In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Spelers van een Weens voetbalteam. Skopje, 1936.&nbsp; De middelste persoon staande in het wit is Ignaz Feldmann. &nbsp; &nbsp;

Spelers van een Weens voetbalteam. Skopje, 1936.&nbsp; De middelste persoon staande in het wit is Ignaz Feldmann. &nbsp; &nbsp;

Voetbalteam met onder andere Ignaz Feldmann in Skopje

Van: Boekbinder, Bob Datum: 1944-1945 Plaats: Bergen-Belsen Onderwerp: barak, kachel en kruiwagen.

Van: Boekbinder, Bob Datum: 1944-1945 Plaats: Bergen-Belsen Onderwerp: barak, kachel en kruiwagen.

Tekening, aquarel van een barak, kachel en een kruiwagen in Bergen-Belsen

Betreft: Kamp Schattenberg nieuwe opzet&nbsp; Schaal: 1:1000&nbsp; Datum: 1958-06-27&nbsp; Opmerkingen: in kleur Om de woon- en leefomstandigheden te verbeteren is er gedacht aan nieuwbouw en een nieuwe inrichting van het woonoord Schattenberg. Uiteindelijk is de keuze gemaakt het kamp te slopen en de bewoners onder te brengen in speciale Molukse wijken in onder andere Appingedam, Assen en Bovensmilde. &nbsp;

Betreft: Kamp Schattenberg nieuwe opzet&nbsp; Schaal: 1:1000&nbsp; Datum: 1958-06-27&nbsp; Opmerkingen: in kleur Om de woon- en leefomstandigheden te verbeteren is er gedacht aan nieuwbouw en een nieuwe inrichting van het woonoord Schattenberg. Uiteindelijk is de keuze gemaakt het kamp te slopen en de bewoners onder te brengen in speciale Molukse wijken in onder andere Appingedam, Assen en Bovensmilde. &nbsp;

Plattegrond van een nieuwe opzet van het woonoord Schattenberg

Van: Boekbinder, Bob Datum: 1944/1945 Plaats: Bergen-Belsen Onderwerp: barak 23 en een regenton.

Van: Boekbinder, Bob Datum: 1944/1945 Plaats: Bergen-Belsen Onderwerp: barak 23 en een regenton.

Tekening, aquarel van barak 23 en een regenton in Bergen-Belsen

Van: de Joodse Raad voor Amsterdam, Bureau Den Haag&nbsp; Aan: de medewerkers van de Voorlichtingsbureaus Plaats: Den Haag Datum: 1942-11 Onderwerp: mededeling dat ook op 20 november 1942 nog een aantal bureaus open zijn voor de registratie van Joodse inwoners.

Van: de Joodse Raad voor Amsterdam, Bureau Den Haag&nbsp; Aan: de medewerkers van de Voorlichtingsbureaus Plaats: Den Haag Datum: 1942-11 Onderwerp: mededeling dat ook op 20 november 1942 nog een aantal bureaus open zijn voor de registratie van Joodse inwoners.

Mededeling van de Joodse Raad in Den Haag over Voorlichtingsbureaus die op 20 november 1942 open zijn voor de registratie van Joodse inwoners

Lijst van personen die behoorden tot de Barneveldgroep. Er wordt aangegeven wie in de Biezen en wie in de Schaffelaar verbleef. Ook gegevens over uitwisseling naar Zwitserland. Datum: 1943-1945

Lijst van personen die behoorden tot de Barneveldgroep. Er wordt aangegeven wie in de Biezen en wie in de Schaffelaar verbleef. Ook gegevens over uitwisseling naar Zwitserland. Datum: 1943-1945

gegevens over personen die in Barneveld woonachtig waren en naar Zwitserland zijn uitgewisseld

Mededeling&nbsp; Datum: 1943-11-24&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: Weinreb uitwisseling

Mededeling&nbsp; Datum: 1943-11-24&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: Weinreb uitwisseling

