In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum:&nbsp;1943-02 Onderwerp: iemand namens de bagageafdeling komt Werner zeggen dat er een pakket voor Lea Pach-Matteman is aangekomen. De kleren zullen retour gaan. Dit kan niet wat betreft de levensmiddelen. Deze zullen met toestemming van Werner worden verspreid onder een aantal strafgevallen. Stella moet Werner op de hoogte houden of de leren inderdaad weer retour komen. (Lea is kennelijk al doorgestuurd).

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum:&nbsp;1943-02 Onderwerp: iemand namens de bagageafdeling komt Werner zeggen dat er een pakket voor Lea Pach-Matteman is aangekomen. De kleren zullen retour gaan. Dit kan niet wat betreft de levensmiddelen. Deze zullen met toestemming van Werner worden verspreid onder een aantal strafgevallen. Stella moet Werner op de hoogte houden of de leren inderdaad weer retour komen. (Lea is kennelijk al doorgestuurd).

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit kamp Westerbork

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Vluchtelingenkamp Datum: 1942-05-27/31 Onderwerp: de vakantiedagen zijn voorbij, gebleven is de herinnering van een paar uren samenzijn, het weer was tegengevallen; behoefte aan een langere tijd samen te zijn; over hun liefde en omgang als dertigers; pakje is binnengekomen, ook dank namens de familie Mahler; het bezoek aan Amsterdam zal waarschijnlijk pas in juli plaatsvinden; over Werners gevoelens voor Stella.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Vluchtelingenkamp Datum: 1942-05-27/31 Onderwerp: de vakantiedagen zijn voorbij, gebleven is de herinnering van een paar uren samenzijn, het weer was tegengevallen; behoefte aan een langere tijd samen te zijn; over hun liefde en omgang als dertigers; pakje is binnengekomen, ook dank namens de familie Mahler; het bezoek aan Amsterdam zal waarschijnlijk pas in juli plaatsvinden; over Werners gevoelens voor Stella.

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-06-18 Onderwerp: Werner is terneergeslagen. Hij kreeg een expresse kaart van zijn ouders dat zij op 15 juni vertrekken, reeds vertrokken zijn met een transport naar Polen. Een bestemmingsplaats is niet bekend (Sobibor). 'Zal ik ze ooit weerzien'.; Sinds Werner niet meer thuis is (1933), is de band met zijn ouders hechter geworden; ‘Waarheen zullen ze gaan?’ Honderden kampgenoten hebben al zo'n boodschap ontvangen. Transporten naar Lublin, Libenau. Lodz, Warschau, Riga…Niemand krijgt meer een bericht, ja brieven retour met de opschrift: ‘Ontvanger overleden’ of ontvanger vertrokken, waarheen onbekend; een en ander over de toestanden gehoord, beroerd zijn ze overal…; Werners vriendschap met Stella zal een hulp zijn voor de toekomst ‘die den diepste stand nog niet heeft bereikt’; Mogelijk mag Werner op 6 juli naar Amsterdam…; de voedselvoorziening in het kamp is lastig, een opsomming van wat hij krijgt.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-06-18 Onderwerp: Werner is terneergeslagen. Hij kreeg een expresse kaart van zijn ouders dat zij op 15 juni vertrekken, reeds vertrokken zijn met een transport naar Polen. Een bestemmingsplaats is niet bekend (Sobibor). 'Zal ik ze ooit weerzien'.; Sinds Werner niet meer thuis is (1933), is de band met zijn ouders hechter geworden; ‘Waarheen zullen ze gaan?’ Honderden kampgenoten hebben al zo'n boodschap ontvangen. Transporten naar Lublin, Libenau. Lodz, Warschau, Riga…Niemand krijgt meer een bericht, ja brieven retour met de opschrift: ‘Ontvanger overleden’ of ontvanger vertrokken, waarheen onbekend; een en ander over de toestanden gehoord, beroerd zijn ze overal…; Werners vriendschap met Stella zal een hulp zijn voor de toekomst ‘die den diepste stand nog niet heeft bereikt’; Mogelijk mag Werner op 6 juli naar Amsterdam…; de voedselvoorziening in het kamp is lastig, een opsomming van wat hij krijgt.

