Jacob Aan: lieve kinderen Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-1943 Onderwerp: verzoek om sturen van diverse levensmiddelen, kleding, dekens, zakdoeken en vele andere zaken

Van: Pinto, Jules, Dora en Jacob Aan: lieve kinderen Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-1943 Onderwerp: verzoek om sturen van diverse levensmiddelen, kleding, dekens, zakdoeken en vele andere zaken

Brief van Jules, Dora en Jacob Pinto aan familie vanuit kamp Westerbork

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-11-01 Onderwerp: met een nieuwe pen en in de stilte van zijn werkplaats schrijft Werner zijn brief; het is moeilijk om een brief te schrijven. Het is niet iedereen gegeven te midden van pratende, etende, spelende en soms ook wel fluitende en zingende mensen een brief te schrijven. En als met ondanks alles een moment heeft, dan is het vaak geen schrijfdag, zodat de brief niet weggestuurd kan worden; gesmuld van het binnengekomen pakketje; over het sluiten van hun huwelijk, voor en nadelen in verband met vrijstellingen en het risico van op transport moeten gaan; Aus der Fünten is in het kamp om een lijst op te stellen van wie mag blijven, wie teruggaat naar Amsterdam of doorgaat naar Polen. Als het kamp is ontdaan van de voor transport in aanmerking komende personen zullen er weer transporten naar het kamp gaan; In Amsterdam zijn nog veel mensen die lopen met een ster, ondanks de vele personen die al zijn doorgevoerd; er gaan geruchten dat de oud-frontstrijders en oude kampingezetenen naar kamp Vught gaan. Er zal administratief en technisch personeel in Westerbork achterblijven; Animositeit tussen Nederlandse en Duitse Joden in het kamp over blijven en vertrekken; verzoeken om mensen te helpen, strafgevallen, ze waren al doorgestuurd; familie Prins uit Dinxperlo, Max Bolle van de Joodse Raad en opperrabbijn Sarlouis behoorden tot deze strafgevallen; een vrouw en haar kinderen waren achtergebleven, Werner vindt het heel onaangenaam om steeds te moeten zeggen dat hij niets voor hen kan doen; er zijn weer een paar berichten uit Birkenau binnengekomen. Waarom schrijft de ene wel en de andere niet? Uit de brieven haalt men dat mannen en vrouwen worden gescheiden; over zijn broer Herbert en het werk van Stella in het kindertehuis; Werner heeft enorme behoefte aan een normale woning, hij zit al tien jaar in gevangenschap.&nbsp; &nbsp;

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-11-01 Onderwerp: met een nieuwe pen en in de stilte van zijn werkplaats schrijft Werner zijn brief; het is moeilijk om een brief te schrijven. Het is niet iedereen gegeven te midden van pratende, etende, spelende en soms ook wel fluitende en zingende mensen een brief te schrijven. En als met ondanks alles een moment heeft, dan is het vaak geen schrijfdag, zodat de brief niet weggestuurd kan worden; gesmuld van het binnengekomen pakketje; over het sluiten van hun huwelijk, voor en nadelen in verband met vrijstellingen en het risico van op transport moeten gaan; Aus der Fünten is in het kamp om een lijst op te stellen van wie mag blijven, wie teruggaat naar Amsterdam of doorgaat naar Polen. Als het kamp is ontdaan van de voor transport in aanmerking komende personen zullen er weer transporten naar het kamp gaan; In Amsterdam zijn nog veel mensen die lopen met een ster, ondanks de vele personen die al zijn doorgevoerd; er gaan geruchten dat de oud-frontstrijders en oude kampingezetenen naar kamp Vught gaan. Er zal administratief en technisch personeel in Westerbork achterblijven; Animositeit tussen Nederlandse en Duitse Joden in het kamp over blijven en vertrekken; verzoeken om mensen te helpen, strafgevallen, ze waren al doorgestuurd; familie Prins uit Dinxperlo, Max Bolle van de Joodse Raad en opperrabbijn Sarlouis behoorden tot deze strafgevallen; een vrouw en haar kinderen waren achtergebleven, Werner vindt het heel onaangenaam om steeds te moeten zeggen dat hij niets voor hen kan doen; er zijn weer een paar berichten uit Birkenau binnengekomen. Waarom schrijft de ene wel en de andere niet? Uit de brieven haalt men dat mannen en vrouwen worden gescheiden; over zijn broer Herbert en het werk van Stella in het kindertehuis; Werner heeft enorme behoefte aan een normale woning, hij zit al tien jaar in gevangenschap.&nbsp; &nbsp;