Mededeling over Weinreb uitwisseling

Bonkaart&nbsp; Vervolg inlegvel K4

Een Bonkaart

Betreft: Kamp Schattenberg situatie nieuw&nbsp; Schaal: 1:1000&nbsp; Datum: 1958-07-16&nbsp; Opmerkingen: Opmerkingen: Opmerkingen: Om de woon- en leefomstandigheden te verbeteren is er gedacht aan nieuwbouw en een nieuwe inrichting van het woonoord Schattenberg, waarbij een deel van het oorspronkelijke kamp Westerbork intact zou blijven. Uiteindelijk is de keuze gemaakt het kamp bijna volledig te slopen en de bewoners onder te brengen in speciale Molukse wijken in onder andere Appingedam, Assen en Bovensmilde . &nbsp;

Betreft: Kamp Schattenberg situatie nieuw&nbsp; Schaal: 1:1000&nbsp; Datum: 1958-07-16&nbsp; Opmerkingen: Opmerkingen: Opmerkingen: Om de woon- en leefomstandigheden te verbeteren is er gedacht aan nieuwbouw en een nieuwe inrichting van het woonoord Schattenberg, waarbij een deel van het oorspronkelijke kamp Westerbork intact zou blijven. Uiteindelijk is de keuze gemaakt het kamp bijna volledig te slopen en de bewoners onder te brengen in speciale Molukse wijken in onder andere Appingedam, Assen en Bovensmilde. &nbsp;

Van: Stad, Philip Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-09-03 Onderwerp: verklaring dat Philip Stad voorlopig mag blijven en zich in de Grote Zaal, barak 9 moet melden.

Van: Stad, Philip Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-09-03 Onderwerp: verklaring dat Philip Stad voorlopig mag blijven en zich in de Grote Zaal, barak 9 moet melden.

Ausweiskarte van Philip Stad in kamp Westerbork

Van: Geldere, van, Ies Aan: Mien en Arthur Plaats: Diever (Joods werkkamp) Datum: 1942-08-15 Onderwerp: gelukwensen met het voorgenomen huwelijk.

Van: Geldere, van, Ies Aan: Mien en Arthur Plaats: Diever (Joods werkkamp) Datum: 1942-08-15 Onderwerp: gelukwensen met het voorgenomen huwelijk.

Brief van Ies van Geldere aan Mien en Arthur Philips vanuit het Joodse werkkamp Diever

Verlofbriefje van Stern, Herta&nbsp; Plaats: Wieringermeer. Datum van afgifte: 1941-05-16&nbsp; Onderwerp: verlof van 16-18 mei 1941

Verlofbriefje van Stern, Herta&nbsp; Plaats: Wieringermeer. Datum van afgifte: 1941-05-16&nbsp; Onderwerp: verlof van 16-18 mei 1941

Bewijs van verlof voor Herta Stern werkzaam in het werkdorp Nieuwesluis

Bord Bord met de tekst: Westerbork-Auschwitz Auschwitz-Westerbork. Zug muss geschlossen nach Westerbork zurück. Westerbork, kamp, 1942-1944 Bord van de trein die van Westerbork naar Auschwitz en retour ging. Zie tevens de foto van een replica (zonder aantasting des tijds). &nbsp;

Bord Bord met de tekst: Westerbork-Auschwitz Auschwitz-Westerbork. Zug muss geschlossen nach Westerbork zurück. Westerbork, kamp, 1942-1944 Bord van de trein die van Westerbork naar Auschwitz en retour ging. Zie tevens de foto van een replica (zonder aantasting des tijds). &nbsp;

Treinbord Westerbork - Auschwitz

Van: J. Adelaar Aan: beste vader (schoonvader), A.B. de Vries (gevangenis Amstelveenseweg) Plaats: Haarlem Datum: 1942-11-04 Onderwerp: bericht van opsturen spullen en aankomst aldaar van verschillenden goederen, waaronder het persoonsbewijs dat zich bij Leendert Overste bevindt; informatie over andere familieleden (via Nico Cohen), waaronder Meintje. Ze zou nog met Cato(Kaatje), haar zus in kamp Westerbork hebben gesproken.