Persoonsbewijs Van: Waterdrinker, Cornelia (Keetje Polak) Afegegeven: Hilversum Datum: 1941-11-13 Betreft een vervalst persoonsbewijs. Zie 11061-24

Persoonsbewijs Van: Waterdrinker, Cornelia (Keetje Polak) Afegegeven: Hilversum Datum: 1941-11-13 Betreft een vervalst persoonsbewijs. Zie 11061-24

Persoonsbewijs

Persoonsbewijs Van: Polak, Keetje Afgegeven: Oegstgeest Datum: 1941-10-08 No. 004830 Zie ook 11061-23 (vervalst persoonsbewijs) van dezelfde persoon

Persoonsbewijs Van: Polak, Keetje Afgegeven: Oegstgeest Datum: 1941-10-08 No. 004830 Zie ook 11061-23 (vervalst persoonsbewijs) van dezelfde persoon

Persoonsbewijs van Keetje Polak

Van: Drilsma, Roosje Aan: lieve Fiek Plaats:&nbsp;Amsterdam Datum: 1942-08 Onderwerp: omstandigheden, moeder en tante naar Westerbork gestuurd; zelf klaar maken voor vertrek naar Westerbork; pogingen om moeder uit Westerbork te krijgen; verzoek om klompen

Van: Drilsma, Roosje Aan: lieve Fiek Plaats:&nbsp;Amsterdam Datum: 1942-08 Onderwerp: omstandigheden, moeder en tante naar Westerbork gestuurd; zelf klaar maken voor vertrek naar Westerbork; pogingen om moeder uit Westerbork te krijgen; verzoek om klompen

Brief van Roosje Drilsma aan Fiek vanuit Amsterdam

Ausweis Van: Gerzon-Falk, Nora Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10-13 Bij vertrek uit kamp Westerbork moet de kaart aan de barakleider worden overhandigd.

Ausweis Van: Gerzon-Falk, Nora Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10-13 Bij vertrek uit kamp Westerbork moet de kaart aan de barakleider worden overhandigd.

Ausweis van Nora Gerzon-Valk in kamp Westerbork

Richtlinien Plaats: Theresienstadt Datum: 1944

Richtlinien Plaats: Theresienstadt Datum: 1944

Richtlijnen voor de bewoners van het ghetto Theresienstadt

Afgescheurd stukje papier, waarop in potlood is geschreven: "Flensjes á la Roset, per stuk R.M. 3,=", met op de achterzijde enkele aantekeningen, vermoedelijk van Rosette Nijstad-Dasberg tijdens haar verblijf in Theresienstadt, z.j.

Papier (stuk)

Bekendmaking Aan: Cohen, Jules Plaats: Westerbork, kamp Herroeping van zijn transport naar Theresiënstadt op 4 april 1944.

Bekendmaking Aan: Cohen, Jules Plaats: Westerbork, kamp Herroeping van zijn transport naar Theresiënstadt op 4 april 1944.

Vrijstelling van transport voor Jules Cohen

Oproep Aan: Cohen-Nijstad, Lena Plaats: Westerbork, kamp Als zij op 2 april 1944 geen bewijs van inenting kan tonen, wordt zij op transport gesteld.

Oproep Aan: Cohen-Nijstad, Lena Plaats: Westerbork, kamp Als zij op 2 april 1944 geen bewijs van inenting kan tonen, wordt zij op transport gesteld.

Oproep voor inenting van Lena Cohen-Nijstad

Registratiekaart Van: Nijstad, Abraham Plaats: Theresienstadt Datum: 1944-09-10 Met vermelding van het aan hem toegekende registratienummer (KENN-Nummer).

Registratiekaart Van: Nijstad, Abraham Plaats: Theresienstadt Datum: 1944-09-10 Met vermelding van het aan hem toegekende registratienummer (KENN-Nummer).

Registratiekaart

Arbeitsausweis Van: Cohen-Nijstad, Lena Plaats: Theresienstadt Datum: 1944-09-07 Zij was werkzaam als hulparbeider.

Arbeitsausweis Van: Cohen-Nijstad, Lena Plaats: Theresienstadt Datum: 1944-09-07 Zij was werkzaam als hulparbeider.

Ausweis

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Vluchtelingenkamp Datum: 1942-05-05 Onderwerp: Werner hoorde tijdens zijn werk op het station van Hooghalen (lossen van kolen) van het jongentje van de familie Boonstra het volgende: ‘Wij hebben een brief van juffrouw Pach ontvangen. Haar vader is uit het werkkamp ontslagen’. een dag later ontving Werner een brief van Stella met dezelfde mededeling; over wat verloven inhoudt.&nbsp;

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Vluchtelingenkamp Datum: 1942-05-05 Onderwerp: Werner hoorde tijdens zijn werk op het station van Hooghalen (lossen van kolen) van het jongentje van de familie Boonstra het volgende: ‘Wij hebben een brief van juffrouw Pach ontvangen. Haar vader is uit het werkkamp ontslagen’. een dag later ontving Werner een brief van Stella met dezelfde mededeling; over wat verloven inhoudt.&nbsp;