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit kamp Westerbork

Van: Pinto, Jaap Aan: Dora (zijn vrouw) Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10-03 Onderwerp: in geen geval uit eigen wil komen naar Westerbork; probeer vrijstelling te krijgen; verzoek om pakket te sturen

Van: Pinto, Jaap Aan: Dora (zijn vrouw) Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10-03 Onderwerp: in geen geval uit eigen wil komen naar Westerbork; probeer vrijstelling te krijgen; verzoek om pakket te sturen

Brief van Jaap Pinto aan zijn vrouw Dora vanuit kamp Westerbork

Verklaring van goed gedrag&nbsp; Van: Stern, Herta Plaats: Frankfurt am Main Datum:&nbsp;1939-06-29

Verklaring van goed gedrag&nbsp; Van: Stern, Herta Plaats: Frankfurt am Main Datum:&nbsp;1939-06-29

Verklaring van goed gedrag van Herta Stern

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-11-11 Onderwerp: er komen enkele transporten binnen, al het personeel van Kattenburg, mensen uit Groningen, Leeuwarden, Maastricht,….; ongeveer 1000 personen ‘en hoe zien ze eruit’; &nbsp;morgen gaat een kennis van Werner naar Amsterdam, Stella zou iets aan hem mee kunnen geven; Kurt Hirschfeld en zijn jonge vrouw zijn op bezoek geweest. Zij hebben het over een kamertje dat zij zullen krijgen; Werner moet stoppen met schrijven, het is tijd om naar zijn barak te gaan.&nbsp;

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-11-11 Onderwerp: er komen enkele transporten binnen, al het personeel van Kattenburg, mensen uit Groningen, Leeuwarden, Maastricht,….; ongeveer 1000 personen ‘en hoe zien ze eruit’; &nbsp;morgen gaat een kennis van Werner naar Amsterdam, Stella zou iets aan hem mee kunnen geven; Kurt Hirschfeld en zijn jonge vrouw zijn op bezoek geweest. Zij hebben het over een kamertje dat zij zullen krijgen; Werner moet stoppen met schrijven, het is tijd om naar zijn barak te gaan.&nbsp;

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-09-10 Onderwerp: Werner heeft Stella's geboortebewijs ontvangen en onmiddellijk aangifte gedaan bij de burgemeester ter plaats. Verzoek aan Stella het bijgaande formulier van ondertrouw te ondertekenen. Werner zal proberen verlof te krijgen, zodat het huwelijk in Amsterdam kan worden gesloten, anders moet Stella proberen een reisvergunning te verkrijgen en zal het huwelijk in kamp Westerbork worden gesloten. &nbsp;

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-09-10 Onderwerp: Werner heeft Stella's geboortebewijs ontvangen en onmiddellijk aangifte gedaan bij de burgemeester ter plaats. Verzoek aan Stella het bijgaande formulier van ondertrouw te ondertekenen. Werner zal proberen verlof te krijgen, zodat het huwelijk in Amsterdam kan worden gesloten, anders moet Stella proberen een reisvergunning te verkrijgen en zal het huwelijk in kamp Westerbork worden gesloten. &nbsp;

J. van Opijnen. Afbraak van de barakken van woonoord Schattenberg. Schattenberg, 1971 Afbraak van de barakken met op achtergrond de schoorsteenpijp.

J. van Opijnen. Afbraak van de barakken van woonoord Schattenberg. Schattenberg, 1971 Afbraak van de barakken met op achtergrond de schoorsteenpijp.