Van: J. Adelaar Aan: beste vader (schoonvader), A.B. de Vries (gevangenis Amstelveenseweg) Plaats: Haarlem Datum: 1942-11-04 Onderwerp: bericht van opsturen spullen en aankomst aldaar van verschillenden goederen, waaronder het persoonsbewijs dat zich bij Leendert Overste bevindt; informatie over andere familieleden (via Nico Cohen), waaronder Meintje. Ze zou nog met Cato(Kaatje), haar zus in kamp Westerbork hebben gesproken.

Brief van J. Adelaar aan zijn schoonvader A.B. de Vries vanuit Haarlem

Briefje van: Tante Ila in verband met het huwelijk van, Stern, Herta en Tombowsky, H.&nbsp; Datum: 1941-10

Briefje van: Tante Ila in verband met het huwelijk van, Stern, Herta en Tombowsky, H.&nbsp; Datum: 1941-10

Briefje van tante Ila in verband met het huwelijk van Herta Stern en Herbert Tombowsky

Van: Dominee Dondorp Aan: Sturmbannfuhrer Deppner Plaats: Heemstede Datum: 1942-08 Onderwerp: verzoek om vrijlating van Asser Visser

Van: Dominee Dondorp Aan: Sturmbannfuhrer Deppner Plaats: Heemstede Datum: 1942-08 Onderwerp: verzoek om vrijlating van Asser Visser

Brief van Dominee Dondorp aan Sturmbannfuhrer Deppner betreffende A. Visser

Lagersonderbefehl Westerbork, kamp 1943-08-04 Inhoud: Door het doorslaan van een transformator moet het stroomverbruik in het kamp tot het uiterste beperkt worden.

Lagersonderbefehl Westerbork, kamp 1943-08-04 Inhoud: Door het doorslaan van een transformator moet het stroomverbruik in het kamp tot het uiterste beperkt worden.

Lagersonderbefehl

Interieur privaathuis (latrine) inclusief twee mannen Getekend door: Roozendaal, Alfred Plaats: kamp Westerbork Datum: 1942-11-18

Interieur privaathuis (latrine) inclusief twee mannen Getekend door: Roozendaal, Alfred Plaats: kamp Westerbork Datum: 1942-11-18

De latrine achter barak 56 getekend door Alfred Roozendaal

Verslag van een bespreking over wekelijke aanvragen voor de distributieartikelen Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-05-24

Verslag van een bespreking over wekelijke aanvragen voor de distributieartikelen Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-05-24

Verslag van een bespreking over wekelijke aanvragen voor de distributieartikelen voor Interneringskamp Westerbork

Kok, L. Tekening van Ruth Schönfeld in het Durchgangslager. Kamp Westerbork, 1943-02&nbsp; Foto van tekening van Leo Kok.&nbsp;

Kok, L. Tekening van Ruth Schönfeld in het Durchgangslager. Kamp Westerbork, 1943-02&nbsp; Foto van tekening van Leo Kok.&nbsp;

Portret van Ruth Schönfeld getekend door Leo Kok in kamp Westerbork

Mededeling Datum: 1943-03-09 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: Inentingen

Mededeling Datum: 1943-03-09 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: Inentingen

Mededeling over inentingen

Arbeidskaart Van: Vles, Henri Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-12-14 Ingedeeld bij DB1 Verfgs. Gruppe

Arbeidskaart Van: Vles, Henri Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-12-14 Ingedeeld bij DB1 Verfgs. Gruppe

Arbeidskaart van Henri Vles

Overzichtsfoto. Overzichtsfoto van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork met zicht op de bouw van een barak, eromheen liggen bouwmaterialen. Een arbeider is aan het werk. Kamp Westerbork, 1939. Achter op de foto staat: 'C' barakken in aanbouw, VL.kamp'.