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Vluchtelingenkamp Datum: 1942-04 Onderwerp: bezoek van Stella viel samen met de verjaardag van Werner. ‘Het verjaardagsfeestje is voorbij en was prachtig zoals lang niet meer’, met dank aan velen uit het kamp; over enkele weken kan Werner misschien nog naar Amsterdam.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Vluchtelingenkamp Datum: 1942-04 Onderwerp: bezoek van Stella viel samen met de verjaardag van Werner. ‘Het verjaardagsfeestje is voorbij en was prachtig zoals lang niet meer’, met dank aan velen uit het kamp; over enkele weken kan Werner misschien nog naar Amsterdam.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Vluchtelingenkamp Datum: 1942-05-17 Onderwerp: broer van Stella moet ook naar een Joods werkkamp; aanstaande bezoek Stella, niet wachten op de briefkaart met bevestiging bezoekvergunning, zodra Stella een reisvergunning heeft moet ze gewoon komen met het verzoek een badpak en een kleedje mee te nemen. Stella kan samen met Werners barakgenoten eten.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Vluchtelingenkamp Datum: 1942-05-17 Onderwerp: broer van Stella moet ook naar een Joods werkkamp; aanstaande bezoek Stella, niet wachten op de briefkaart met bevestiging bezoekvergunning, zodra Stella een reisvergunning heeft moet ze gewoon komen met het verzoek een badpak en een kleedje mee te nemen. Stella kan samen met Werners barakgenoten eten.

Van: Barend, Margaretha&nbsp; Aan: Barend, L.&nbsp; Plaats: Kamp Vught&nbsp; Datum: 1943-05-15&nbsp; Onderwerp: Over ontvangen brief; de gesteldheid van anderen; een ontvangen pakketje, een ontvangen postwissel, waar sla en radijs voor kopen. Ze heeft ook behoefte aan zomerjurken…

Van: Barend, Margaretha&nbsp; Aan: Barend, L.&nbsp; Plaats: Kamp Vught&nbsp; Datum: 1943-05-15&nbsp; Onderwerp: Over ontvangen brief; de gesteldheid van anderen; een ontvangen pakketje, een ontvangen postwissel, waar sla en radijs voor kopen. Ze heeft ook behoefte aan zomerjurken…

Brief van Margaretha Barend aan L. Barend vanuit kamp Vught

Van: N.V. Vlasfabriek Orvelte Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Orvelte Datum: 1945-08-23 Onderwerp: wegens stagnatie van de brandstoftoewijzingen a.u.b. 15 geïnterneerden minder sturen. De kampnummers van de te handhaven geïnterneerden (31) worden opgesomd.

Van: N.V. Vlasfabriek Orvelte Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Orvelte Datum: 1945-08-23 Onderwerp: wegens stagnatie van de brandstoftoewijzingen a.u.b. 15 geïnterneerden minder sturen. De kampnummers van de te handhaven geïnterneerden (31) worden opgesomd.

Verzoek voor de inzet van minder gedetineerden in de Vlasfabriek te Orvelte

Van: Dekker, G., gevangenbewaarder van Veenhuizen 2. Aan: Kockx, Th. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-06-12 Onderwerp: het werk van gedetineerden bij de boeren te Gasselternijveen.&nbsp; Bl.1: begeleidende brief van Huisman, G.K. Bl.2: rapport, 1e bl. gegevens van de werkzaamheden te Gasselternijveen over de week van 4 tot en met 9 juni 1945. Bl. 3: Vervolg rapport.

Van: Dekker, G., gevangenbewaarder van Veenhuizen 2. Aan: Kockx, Th. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-06-12 Onderwerp: het werk van gedetineerden bij de boeren te Gasselternijveen.&nbsp; Bl.1: begeleidende brief van Huisman, G.K. Bl.2: rapport, 1e bl. gegevens van de werkzaamheden te Gasselternijveen over de week van 4 tot en met 9 juni 1945. Bl. 3: Vervolg rapport.

Rapport van G. Dekker aan Th. Kockx over het werk van gedetineerden bij boeren in Gasselternijveen

Van: Boswachter&nbsp; Aan: Houtvester Assen Plaats: Hooghalen Datum: 1952-01-15&nbsp; Onderwerp: aanleggen van telefoonverbindingen door militairen achter het door hun gepachte kamp Schattenberg.

Van: Boswachter&nbsp; Aan: Houtvester Assen Plaats: Hooghalen Datum: 1952-01-15&nbsp; Onderwerp: aanleggen van telefoonverbindingen door militairen achter het door hun gepachte kamp Schattenberg.

Brief van de boswachter aan Houtvester Assen