Overzichtsfoto. Overzichtsfoto van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork met zicht op de bouw van een barak, eromheen liggen bouwmaterialen. Een arbeider is aan het werk. Kamp Westerbork, 1939. Achter op de foto staat: 'C' barakken in aanbouw, VL.kamp'.

Een C-barak in aanbouw

Betreft: Tuinaanleg woonoord Schattenberg tussen de barakken 32 en 33. Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1956 Opmerkingen: Plan 1

Betreft: Tuinaanleg woonoord Schattenberg tussen de barakken 32 en 33. Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1956 Opmerkingen: Plan 1

Plattegrond van een tuinaanleg tussen de barakken 32 en 33 in het woonoord Schattenberg

Sonder-Ausweis Rosenberg, David, 24-9-24, B5 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: allen Betrieben Arbeiten zu verrichten (DB 2).&nbsp; Gültig bis: nur in O.D. Begleitung

Sonder-Ausweis Rosenberg, David, 24-9-24, B5 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: allen Betrieben Arbeiten zu verrichten (DB 2).&nbsp; Gültig bis: nur in O.D. Begleitung

Sonderausweis van David Rosenberg

Van: Informatiebureau Ned. Rode Kruis&nbsp; Aan: Slager, H.H.&nbsp; Plaats: 's Gravenhage&nbsp; Datum: 1956-03-06&nbsp; Onderwerp: overlijdensverklaring van Slager, Max, geb. 1936-10-24 te Enschede.

Van: Informatiebureau Ned. Rode Kruis&nbsp; Aan: Slager, H.H.&nbsp; Plaats: 's Gravenhage&nbsp; Datum: 1956-03-06&nbsp; Onderwerp: overlijdensverklaring van Slager, Max, geb. 1936-10-24 te Enschede.

Brief van het Informatiebureau van het Rode Kruis aan H.H. Slager

Van: Informatiebureau Ned. Rode Kruis&nbsp; Aan: Slager, H.H.&nbsp; Plaats: 's Gravenhage&nbsp; Datum: 1956-03-06&nbsp; Onderwerp: overlijdensverklaring van Slager, Abraham, geb. 1896-09-20 te Enschede.

Van: Informatiebureau Ned. Rode Kruis&nbsp; Aan: Slager, H.H.&nbsp; Plaats: 's Gravenhage&nbsp; Datum: 1956-03-06&nbsp; Onderwerp: overlijdensverklaring van Slager, Abraham, geb. 1896-09-20 te Enschede.

Brief van het Informatiebureau van het Rode Kruis aan H. H. Slager

Van: Cohen, Mej. Aan: Reuning, Fam. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10-23 Onderwerp: op transport gaan, waarschijnlijk de volgende dag; ‘Mijnheer is vrijdag al vertrokken’. Op 23 oktober uit het kamp gesmokkeld.

Van: Cohen, Mej. Aan: Reuning, Fam. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10-23 Onderwerp: op transport gaan, waarschijnlijk de volgende dag; ‘Mijnheer is vrijdag al vertrokken’. Op 23 oktober uit het kamp gesmokkeld.

Brief Mej. Cohen aan de familie Reuning vanuit kamp Westerbork

Recept&nbsp; Voor: Boom-Jacobs, E. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-09-22

Recept&nbsp; Voor: Boom-Jacobs, E. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-09-22

Recept voor E. Boom-Jacobs in kamp Westerbork

Van: Frankforter, Johanna Aan: Appie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942 Onderwerp: dagelijks leven in kamp, school in barak 35, soms met honger naar bed. Beschrijving van maaltijden en de situatie in de barak.&nbsp;

Van: Frankforter, Johanna Aan: Appie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942 Onderwerp: dagelijks leven in kamp, school in barak 35, soms met honger naar bed. Beschrijving van maaltijden en de situatie in de barak.&nbsp;

Brief aan Appie vanuit kamp Westerbork

Transport Transport. Lange rij wagons, mensen bij de trein Kamp Westerbork, 1943-1944

Transport Transport. Lange rij wagons, mensen bij de trein Kamp Westerbork, 1943-1944

Een deportatie trein kort voor vertrek

Van: Stern, Alfred&nbsp; Aan: Truus&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1942-10-18&nbsp; Onderwerp: Op transport gaan, afscheidsbrief. De schrijver zou de vrijdag ervoor op 16 oktober gedeporteerd worden. Er waren echter te weinig treinen beschikbaar. Hij verwacht nu de volgende dag, de 19de op transport te moeten. Mocht het niet het geval zijn, vraagt hij Truus naar Hooghalen te gaan, omdat hij dan waarschijnlijk moet werken aan de weg naar &nbsp;of bij Hooghalen.

Van: Stern, Alfred&nbsp; Aan: Truus&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1942-10-18&nbsp; Onderwerp: Op transport gaan, afscheidsbrief. De schrijver zou de vrijdag ervoor op 16 oktober gedeporteerd worden. Er waren echter te weinig treinen beschikbaar. Hij verwacht nu de volgende dag, de 19de op transport te moeten. Mocht het niet het geval zijn, vraagt hij Truus naar Hooghalen te gaan, omdat hij dan waarschijnlijk moet werken aan de weg naar &nbsp;of bij Hooghalen.

Brief van Alfred Stern aan Truus vanuit kamp Westerbork

Lagersonderbefehl Westerbork, kamp 1943-05-01 Inhoud: De Rijkscommissaris heeft met onmiddellijke in werking treding het politiestandrecht voor geheel Nederland afgekondigd.&nbsp; Betreft verder: spertijd; barakkenleiders; oprichting van de Notbereitschaft (NB, blauwe overalls, met witte armbanden en zwarte letters)

Lagersonderbefehl Westerbork, kamp 1943-05-01 Inhoud: De Rijkscommissaris heeft met onmiddellijke in werking treding het politiestandrecht voor geheel Nederland afgekondigd.&nbsp; Betreft verder: spertijd; barakkenleiders; oprichting van de Notbereitschaft (NB, blauwe overalls, met witte armbanden en zwarte letters)

Brief Van: Jong, de, H. Aan: Jong-Cohen, de, Estella&nbsp; Plaats: Amsterdam Datum: 1943-06-07 Onderwerp:&nbsp;Henk heeft gehoord dat Stella weer verhuisd is en heeft haar drie pakjes opgestuurd met onder andere raapstelen, radijs en vis. Hij zal haar voortaan ook berichten per telegraaf sturen. Pakjes zal hij voortaan aan Henri (Kwieser, barak 34) adresseren. Mirjam zal ook snel naar Westerbork komen. Met enveloppe

Brief Van: Jong, de, H. Aan: Jong-Cohen, de, Estella&nbsp; Plaats: Amsterdam Datum: 1943-06-07 Onderwerp:&nbsp;Henk heeft gehoord dat Stella weer verhuisd is en heeft haar drie pakjes opgestuurd met onder andere raapstelen, radijs en vis. Hij zal haar voortaan ook berichten per telegraaf sturen. Pakjes zal hij voortaan aan Henri (Kwieser, barak 34) adresseren. Mirjam zal ook snel naar Westerbork komen. Met enveloppe

Brief van H. de Jong aan Estella de Jong-Cohen vanuit Amsterdam

Kaart met indeling elektriciteitsgroepen.&nbsp; Afkomstig uit barak 201 (oorspronkelijk de Kommandantur) Schema in kleur aangegeven.

Kaart met indeling elektriciteitsgroepen.&nbsp; Afkomstig uit barak 201 (oorspronkelijk de Kommandantur) Schema in kleur aangegeven.

Kaart met indeling elektriciteitsgroepen in barak 201